مأموریت‌های جدید وزارت ارتباطات برای تغییر در شرکت زیرساخت/ پوست اندازی از نوع زیرساختی
تغییر نام شرکت ارتباطات زیرساخت به شرکت ملی ارتباطات ایران و ایجاد سه شرکت تابعه، از جمله تکالیفی است که برای وزارت ارتباطات در برنامه ششم توسعه در نظر گرفته شده است. از هفته گذشته که این خبر به صورت جدی از سوی مقامات وزارت ارتباطات اعلام شد تحلیل‌ها و نظرات مختلفی در خصوص تحول در یکی از بزرگترین و حساس‌ترین زیرمجموعه‌های وزارت ارتباطات منتشر یا شنیده شده است. برخی کارشناسان با تکه تکه شدن بخش‌های مختلف شرکت ارتباطات زیرساخت مخالف بوده و معتقدند که ایجاد زیرمجموعه در شرکت زیرساخت باید به شکل یک قانون مجزا در مجلس تصویب شود و نباید به‌عنوان یک تکلیف در برنامه توسعه‌ای کشور دیده شود. اما در مقابل این گروه افرادی هستند که بر این باورند شرکت ارتباطات زیرساخت برای مدیریت بهتر و کارایی بالاتر نیازمند جداسازی واحدهای خود و تبدیل آنها به شرکت‌های قدرتمند است.
در فکر مأموریت‌های جدید
در آخرین ماه‌های فعالیت وزارت ارتباطات دولت یازدهم، مأموریت‌های جدیدی براساس برنامه ششم توسعه برای این وزارتخانه در نظر گرفته شده که یکی از این مأموریت‌ها، تغییر نام شرکت ارتباطات زیرساخت به شرکت ملی ارتباطات ایران و تفکیک آن به سه شرکت تابعه شامل شرکت انتقال ارتباطات بین‌الملل (با مأموریت حضور مؤثر در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی)، شرکت فنی و مهندسی شبکه‌های مخابراتی (با مأموریت تأمین نیازهای فناورانه، زیرساخت مادر مخابراتی و صدور خدمات فنی و مهندسی) و شرکت توسعه زیرساخت ارتباطی (با مأموریت توسعه، مدیریت و نظارت بر زیرساخت‌های ارتباطی حاکمیتی در چارچوب امکانات موجود و تفکیک مأموریت‌ها و در سقف پست‌های سازمانی موجود) است.
در تماس روزنامه ایران با شرکت ارتباطات زیرساخت، این شرکت به دلیل تأیید نشدن این مأموریت‌ها توسط شورای نگهبان حاضر به ارائه اطلاعات بیشتر در این خصوص نشد اما محمد جواد جهرمی، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، هفته گذشته و در حاشیه برنامه صبحانه وزارت ارتباطات با مسئولان اتاق بازرگانی ایران با اشاره به ماده۸۳ برنامه ششم توسعه، اعلام کرد: «براساس این ماده وزارت ارتباطات مکلف به افزایش ۶۰ برابری ترانزیت انتقال باند بین‌الملل شده است. بنابراین برای رسیدن به این هدف دو ابزار لازم بود که اکنون براساس مصوبه مجلس قانون این اجازه را به ما داده است که در گام اول در بحث سرمایه‌گذاری از مشارکت بخش خصوصی برای امور بین‌الملل برخوردار شویم، چرا که در گذشته چنین مجوزی نداشتیم.»
وی در ادامه به دریافت مجوز برای چابکسازی ساختار خود و تشکیل سه شرکت تابعه اشاره کرده و گفته است: «چنین چابکسازی پیش از این نیز در بسیاری کشورها تجربه شده است. به‌عنوان مثال اکنون «ترک تلکام» هم برای پیگیری امور بین‌الملل شرکت ترک تلکام اینترنشنال را دارد یا ترک سل، سوپرآنلاین را راه‌اندازی کرده و تلکام ایتالیا شرکت اسپارکل را ایجاد کرده است.»به باور جهرمی با توجه به اینکه امور بین‌الملل اساساً با موضوعات داخلی تفاوت ماهیتی دارند چنین اقدامی رایج بوده و سال‌هاست شرکت‌های فعال در این حوزه ساختار داخلی و بین‌الملل خود را تفکیک می‌کنند.
تغییرات تاریخی در زیرساخت
شرکت ارتباطات زیرساخت روند‌های تاریخی گوناگونی را سپری کرده و این نخستین باری نیست که این شرکت قرار است دچار تغییر و تحولات در ساختار خود شود. این زیرمجموعه حساس وزارت ارتباطات در تیرماه سال 68 تحت عنوان «شرکت طرح و توسعه تلفن ایران» با سپری کردن مراحل قانونی اساسنامه تشکیل شد. اما پس از حدود 10 سال فعالیت در عرصه مخابرات و ارتباطات به استناد صورتجلسه مجمع عمومی فوق‌العاده در دی ماه سال 78 نام شرکت از طرح و توسعه تلفن ایران به طرح و توسعه شبکه‌های مخابراتی تغییر یافت. این آخرین تغییرات در نام و ساختار این شرکت نبود چرا که در نهایت هیأت وزیران دولت هفتم در یکی از جلسه‌های خود در مرداد ماه سال 83 بنا به پیشنهاد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و به استناد مواد 2 و 4 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران مصوب 1379 و مصوبه شماره 76016/190 شورای عالی اداری در اجرای بند ب ماده یک قانون مذکور با تجدید سازمان، تغییر نام و اصلاح اساسنامه شرکت طرح و توسعه شبکه‌های مخابراتی (ثبت شده به شماره 18347) به شرکت ارتباطات زیرساخت موافقت کرد.
اساســــنامه شـــــرکت ارتباطات زیرساخت در راستای توجه و اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی و واگذاری شرکت مخابرات ایران به بخش خصوصی تغییر و به صورت شرکت مستقل و زیر نظر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در آبان ماه سال 87 به تصویب شورای نگهبان رسید.شرکت ارتباطات زیرساخت وظایف گوناگونی برعهده دارد اما اکثر کاربران در کشور این شرکت را به‌عنوان نهادی می‌شناسند که به صورت انحصاری پهنای باند را وارد کشور و آن را در بین بازیگران اینترنتی کشور توزیع می‌کند. همچنین این شرکت در سال‌های گذشته به دلیل سیاست‌های مدیران دو دولت گذشته به‌عنوان عامل اصلی اختلال و گرانی در سرویس اینترنت کشور نیز شناخته شده است. در واقع اوج نارضایتی شرکت‌های اینترنتی از سیاست‌های این شرکت به دوران ریاست‌جمهوری دولت هشتم و نهم باز می‌گردد. اسناد و گزارش‌های گوناگون منتشر شده هم نشان می‌دهد که در این دوران به دلیل عدم باور وزیران ارتباطات این دو دولت (هشتم و نهم) به فناوری اطلاعات به‌عنوان عاملی برای رشد اقتصادی کمترین توسعه در زیرساخت‌های ارتباطی کشور صورت گرفته است.
با روی کار آمدن دولت یازدهم و انتخاب محمود واعظی به‌عنوان وزیر ارتباطات این دولت، تغییر و تحولات گوناگونی در بخش‌های مختلف این وزارتخانه از جمله شرکت ارتباطات زیرساخت رخ داده است. هرچند هنوز گلایه‌ها از سرعت و کیفیت پایین اینترنت شنیده میشود اما به باور بسیاری از مدیران شرکت‌های اینترنتی که زمانی منتقد اصلی فعالیت‌های شرکت ارتباطات زیرساخت بودند حالا به باور همین مدیران، شرکت ارتباطات زیرساخت در سه سال گذشته و مخصوصاً از زمان روی کار آمدن محمد جواد آذری جهرمی به‌عنوان جوان‌ترین مدیر این شرکت، دچار تحولات مثبت و کارآمدی شده و توانسته علاوه بر ایجاد تغییر در ساختار خود، شبکه ارتباطی کشور را نیز با پیشرفت و توسعه قابل توجهی همراه کند.
خوب و بد یک تفکیک
ایجاد سه شرکت جدید به ساختار شرکت ارتباطات زیرساخت و تبدیل شدن این شرکت به یک هلدینگ نظرات مختلفی را از سوی کارشناسان حوزه ICT کشور به‌دنبال داشته است. عباس پورخصالیان، کارشناس حوزه مخابراتی، در گفتوگو با روزنامه ایران، اعلام می‌کند که ایجاد شرکت‌های جدید در ساختار شرکت زیرساخت باید به شکل یک قانون مجزا دیده شود و در نظر گرفتن این تغییرات در برنامه توسعه‌ای یک کشور اشتباه است. وی در این خصوص می‌گوید: «ایجاد سه شرکت جدید نیاز به قانون‌نویسی مشخص دارد چرا که این ساختار باید ماندگار بماند اما دیدن این تغییرات در برنامه 6سال شرایط را گنگ می‌کند و مشخص نیست بعد از پایان برنامه ششم توسعه آیا این تغییر ساختار ماندگار خواهد بود یا خیر.»
این کارشناس معتقد است که شرکت زیرساخت به جای اضافه کردن شرکت‌های جدید به ساختار خود می‌تواند بسیاری از وظایفی که برای سه شرکت جدید خود در نظر گرفته را به بخش خصوصی واگذار کند.
در مقابل این نظر اما احمدرضا نخجوانی، مدیرعامل یک شرکت اینترنتی، ایجاد این تغییرات در ساختار شرکت ارتباطات زیرساخت را مثبت ارزیابی می‌کند. او در گفتوگو با روزنامه ایران در این خصوص می‌گوید: «بسیاری از سازمان‌ها در گذر زمان وقتی بزرگ می‌شوند دیگر کارایی گذشته را نخواهند داشت و دچار یک لختی می‌شوند به همین دلیل در چند دهه گذشته بسیاری از سازمان‌ها برای جلوگیری از مشکلات و افزایش کارایی خود به سمت برون‌سپاری حرکت و ساختار خود را کوچک نگه‌داشته‌اند چرا که از نظر هزینه‌ای کاملاً این روش به نفع چنین سازمان‌هایی خواهد بود.»
وی در ادامه می‌افزاید: «در دنیا بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ به سمت برون‌سپاری خود رفته‌اند و این اتفاق به شرکت زیرساخت هم کمک خواهد کرد تا کارآمدتر عمل کند و از سوی دیگر با توجه به مشکلات تحریمی که برای ایران وجود دارد این شرکت می‌تواند در بازارهای بین‌الملل با این ساختار جدید بهتر و مؤثرتر فعالیت کند.» نخجوانی با اشاره به چشم‌اندازی که این تغییرات در شرکت ارتباطات زیرساخت برای شرکت‌های اینترنتی می‌تواند داشته باشد تنها پیش‌بینی می‌کند که این تغییرات می‌تواند باعث انعطاف‌پذیری و چابک‌تر شدن شرکت ارتباطات زیرساخت در مقابل مشتریانش شود و در نهایت سرویس‌های بهتری به این فعالان ارائه کند. هرچند وی تأکید می‌کند ارائه سرویس بهتر به مشتریان زیرساخت نیازمند تغییرات ریشه‌ای‌تر هم در تیم مدیریت این شرکت دارد، تغییراتی که در چند ماه اخیر و با روی کار آمدن جهرمی بخوبی ایجاد شده است.