بررسی تبعات فیلتر و رفع فیلتر اینستاگرام
جواد افتاده
@javadoftadeh
اپلیکیشن به اشتراک‌گذاری عکس و فیلم اینستاگرام بامداد یکشنبه دوهفته گذشته در بیشتر سرویس‌دهنده‌های اینترنت ایران فیلتر شد و کاربران بسیاری از داخل کشور به محتوای اینستاگرام خود دسترسی نداشتند. فیلتر اینستاگرام درحالی رخ داد که هنوز ۹ روز از فیلترشدن اپلیکیشن پیام‌رسان «وی‌چت» نگذشته بود.
وقایع اتفاقیه فیلتر و رفع اینستاگرام
اولین خبر غیررسمی را مثل همیشه کاربران در توییتر منتشر کردند، زیرا آنها استفاده‌کننده دایمی آن بودند اما نخستین خبر رسمی از سوی رسانه‌ها توسط خبرگزاری خبرآنلاین منتشر شد و فیلترشدن اینستاگرام را تایید کرد. البته خبر به سایت اینستاگرام اشاره کرد و اسمی از اپلیکیشن موبایل آن‌که درواقع ابزار اصلی انتشار محتوا در اینستاگرام است، نیاورد. پس از آن آی‌تی‌ایران به نقل از یک منبع مطلع در کارگروه تعیین مصادیق گفت که سایت اینستاگرام فیلتر نشده است. وی خاطرنشان کرد: اینستاگرام فیلتر نشده و البته چنین موضوعی به ما گزارش شده که احتمال دارد یک مشکل فنی باشد.
اینجا بود که تازه کاربران هم نسبت به این فیلترینگ مشکوک و به رفع فیلتر امیدوار شدند و نظرات خود را با هشتگ # اینستاگرام در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کردند. لحظاتی بعد یک منبع آگاه به فارس گفت: «سرویس اینستاگرام مسدود نشده و محدودیت در دسترسی به این سرویس ناشی از مشکل فنی است.» مشکل فنی باز نظر تند کاربران را برانگیخت! باز یاد لنگر کشتی کردند که چندوقتی است به کابل اینترنت کشور نخورده است و داستان‌سرایی کردند.
اما این‌بار به گزارش آی‌تی‌آنالیز شرکت ارتباطات زیرساخت به‌طور رسمی اعلام موضع کرد و گفت: «اینستاگرام بزرگترین شبکه اجتماعی اشتراک‌گذاری عکس جهان، فیلتر نشده است.»
بالاخره بعد از کشمکش‌های فراوان گویا اینستاگرام که از بامداد یکشنبه دوهفته پیش فیلتر بود در ساعت ۱۵ به‌طور کامل رفع فیلتر شده است و کاربران ایرانی به آن دسترسی دارند. حدودا نزدیک به ۱۲ ساعت اینستاگرام در ایران فیلتر بود اما این پایان ماجرای رفع فیلتر اینستاگرام نبود.
اینستاگرام چرا فیلتر شد؟
درحالی که اینستاگرام تازه رفع فیلتر شده بود، دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه درباره علت فیلترینگ آن به نسیم گفت: دامنه اصلی اینستاگرام فیلتر نشده اما یکی از صفحات با محتوای مجرمانه این سایت فیلتر شد.
عبدالصمد خرم‌آبادی افزود: در گذشته نیز برخی زیردامنه‌ها با محتوای مجرمانه در سایت اینستاگرام فیلتر شده بود. از آن‌جا که این صفحات از خارج کشور به روز میشود امکان برخورد قضایی نداریم.
عده‌ای از کاربران در شبکه‌های‌اجتماعی به مزاح می‌گفتند، احتمالا صفحه اصلی اینستاگرام فیلتر شده که کل سرویس‌ها و بخش‌های آن فیلتر شده است. اما هنوز هم هنگام نگارش این مطلب اینستاگرام برای بسیاری از کاربران فیلتر است.
تبعات فیلتر اینستاگرام
فیلترینگ سال‌هاست که به‌عنوان تنها روش مواجهه با رسانه‌های‌اجتماعی در ایران تلقی میشود، روشی که تاکنون اینستاگرام با وجود کاربران زیاد از آن در امان بود زیرا به واقع محتوای مجرمانه در آن نزدیک به صفر است! اما گویا نظر کارگروه تعیین مصادیق کمی با آن متفاوت است. حال جای شکر دارد که امکان فنی برای فیلتر کردن صفحات مجرمانه در اینستاگرام را دارند در غیر این صورت مانند فیس‌بوک، توییتر، وی‌چت و خیلی‌های دیگر کل سرویس را فیلتر می‌کردند!
فیلتر و رفع فیلتر اینستاگرام باعث شد که کاربران بسیار زیادی که با اینستاگرام آشنا نبودند، جست‌وجو کنند و این اپلیکیشن به اشتراک‌گذاری عکس و ویدیو را بهتر و بیشتر بشناسند و در آن عضو شوند. به عبارتی، هیاهوی رسانه‌ای و اشتباه استراتژیک کارگروه به توسعه این اپلیکیشن در ایران نیز کمک کرد.
برخی معتقد بودند، کمیته فیلترینگ اینستاگرام را فیلتر کرد تا بازتاب و بازخورد آن را در جامعه ببیند و بررسی کند آیا امکان فیلتر کامل اینستاگرام وجود دارد. حتی این گزینه مطرح شد که این کمیته برای فیلترینگ کامل در حال تست امکانات فنی خود بوده است.
اینستاگرام چیست؟
در ماه مارس سال ۲۰۱۰ در سانفرانسیسکو هنگامی‌که کوین سیستروم و میشل برزیل روی HTML۵ کار می‌کردند، ایده‌ای خلق شد که دنیای عکس و عکاسی را متحول کرد. آنها به این ضرورت پی‌برده بودند که آدمی بیش از هرچیز نیازمند برقراری ارتباط با همنوعانش است و به همین دلیل کاربران شبکه‌های‌اجتماعی روزبه‌روز در حال افزایش هستند. ایده آنها برقراری ارتباط آدم‌ها از طریق عکس بود. ایده آنها اینستاگرام (instagram) نام گرفت. اینستاگرام اپلیکیشن موبایلی است که حال تبدیل به یک شبکه‌اجتماعی عکس و ویدیو تحت موبایل شده است. این اپلیکیشن محبوب ابتدا در سال ۲۰۱۰ در نسخه iOS و بعد اندروید و سپس سال ۲۰۱۳ ویندوز فون عرضه شده و هم‌اکنون کاربران از طریق وب نیز می‌توانند عکس‌ها و پروفایل‌های اینستاگرامی را مشاهده کنند. اما اتفاق بزرگ، خرید یک‌میلیارد دلاری اینستاگرام در سال ۲۰۱۲ توسط فیس‌بوک، ارزشی برای این سایت ۲ساله ایجاد کرد که بیش از ارزش روزنامه نیویورک‌تایمز با ۱۶۱ سال قدمت بوده است. براساس تحقیقات ارزش‌گذاری، ارزش نیویورک تایمز معادل ۹۴۶میلیون دلار است.
اینستاگرام به‌عنوان یک رسانه‌اجتماعی تا دسامبر ۲۰۱۰ در حدود یک‌میلیون کاربر داشت. در ژوئن ۲۰۱۱ به ۵ میلیون کاربر و در سپتامبر همان سال به ۱۰میلیون کاربر رسید. همچنین در آوریل ۲۰۱۲ به بیش از ۳۰ میلیون کاربر رسید و درحال حاضر بیش از ۱۵۰میلیون کاربر دارد که نیمی از آنها روزانه به آن سر می‌زنند.
نتیجه فیلتر و رفع فیلتر
گویا دامنه فیلترینگ علاوه‌بر وب‌سایت‌ها بعد از فیلترینگ وی‌چت بر اپلیکیشن‌های موبایل نیز شدت گرفته است. فیلترینگی که کاش قاعده‌مندتر و شفاف‌تر عمل می‌کرد زیرا نمی‌توان بر فضایی که منطق شفاف دارد، غیرشفاف عمل کرد. اگر سایت یا سرویسی فیلتر میشود، بهتر است از قبل یا در همان ابتدای فیلترینگ به کاربران اطلاع داده شود و علت و چرای این فیلترینگ هرچند که اشتباه باشد به آنها توضیح داده شود.
شاید این توییت یکی از کاربران در تبعات فیلترینگ اینستاگرام و در آلودگی این روزهای تهران و سایر شهرهای بزرگ گویای کل داستان باشد، «کاش هوا همفیلتر می‌شد».