اینترنت موبایل، توقف روی پله دوم
م.ر.بهنام رئوف – دنیای اقتصاد : ایران با داشتن ۲۲ میلیون کاربر اینترنت روی موبایل رتبه نخست منطقه را در اختیار دارد، اما بیش از ۹۵ درصد این تعداد از دسترسی به اینترنت پرسرعت محرومند.
ویترین‌های بازارها را پیشرفته‌ترین دستگاه‌های تلفن همراه از برندهای مختلف پر کرده‌اند. اغلب این دستگاه قابلیت اتصال به جدیدترین و پرسرعت‌ترین شبکه‌های مخابراتی را دارند و تقریبا همه آنها تمام تمرکز و قابلیت خود را با اتصال به اینترنت سریع بازمی‌یابند با این حال و در بهترین حالت اینترنت پرسرعت موبایل برای بخش قابل توجهی از کاربران تلفن همراه قابل دسترس نیست. از سه اپراتور تلفن همراه در کشور تنها یکی و پس از مدت‌ها تاخیر و از چند ماه قبل اقدام به ارائه اینترنت پرسرعت روی موبایل کرده است و مشترکان سایر اپراتورها باید منتظر زمان دوره حفاظت از این اپراتور شوند. این در حالی است که نسل چهارم موبایل هم‌اکنون در برخی کشورهای همسایه و بسیاری از دیگر کشورهای جهان در حال ارائه است. در دومین گزارش از پرونده «چالش سرعت اینترنت در دولت آینده» موضوع اینترنت موبایل را بررسی کرده‌ایم که می‌خوانید.
بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی متما تعداد کاربران اینترنت در سال 91 برابر با 45میلیون 884 هزار و 144 نفر و ضریب نفوذ کاربران اینترنت در این سال 06/61 درصد بوده است. طبق این گزارش بیشترین دسترسی با 22 میلیون و 629هزار و 809 کاربر مربوط به اتصال تلفن همراه بوده است.
آمارهای جهانی چه می‌گویند؟
بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده هم‌اکنون چین بالاترین میزان استفاده از نرم‌افزارهای موبایلی را دارد. تا پایان ماه فوریه سال جاری میلادی کشور چین 330 میلیون کاربر داشته که از طریق گوشی هوشمند خود از خدمات اینترنت موبایلی بهره می‌بردند که این رقم معادل 79 درصد کاربران موبایلی این کشور است. چین هم‌اکنون بالغ بر یک میلیارد کاربر تلفن همراه دارد. همچنین بررسی‌ها نشان داده که کاربران تلفن همراه در انگلیس، آمریکا و ژاپن بیشترین میزان دسترسی به اینترنت را از طریق دستگاه موبایل خود دارند. بر اساس گزارش موسسه تحقیقاتی Pew یک چهارم کاربران گوشی‌های هوشمند، از موبایل خود برای دسترسی به اینترنت استفاده می‌کنند. این تحقیقات که از میان 18 کشور ژاپن، استرالیا، اسپانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، هلند، برزیل، روسیه، آمریکا، کانادا، سوئد، لهستان، ایرلند، هند و چین صورت گرفته، نشان داده که انگلیس با 52 درصد بیشترین میزان دسترسی موبایلی به اینترنت را دارد و پس از آن ژاپن و آمریکا با 51 درصد در جایگاه بعدی جدول نشسته است. بر اساس این گزارش، چین و اسپانیا با 36درصد جایگاه چهارم و پنجم جدول را به خود اختصاص داده‌اند و به ترتیب فرانسه و روسیه با 35 و 33 درصد در رتبه ششم و هفتم جایگاه جدول قرار گرفته‌اند. در میان این کشورها، لهستان با 31 درصد، آلمان با 29 درصد و مکزیک با 27 درصد به ترتیب جایگاه هشتم، نهم و دهم جدول را به خود اختصاص داده‌اند.
جدا از بحث تعداد کاربران اینترنت موبایل، اما در این بین برخی از کشورهای دیگر نیز سرمایه‌گذاری‌های ویژه‌ای در این بخش کرده‌اند که از جمله آنها می‌توان به امارات‌متحده عربی اشاره کرد. حاکم دبی به‌تازگی اعلام کرده است که تا سال 2015 سرویس‌های دولت الکترونیکی از طریق تلفن همراه ارائه میشود.
وضعیت اپراتورهای ایران در بخش اینترنت
در ایران، اپراتور دوم یا ایرانسل از بهار سال 86 به عنوان اولین اپراتوری بود که خدمات GPRS را برای مشترکان خود فراهم آورد. هرچند که بعد از گذشت یک ماه سرویس MMS این اپراتور بنا به دلیل نبود قانون‌های لازم لغو شد و نزدیک به یک سال و نیم بعد همزمان با همراه اول به کاربران تلفن همراه عرضه شد. این درحالی بود که ارائه سرویس MMS به عنوان قابلیت اصلی ایرانسل بود که می‌توانست وجه تمایز خدمات این اپراتور با همراه اول به حساب آید.
اما به شکل کلی ایرانسل را می‌توان به عنوان اولین اپراتور ارائه دهنده خدمات GPRS در کشور به حساب آورد. در آخرین ماه‌های سال 86 بود که تالیا نیز توانست پس از سه سال ارائه خدمات دیتا را که به واسطه آن استفاده از اینترنت، ایمیل و… برای کاربران فراهم میشود. در اختیار مشترکانش قرار دهد.
نخستین اظهارنظر درباره ارائه این سرویس توسط همراه اول اما در فروردین ماه سال 86 و با آغاز به کار این سرویس توسط اپراتور دوم صورت گرفت. در آن زمان مرد شماره اول همراه اول، وحید صدوقی، درباره این که اپراتور اول چه زمانی سرویس GPRS مانند دسترسی به اینترنت و MMS را برای مشترکان خود فراهم می‌آورد، خاطر نشان می‌کند: همان طور که قبلا قول داده‌ایم تا شهریورماه (سال 86) این سرویس برای تعداد محدودی از مشترکان تهرانی (حداقل دو میلیون مشترک) فعال خواهد شد، امیدواریم پیمانکاران ما در این زمینه تمام تلاش خود را انجام دهند تا در زمان مقرر به وعده‌های خود عمل کنیم، اما در نهایت این سرویس در اواخر سال 87 آن هم به شکل محدود تنها در چند شهر توسط غول ارتباطی کشور در اختیار کاربران همراه اولی قرار گرفت که بعدها و با گسترش شبکه این اپراتور در اواخر سال 88 همراه اول توانست پوشش سراسری داشته باشد. هر چند که دراین بخش و تعداد مشترکان اینترنت اپراتورها آمارهای دقیق و شفافی وجود ندارد، اما بر اساس گفته‌های منابع اطلاعاتی ایرانسل هم‌اکنون در بالغ بر هزار و 100 شهر و تمام جاده‌های اصلی و روستاهای تحت پوشش تجهیزات EDGE داشته و این درحالی است که گفته میشود همراه اول تنها بالغ بر 150 شهر را توانسته تجهیزات EDGE و مابقی را GPRS نصب کرده است.
اما در مورد اپراتور سوم نیز که قرار بود با آغاز فعالیت خود خدمات اینترنت پرسرعت نسل سوم را ارائه دهد باید گفت که این اپراتور نیز به دلیل مشکلات مالی و سخت‌افزاری از یک سو و همچنین پیوست‌های فرهنگی در بخش ارائه مکالمات تصویری هم اکنون با تاخیر در ارائه سرویس در این بخش روبه‌رو شده است به طوری که هم اکنون تنها در چند شهر بزرگ کاربران این اپراتور می‌توانند از اینترنت نسل سوم استفاده کنند.
اینترنت موبایل، کند و گران
یکی از دغدغه‌هایی که این روزها کاربران تلفن همراه با آن روبه‌رو هستند، کیفیت استفاده از خدمات دیتا یا اینترنت همراه است. افزایش ضریب نفوذ تلفن‌های هوشمند که مهم‌ترین کاربرد آنها به کار گرفتن برنامه‌های کاربردی همراه و اینترنت همراه است، باعث شده تا این روزها کاربران تلفن همراه بیش از پیش به استفاده از اینترنت همراه روی آورند.
بر همین اساس بسیاری از اپراتورهای جهانی علاوه بر تغییر تجهیزات خود و کوچ به سمت خدمات نسل سوم و چهارم تلفن همراه، قیمت خدمات را کاهش و به افزایش کیفیت این خدمات پرداخته‌اند. هم‌اکنون درصد بسیار بالایی از اپراتورهای تلفن همراه در سراسر جهان از خدمات نسل سوم تلفن همراه استفاده می‌کنند. حتی بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان در حال حاضر اقدام به ارائه خدمات نسل چهارم هم کرده‌اند که از جمله می‌توان به دو کشور همسایه افغانستان و عراق اشاره کرد و این در حالی است که در کشور ما نزدیک به دو سال است که خدمات نسل سوم توسط اپراتور سوم به کار گرفته شده است آن هم به شکل نصف و نیمه.
استفاده از اینترنت تلفن همراه در ایران، اما به‌رغم افزایش تعداد کاربران آن با محدودیت در کیفیت خدمات ارائه شده روبه‌رو است، به طوری که به گفته مسوولان سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی حجم بالایی از شکایات کاربران فناوری مربوط به کیفیت استفاده از خدمات اینترنتی و به شکل خاص اینترنت تلفن همراه است. اما از سوی دیگر همواره در آمارهای مربوط به ضریب نفوذ کلی اینترنت در کشور میزان استفاده کاربران از اینترنت تلفن همراه لحاظ میشود که به گفته کارشناسان علم آمار این رویکرد در بخش آمارهای ضریب نفوذ اینترنت غیر علمی است. اما با این حال مدیر عامل شرکت ارتباطات سیار چندی پیش از افزایش 80 درصدی ترافیک GPRS همراه اول خبر داده بود. به گفته وحید صدوقی در حال حاضر در برخی نقاط تهران حتی سرعت دانلود GPRS همراه اول به حدود 215 کیلوبیت رسیده و میانگین این رقم بالای 120 کیلوبیت است. مدیر عامل ارتباطات سیار همچنین عنوان کرد: با توجه به نوسازی‌هایی که در درون شبکه همراه اول صورت گرفته، اکنون GPRS همراه اول کیفیت قابل قبولی دارد و این در حالی است که تعداد مشترکانی که در لحظه از این سرویس استفاده می‌کنند، حداقل سه برابر شده است.
علیرضا قلمبر دزفولی مدیرعامل ایرانسل نیز در نشست سالانه این اپراتور در مهر ماه گذشته گفت: پیش‌بینی میشود ترافیک دیتا در دنیا در سال ۲۰۱۵ معادل کل ترافیک دیتا تا سال ۲۰۱۰ میلادی خواهد بود که حاکی از رشد قابل توجه حوزه دیتا است و نشان می‌دهد اپراتورها باید تمرکز خاصی روی حوزه دیتا داشته باشند. به گفته وی، ۱۰۰درصد شبکه ایرانسل تحت پوشش GPRS و ۹۸ درصد آن تحت پوشش EDGE است و دو درصد باقی‌مانده به نقاط کم جمعیت و جاده‌های کشور اختصاص دارد که به سرعت بالای GPRS نیاز ندارند. دزفولی اظهار کرد: درحال حاضر حداکثر سرعت سیم کارت‌های ایرانسل با تکنولوژی نسل تلفن همراه، ۲۲۰ کیلوبیت بر ثانیه است و میانگین سرعت متوسط مصرف مشترکین حدود ۶۰ کیلوبیت بر ثانیه است. او افزود: رفتار مشترکین ما در مقایسه مهر امسال با مهر سال گذشته نشان می‌دهد که ۱۰۹ درصد افزایش ترافیک داشته‌اند و نشان‌دهنده رویکرد مشترکین ایرانسل به سمت دیتا است که از رویکرد بین‌المللی نیز تبعیت می‌کند. میزان این رشد در مهر ماه سال ۹۰ نسبت به مهر سال ۸۹ معادل ۷۳ درصد بوده است.
کاربران ناراضی
در حالی که هم‌اکنون تمامی اپراتورهای تلفن همراه در کشور خدمات اینترنت همراه را نیز ارائه می‌دهند، اما به گفته کاربران ایرانی این خدمات با توجه به کیفیت ارائه شده گران است. کاربران اینترنت همراه از افت کیفیت این سرویس در نقاط پرتراکم گله مند بوده و معتقدند: سرعت‌های اعلام شده از سوی اپراتورهای تلفن همراه تنها در نقاط کم تردد و کم جمعیت ممکن است درست باشد و این در حالی است که این سرعت‌ها به هیچ وجه در مناطق پر جمعیت مناسب نبوده و تنها هزینه‌ای اضافی را بر دوش مصرف‌کننده قرار می‌دهد. این درحالی است که در آن سوی بازار همانطور که پیش از این نیز ذکر شد مسوولان اپراتورها مدعی ارائه بالاترین کیفیت در بخش اینترنت همراه هستند. البته این ادعا را شاید بتوان همسطح ادعاهای وزرای ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت قبل دانست که همواره از سرعت اینترنت در کشور راضی بوده و آن را برای کاربران کافی می‌دانستند.
کارشناسان بر این باورند که تعداد بالای کاربران تلفن همراه به خصوص نسل جوان که اشتیاق بیشتری به استفاده از خدمات اینترنت همراه دارند، باعث شده است تا این کاربران با کمبود در بخش پهنای باند موبایلی روبه‌رو باشند. از سوی دیگر استفاده از نسل‌های قدیمی 5/2 و 75/2 توسط دو اپراتوری که بیشترین کاربران تلفن همراه در کشور را دارند به عنوان دلیل کیفیت خدمات پایین در بخش اینترنت همراه عنوان میشود. اما همانطور که گفته شد متاسفانه آمار شفافی از میزان پهنای باند مصرفی به صورت تفکیک شده توسط هر کدام از اپراتورها در اختیار نیست تا بتوان در گزارش ها به آن استناد کرد و تنها آمار موجود در این بخش همان آمارهای متما و بعضا جنگ‌های تبلیغاتی اپراتورهای تلفن همراه بر سر کسب کاربران بیشتر است.