اختلالات اینترنتی تمام شدنی نیست
م.ر.بهنام رئوف
تا همین چند سال پیش لنگر کشتی‌های در حال حرکت در خلیج فارس یکی از بلاهای همیشگی اینترنت ایران بود. کشتی‌هایی که استراحت و لنگر انداختن آنها باعث پاره شدن چند باره فیبرهای نوری خلیج فارس می‌شد و گاهی حتی تا چند هفته سرعت اینترنت را با کاهش روبه‌رو می‌کرد. همین امر باعث شد تا مسوولان زیرساخت به فکر مسیرهای جایگزین برای تامین پهنای باند کشور باشند و پروژه‌های جدیدی در این بخش تعریف کنند.
به تدریج و با نهایی شدن مراحل اجرایی این پروژه‌ها وابستگی کشور به کابل مسیر جاسک- فجیره که 18 سال پیش و به طول 150 کیلومتر اجرا شده بود کاهش یابد؛ چرا که درصد بالایی از پهنای باند از طریق مسیرهای جایگزین شمالی کشور و درصدی نیز از سوی مسیرهای جدید جنوبی تامین می‌شد.
زلزله و سرعت اینترنت کشور
در حالی که به دلیل تمهیدات صورت گرفته از سوی زیر ساخت چند سالی بود که خبر از قطعی‌های فیبر نوری شنیده نمی‌شد، اما این بار زلزله گرجستان باعث ایجاد اختلال در سرعت اینترنت به خصوص در استان‌های شمالی کشور شد. اوایل هفته گذشته از مخابراتی‌ها خبر می‌رسد از هفته پیش اینترنت برخی استان‌ها از سمت زیرساخت با اختلال تامین میشود و این اختلال به دلیل قطعی لینک گرجستان است. خبرگزاری فارس در این باره گزارش داد که از یک هفته پیش اینترنت برخی استان‌های کشور برای شرکت مخابرات از سمت شرکت ارتباطات زیرساخت با اختلال و کمبود تامین میشود.
به سبب این موضوع ارتباط اینترنت برخی استان‌های کشور دچار اختلال شده و این اختلال در استان البرز و برخی نقاط استان تهران محسوس‌تر از سایر استان‌ها است. همچنین شنیده‌ها حاکی از این است که منبع اختلال قطعی لینک پهنای باند ایران، گرجستان بوده است. این موضوع از سوی مدیرکل روابط عمومی شرکت ارتباطات زیر ساخت نیز تایید شد.
مهدی خدایی در این باره گفت: در هفته گذشته زلزله‌ای در گرجستان رخ داده که به دلیل این زلزله ارتباط اپراتور روس با ایران قطع شد. اما خدایی این را هم اضافه کرد که هر زمان مشکلی برای هر یک از درگاه‌های اینترنت ایجاد شود این امکان وجود دارد که بسته به نیاز از دیگر فروشنده‌های اینترنت ظرفیت بیشتری برای جایگزینی خریداری شود. وی تاکید کرد: البته تا زمان درخواست و تامین ظرفیت جدید مدت زمانی لازم است، اما در این مدت نیز تاثیر این اختلال برای کاربر نهایی از 7 تا 8 درصد کاهش سرعت آن هم در ساعات پیک مصرف تجاوز نمی‌کند.
بعد از رسانه ای شدن این موضوع اما روابط عمومی زیر ساخت اعلام کرد که اینترنت کشور از نظر زیرساختی مشکلی نداشته، اختلالات جدی نبود اما رسانه‌ها بزرگش کردند. این بار مهدی خدایی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: از لحاظ تامین پهنای باند در شرکت ارتباطات و زیرساخت هیچ مشکلی وجود ندارد و از این بابت همه چیز طبیعی است.
وی در عین حال یادآور شد: اختلالاتی که به واسطه تامین پهنای باند در اینترنت کشور رخ داد، بسیار کوتاه مدت بود. این مشکل به دلیل آن ایجاد شده بود که امکان تهیه پهنای باند از یکی از درگاه‌های شمالی کشور دچار اختلال شده بود که بلافاصله درگاه‌های دیگر جایگزین این درگاه شد و پهنای باند لازم تهیه شد. خدایی همچنین عنوان کرد: این اختلال بسیار کوتاه مدت بود و شاید به 24 ساعت هم نمی‌رسید و به همین دلیل ممکن بود برای دوره‌ای بسیار کوتاه کاربران در ساعت پیک مصرف تا حد کمی افت کیفیت را حس کنند. او تاکید کرده بود که وضعیت اینترنت کشور طی این مدت مشکل خاصی نداشته و بحث بر روی اختلالات اخیر موضوعی بوده که رسانه‌ها آن را بزرگ کرده‌اند. وی همچنین یادآور شد: مخابرات و شرکت‌های PAP باید در سرویس‌های خود نوعی بازنگری داشته باشند چرا که ممکن است بخشی از این مشکل به آنها مربوط شود که پهنای باند خود را بیش از حد میان کاربران تقسیم می‌کنند.
حق مصرف کننده!
در گذشته و همزمان با قطعی‌های مکرر فیبرنوری از یک سو و مشکلاتی که ارائه‌دهندگان سرویس‌های اینترنتی با آن روبه‌رو بودند بحث حقوق مصرف‌کننده بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفت. به شکلی که بعدها قرار داد کیفیت سطح خدمات (SLA) نهایی و مورد تصویب سازمان تنظیم مقررات قرار گرفت. به دنبال این قرار داد کاربران اینترنت در کشور می‌توانستند نسبت به کیفیت نامطلوبی که دریافت می‌کردند شکایت کرده و در صورت احراز مشکل از شرکت ارائه‌دهنده خدمات خسارت دریافت کنند.
اما اختلالات صورت گرفته جدید به خصوص در استان‌های شمالی باعث شد تا باری دیگر بحث خسارات کاربران در این بخش باز شود. این بار مدیر کل نظارت بر سرویس‌های فناوری اطلاعات سازمان تنظیم مقررات ارتباطات در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: طی روزهای اخیر با قطعی کلی اینترنت مواجه نبوده‌ایم و در زمینه افت کیفیت و اختلالات ایجاد شده نیز در صورت مستندسازی، کاربران می‌توانند از اپراتورها خسارات خود را دریافت کنند.
علیرضا اصغریان گفت: از سال گذشته زنجیره پرداخت خسارت موافقتنامه سطح سرویس (SLA) مطابق مصوبه شماره 90 کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات اجرایی شد که بر اساس آنها اپراتورها ملزم می‌شوند در صورت اختلال و قطعی غیر مجاز بر اساس جداول تعیین شده نسبت به پرداخت خسارت به کاربران خود اقدام کنند.
او در ادامه گفت: در بخش‌هایی ممکن است به دلیل اختلالات ایجاد شده کیفیت خدمات کاهش پیدا کرده باشد که بر اساس مستندسازی‌هایی منطبق با SLA، شرکت‌های ارائه‌کننده اینترنت ملزم به پرداخت خسارت به کاربران می‌شوند که البته به دلیل آنکه این شرکت‌ها هم پهنای باند مورد نیازشان را از شرکت ارتباطات زیرساخت تامین می‌کنند، می‌توانند از این شرکت خسارت بگیرند.
هر قطعی خسارت ندارد
اصغریان ادامه می‌دهد که طی سال‌های گذشته همواره مصادیقی برای پرداخت خسارات وجود داشته و ما این رقم‌ها را در خبرها اعلام کرده‌ایم. اما باید این موضوع را کمی شفاف‌تر توضیح دهیم و بگوییم هر قطعی و کندی به معنای پرداخت خسارت نخواهد بود و کاربران بسته به نوع سرویسی که از اپراتورها می‌گیرند، به آنها اجازه می‌دهند که حدی مجاز از قطعی و اختلال داشته باشند. بنا بر مصوبه 90 کمیسیون تنظیم مقررات، تعرفه‌های مختلفی که برای خسارت سرویس‌های مختلف پیش‌بینی شده، بر روی سایت این سازمان اعلام شده است اما با این وجود هر قطعی به این معنی نیست که کاربر می‌تواند خسارت بگیرد.
براساس قوانین تعریف شده، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی SLA در صورتی که بیش از حد مجاز قطعی ماهانه داشته باشند، موظف هستند براساس میزان قطعی غیرمجاز، جریمه‌ای را در شارژ‌های ماهانه مشترکان خود بازپرداخت کنند. البته بر اساس این قانون نوع دسترسی کاربران به اینترنت به شیوه‌های مختلفی چون برنزی، نقره‌ای، طلایی و الماس تقسیم میشود و در هر یک از این سیستم‌ها کاربر بنا بر هزینه‌هایی که پرداخت می‌کند به تسهیلات ویژه‌ای نیز دسترسی پیدا می‌کند.
کدام قطعی‌ها خسارت دارند
با فرض 30 روز برای هر ماه و 24 ساعت برای هر روز و 60 دقیقه برای هر ساعت، مدت برقراری یک لینک دو ماه با میزان دسترسی 100 درصد برابر با 43 هزار و 200 دقیقه خواهد بود؛ در این میان اغلب شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات اینترنتی با حدی از قطعی مواجه هستند که برای حد مجاز این قطعی‌ها جداولی طراحی شده و لازم است در صورتی که بیش از حد تعریف شده در ارائه خدمت قطعی وجود داشته باشد، جریمه‌ای به ازای آن پرداخت شود.
بر اساس این جدول یکی از مدل‌ها مدل برنزی نام گرفته که میزان دسترسی آن 99 درصد اعلام شده و تا 432 دقیقه یعنی کمتر از 7/5 ساعت در ماه زمان مجاز قطعی در این بخش است. طبق قوانین تمامی افرادی که به هنگام عقد قرارداد اشاره نکرده‌اند که به عنوان مثال علاقه‌مند به استفاده از سرویس‌های طلایی، نقره‌ای یا الماس هستند، برنز محسوب میشود.
سرویس نقره‌ای سرویس دیگری است که 4/99 درصد دسترسی دارد و حدود 259.2 دقیقه مجاز به قطعی‌های ماهانه است. اما در سرویس طلایی که برای آن دسترسی 9/99 درصد تعریف شده شرکت ارائه‌کننده خدمات تنها مجاز است 2/43دقیقه در ماه قطعی داشته باشد و درنهایت در سرویس موسوم به الماس که 99/99 درصد دسترسی برای آن تعریف شده تنها 259 ثانیه در ماه قطعی اینترنت مجاز است.
بر اساس قوانین تعریف شده در سازمان تنظیم مقررات رادیویی برای قطعی‌های غیرمجاز بسته به میزان آنها جریمه‌های 5 تا 100 درصد برای شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تعریف شده و شرکت‌ها موظف شده‌اند در صورتی که در ارائه هر سرویس بیش از حد مجاز قطعی داشتند، خسارت آن را در همان ماه پرداخت کنند. بنابر آنچه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور اعلام کرده، قطعی‌هایی که ناشی از قوه قاهره مانند حوادث طبیعی باشند شامل جریمه نمی‌شوند، در این موارد و تنها مدت زمان قطعی از آبونمان کسر میشود. همچنین اگر قطعی اتصال به دلیل خرابی تجهیزات مشترک باشد، شرکت ارائه‌کننده خدمات جریمه نخواهد شد.
قطعی‌هایی که بنا به درخواست مشترک صورت بگیرند (مواردی مانند انتقال محل سکونت، تست شبکه داخلی و…) قطعی‌های ناشی از تخطی مشترک از قوانین و مقررات، قطعی ناشی از عدم پرداخت صورت حساب نیز از دیگر مواردی هستند که در آنها جریمه‌ای برای شرکت ارائه‌کننده خدمات در نظر گرفته نشده است.