آنچه درباره ضریب نفوذ اینترنت نمی‌دانید
طی چند سال گذشته به دلیل وجود خطای قابل توجه در محاسبه و اعلام شاخص ضریب نفوذ اینترنت در کشور و هم‌چنین اعلام چندباره باین شاخص در طول یک سال از سوی نهادهای مختلف، شرکت فناوری اطلاعات ایران اقدام به تعریف پروژه‌ای با هدف ارائه‌ی روش محاسبه ضریب نفوذ اینترنت کشور با عنوان تعیین فرمول ضریب نفوذ اینترنت کشور کرد.
در سال 88 پروژه‌ای توسط دانشگاه صنعتی شریف انجام گرفت که پس از مطالعات تطبیقی پیرامون موضوع چندین روش به عنوان راه‌حل محاسبه‌ی کاربران اینترنت پیشنهاد شد که هر یک از این روش‌ها دارای مزایا و معایبی هستند. در زیر مقایسه‌ی کلی بین روش‌های ارائه شده آمده است:
| عنوان روش | مزایا | معایب |
| مولفه‌ای | سادگی درک برای مخاطبین – پویا بودن رابطه نسبت به تغییرات فناوری – امکان ارائه تعداد مشترکین – امکان تفکیک کاربران باند پهن از کاربران معمولی – امکان تفکیک کاربران براساس نوع فناوری اتصال استفاده در مقایس کوچک‌تر مانند استان و شهر | – نیاز به همکاری سازمان‌ها برای جمع‌آوری اطلاعات سالیانه – نیاز به استخراج ضرایب فناوری‌ها و به‌روز‌رسانی مقطعی آنها |
| سری زمانی | سادگی محاسبه استفاده از وضعیت رشد کشور‌های دیگر | – نیاز به آمار دقیق سال‌های قبل – احتمال خطا بالا عدم ارائه اطلاعات جزیی |
| تخمین با پارامترهای مرتبط | – بهره‌گیری از آمارهای پارامترهای دیگر قابل دسترس مانند پهنای باند | – عدم ارائه اطلاعات تفکیک کاربران براساس نوع فناوری اتصال و باند پهن – وابستگی به پارامترهای دیگر احتمال خطا بالا در صورت تغییرات شدید (مانند عدم امکان مدیریت تاثیر افزایش پهنای باند شبکه ملی اطلاعات بر تعداد کاربران |
| جمعیتی | بهره‌گیری از آمار و اطلاعات قابل دسترس تعیین دامنه و حد بالا و جلوگیری از خطاهای بزرگ | – عدم ارائه اطلاعات تفکیک کاربران براساس نوع فناوری اتصال و باند پهن – ارائه آمار نسبی وعدم ارائه مقدار دقیق عدم پویایی نسبت به تغییرات فناوری |
با توجه به مقایسه‌ی بالا و در شرایط فعلی و با نظرات کارشناسی دریافتی از جلسات خبرگی (که با حضور نمایندگانی از بخش‌های دولتی، دانشگاهی، مجلس و بخش خصوصی برگزار شد) و با بررسی‌های میدانی انجام گرفته در طول پروژه و نتایج به دست آمده، روش مولفه‌ای به عنوان روش بهینه برگزیده شد که در صورت اجرا در چند سال و تعامل مناسب سازمان‌های همکار می‌تواند به عنوان یک راه‌حل مناسب بلند‌مدت برای محاسبه‌ی ضریب نفوذ کشور مدنظر قرار گیرد.
برای بالا‌بردن دقت و کاهش خطا، روش‌های دیگر به عنوان ابزار کنترل خطا مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین روش مورد استفاده در مرکز "متما" همان روش مولفه‌ای، محاسبه تعداد کاربران هر یک از اتصال‌ها (از نظر فناوری) و جمع کردن تمام مقادیر به دست آمده است.
علاوه بر توضیحات فوق، موارد زیر نیز قابل توجه است:
تعریف مشترک و کاربر اینترنت: در حالت کلی به فردی که با شبکه جهانی اینترنت به اموری مانند جست‌وجو، مطالعه، آموزش، سرگرمی و هر منظور دیگر متصل شود، کاربر اینترنت گفته میشود استاندارد‌های بین‌المللی متفاوتی برای تعریف کاربران وجود دارد که در حالت کلی یک کاربر اینترنت از دو منظر اتصال و زمان استفاده به صورت زیر قابل توجه تعریف است.
کسی که اتصال به اینترنت (کامپیوتر و مودم) دارد و کسی که از نظر زمانی به عنوان مثال x ساعت از اینترنت استفاده می‌کند.
در نهایت مشترک اینترنت به شخصی اطلاق میشود که اشتراک اینترنت را دریافت می‌کند (یا خریداری می‌کند) ولی کاربر اینترنت به تعداد افرادی گفته میشود که از آن اشتراک (یک اشتراک خریداری شده) استفاده می‌کنند.
در خصوص شمارش چند باره کاربر و مشترک: اصولا در همه کشور‌ها تعریف ضریب نفوذ اینترنت مشابه ضریب نفوذ تلفن همراه است. بدین معنی که یک نفر در صورت استفاده از دو اتصال به عنوان دو مشترک در محاسبات در نظر گرفته میشود. به عبارتی می‌تواند در چند سال آینده ضریب نفوذ اینترنت هم مشابه تلفن همراه بیش از 100 درصد باشد. مقادیر چند نمونه از کشور‌های با ضریب نفوذ نزدیک 100 در جدول زیر مورد تحلیل قرار گرفته است.
| نام کشور | جمعیت کل کشور | تعداد کاربران اینترنت | جمعیت زیر14 سال (درصد) | جمعیت 15تا 64 سال (درصد) | جمعیت بالای 65سال (درصد) | ضریب نفوذ اینترنت کشور(درصد) |
| ایسلند | 320.137 | 304.129 | 20.7 | 66.7 | 12.6 | 97.1 |
| نروژ | 5.018.869 | 4.560.572 | 18.6 | 65.9 | 15.5 | 97.2 |
| سوند | 9.516.617 | 8.441.718 | 16.7 | 64.4 | 18.9 | 92.7 |
با مشاهده مقادیر جدول فوق ملاحظه میشود که تعداد کاربران کشور‌های فوق بیش از 90 درصد است و تعداد افراد مستعد بین 15 تا 64 سال کمتر از 70 درصد است. بنابراین تفاوت 20 تا 30 درصدی این مقادیر از تعداد کاربران مشترک اتصال است.(آنچه مسلم است در خوشبینانه‌ترین حالت بیش از 10 درصد جمعیت این کشور‌ها که در بازه سنی کمتر از 10 سال هستند، نمی‌تواند کاربر اینترنت باشد.)
بنابراین به دلیل بهره‌برداری از شاخص ضریب نفوذ اینترنت برای مقایسه‌ی کشور با کشور‌های مشابه باید تعریف کاربر را براساس تعاریف جهانی و هماهنگ با کشور‌های دیگر انتخاب کرد تا مقایسه‌ی جهانی قابل قبول باشد. بنابراین مبنای تعریف یکسان در نظر گرفته شده و تعداد کاربر و مشترک به جای تعداد نفرات استفاده‌کننده از اینترنت مدنظر قرار گیرد.
البته تعیین تعداد نفرات استفاده کننده از اینترنت هم می‌تواند به عنوان یک شاخص اجتماعی (مانند تعداد افراد باسواد) برای تصمیم‌سازی‌ها مدنظر قرار گیرد، ولی از نظر شاخص فنی تعداد کاربران به معنی تعداد اتصال‌های مورد نیاز اینترنت است.
در خصوص تعداد کامپیوتر‌های متصل به اینترنت سازمان‌های دولتی: ضریب 0.8 یک مقدار حد پایین برای این موضوع در نظر گرفته شده است، زیرا عموما اکثر سازمان‌های دولتی که دارای شبکه داخلی می‌باشند به اینترنت هم متصلند.
در خصوص سادگی فرمول: سادگی ظاهری روش ارائه‌شده عموما به عنوان یک مزیت تلقی میشود، زیرا درک موضوع برای مخاطبان راحت‌تر بوده و موجب کاربرد بیشتر رابطه میشود. پیچیدگی اصلی، در محاسبه‌ی هر یک از اتصال‌ها است که برای هر کدام از اتصالات راه‌حل‌های متفاوتی ارائه شده است و اگر از پارامترهای پیچیده‌تر مانند پهنای باند و از این قبیل پارامترها استفاده شود، موجب افزایش بسیار زیاد خطای محاسبه میشود که اتفاقا این موضوع نقطه ضعف روش‌های قدیمی است.
بر اساس موارد منتشره برروی سایت سازمان فناوری اطلاعات که اطلاعات این گزارش از آن برگرفته شده، فرمول ضریب نفوذ اینترنت در سال‌های 88، 89 و 90 محاسبه شده و نقدهای مربوط به فرمول قبلی و آمارهای چندگانه تا حدود بسیار زیادی مرتفع شده است و مرکز متما توانسته در این خصوص مشکلاتی که قبل از این لاینحل به نظر می‌رسید را از طریق سایت iriu.ir حل کند.
دفاع از اعداد اعلام شده در مرکز آمار ایران اتحادیه بین‌المللی مخابرات
اتحادیه بین‌المللی مخابرات، آمار مرکز آمار ایران را اعلام می‌کند و این سبب کاهش رتبه‌ی ایران در مجامع بین‌الملل شده است و در خصوص این آمار به عنوان مثال مرکز آمار ایران در سال 89 عدد ضریب نفوذ اینترنت کل کشور را 14.7 درصد اعلام کردند که این حتی از اتصال GPRS، در همان سال که معادل 14.27 درصد است و برپایه مستندات معتبر اپراتورها اعلام شده کمتر است (حال در نظر بگیرید که سایر اتصالات مانند ADSL و … اصلا محاسبه نشود).
باید توجه کنیم که روش آمارگیری بسیار هزینه‌بر است و اجرای آن در بازه‌های زمانی سه ماهه و شش ماهه تقریبا غیرممکن است و نیز همان‌طور که در آمار سال 89 مشاهده شد، علی‌رغم زحمات بسیار زیاد مرکز آمار، هنوز خطا بالاست.
شمارش چندباره مشترکین: برخی از منتقدین فرمول ضریب نفوذ اینترنت معتقدند که ممکن است در چند سال آینده عدد اعلامی ضریب نفوذ اینترنت بیش از صد‌درصد شود و حال این‌که مگر میشود که این عدد بیشتر از صد‌درصد باشد. در پاسخ باید اعلام شده مبنای جدول مقایسه‌ی کشور‌ها در کل دنیا به این شکل است و همان‌گونه که در جدول قبل و در مورد اکثر کشور‌های اروپایی مانند سوئد، نروژ و ایسلند مثال زده شد دیدیم که رتبه‌ی این کشور‌ها بسیار به صد‌درصد نزدیک است.
با این حال مرکز متما قصد دارد تا با اعلام هر دو عدد ضریب نفود اینترنت شبهه‌های موجود را کاهش دهد. در انتها می‌توان ضریب نفوذ اینترنت را با ویژگی‌های زیر ارائه کرد.
ارائه عدد ضریب نفوذ کاربران اینترنت بدون هرگونه تکرار و اشتراک.
ارائه عدد ضریب نفوذ مشترکین اینترنت با محاسبه تمام اشتراک‌ها (وضعیت موجود در www.iriu.ir) به‌طور مثال اگر یک کاربر اینترنت یک اشتراک GPRS همراه اول و ایرانسل و ADSL داشته باشد به عنوان سه مشترک تعریف و محاسبه میشود.