تلفن‌های تصویری رایتل در مدارس؛ بودن یا نبودن؟
خبرآنلاین – شیرزاد عبداللهی
دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش درباره ورود پایلوت [آزمایشی] رایتل به مدارس گفت: «عملیاتی شدن اینگونه برنامه‌ها در مدارس باید با مصوبه این شورا باشد.» با این حال کمیسیون فرهنگی مجلس در نظر دارد ورود تبلت و رایتل RighTel)) به مدارس را با حضور صاحب‌نظران فرهنگی و دینی و کارشناسان فناوری، مورد بحث و بررسی قرار دهد. چرا یکباره بحث تلفن‌های رایتل در مدارس داغ شد؟ ماجرا از صحبت‌های مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران شروع شد. وی گفت که از سال 92 استفاده از تبلت و رایتل در صورت تامین زیرساخت‌ها و اعتبار آن، به صورت آزمایشی در مدارس اجرا خواهد شد. این سخنان مشروط، زنجیره‌ای از واکنش‌ها را برانگیخت که هنوز هم ادامه دارد. به نظر می‌رسد جنبه تجاری ورود تکنولوژی‌های جدید ارتباطی به مدارس و تسخیر بازار 12 میلیونی وزارت آموزش و پرورش، شرکت‌های مخابراتی را به تکاپو واداشته است. بحث‌هایی که درمورد هوشمندسازی مدارس درجریان است، اشتهای برخی از پیمانکاران شرکت مخابرات و فروشندگان کالاهای الکترونیکی را به شدت برانگیخته است. نمونه این تلاش، قرارداد اداره کل قرآن، عترت و نماز معاونت پرورشی آموزش و پرورش با موسسه فرهنگی سروش مهر برای توزیع 12 میلیون پکیج فرهنگی شامل دی وی دی نرم‌افزار قرآن و یک حواله سیم کارت رایگان دانش‌آموزی در بهار 91 بود. اسپانسر مالی این پروژه فرهنگی شرکت ارتباطات سیار (همراه اول) بود که بعد از رسانه‌ای شدن خبر، وزارت آموزش و پرورش، مانع توزیع کارت‌های تلفن همراه اول در مدارس شد.
برای ورود به بحث، اول ببینیم رایتل چیست و چه کاربردی دارد؟ شرکت تامین تلکام، وابسته به سازمان تامین اجتماعی سیم‌کارت‌های نسل سوم را با نام تجاری رایتل عرضه می‌کند. رایتل نامی تجاری است که از دو کلمه "رای" به معنی خرد و "تل" به معنی تلفن تشکیل شده است. مهم‌ترین و جذاب‌ترین و در عین حال چالش‌برانگیزترین جنبه استفاده از این نوع سیم کارت در ایران، ارتباط تصویری با مخاطب است. در زمان تماس، شما علاوه بر تبادل صدا، تصویر مخاطب را نیز بصورت همزمان روی صفحه نمایش گوشی تلفن همراه خود می‌بینید. البته باید گوشی تلفن شما از قابلیت برقراری تماس تصویری برخوردار بوده و همچنین مخاطبی که با وی قصد برقراری تماس دارید همین امکانات را در اختیار داشته باشد. برقراری تماس تصویری به سادگی برقراری یک تماس صوتی است. بدین صورت که پس از وارد کردن شماره تلفن مخاطب، به جای گزینه تماس (Call)، گزینه تماس تصویری (Video Call) را انتخاب کرده و ارتباط برقرار خواهد شد.
این نگرانی وجود دارد که عده‌ای با ربط دادن موبایل تصویری به مدرسه و دانش آموز و ایجاد حساسیت درباره کاربرد تکنولوژی‌های جدید آموزشی در مدارس، تلفن رایتل را بهانه‌ای برای شروع اقدامات بازدارنده دیگر قرار دهند. مقامات آموزش و پرورش باید به صورت شفاف اعلام کنند که موبایل‌های تصویری هیچ ربطی به تکنولوژی آموزشی و هوشمندسازی کلاس‌های درس ندارد. ممنوعیت استفاده از تلفن همراه در کلاس درس قابل قبول است اما ممنوعیت استفاده دانش‌آموزان از موبایل به طور کلی یا ممنوعیت ورود موبایل به مدرسه، عملا غیرممکن است و بهتر است به جای دستورالعمل کلی، تصمیم‌گیری درخصوص ممنوعیت موبایل و حدود آن به مدیران مدارس تفویض شود.
آیا ورود رایتل با برنامه هوشمندسازی مدارس در ارتباط است؟ برای درک بهتر مطلب ابتدا کمی درباره هوشمندسازی مدارس توضیح می‌دهم. در مدارس هوشمند به تدریج آموزش الکترونیکی جایگزین آموزش سنتی خواهد شد. در شیوه سنتی، آموزش به صورت حضوری و با محوریت معلم و با استفاده از کاغذ و قلم و سخنرانی انجام میشود؛ اما در مدارس هوشمند ضمن اینکه کارکرد اجتماعی مدارس سر جای خود باقی است، دانش‌آموزان تمام یا بخشی از اطلاعات و دانش مورد نیاز خود را از منابع اینترنتی به دست می‌آورند و کامپیوتر جانشین کتاب و دفتر میشود. اگر در سیستم سنتی، محور آموزش معلم است، در سیستم الکترونیکی، محور، دانش آموز است. در شرایطی که اکثر مشاغل دولتی و خصوصی نیاز به دانش و مهارت‌های کامپیوتری دارند و کامپیوتر جزء جدانشدنی زندگی یک شهروند امروزی است، ورود تکنولوژی‌های جدید به مدارس نه تنها لازم، بلکه گریزناپذیر است. هوشمندسازی مدارس نیاز به زیربناها و امکاناتی دارد که هنوز در کشور ما به قدر کافی فراهم نیست. معلمان آموزش‌دیده، اینترنت پرسرعت، بانک‌های اطلاعاتی قوی، توان مالی دانش‌آموزان برای خرید لپ تاپ و کاهش جمعیت کلاس درس به کمتر از 20 نفر از جمله پیش‌نیازهای هوشمندسازی است اما مزیت ما داشتن دانش‌آموزان علاقه‌مند به کار با تکنولوژی‌های جدید ارتباطی است. با همه اینها انواع موبایل ازجمله موبایل تصویری حتی در کشورهای پیشرفته هم به عنوان تکنولوژی آموزشی شناخته نمی‌شود.
سیستم آموزش و پرورش ایران هم مثل همه جای دنیا محافظه کار است و تغییرات در آن به کندی صورت می‌گیرد. حتی در پیشرفته‌ترین کشورها در مقابل تکنولوژی‌های جدید مقاومت وجود دارد و پیش‌بینی میشود که دو سیستم الکترونیکی و کاغذی سال‌های طولانی در کنار هم به حیات خود ادامه دهند. یک کارشناس ارشد تکنولوژی آموزشی از دانشگاه ایالتی اکلاهما می‌گوید: "در آمریکا دانش‌آموزان علاقه‌ای به شیوه‌های سنتی آموزش و به کارگیری قلم و کاغذ و کتاب ندارند. تقریبا در همه مدارس اینترنت پرسرعت و تخته هوشمند و کامپیوتر وجود دارد، درواقع زیرساخت‌ها و امکانات فراهم است و دانش‌آموزان هم استقبال می‌کنند اما تعداد زیادی از معلمان تمایلی به استفاده از تکنولوژی‌های جدید آموزشی نشان نمی‌دهند یا کمترین استفاده را از این وسایل می‌کنند. به همین دلیل، سیستم رسمی آموزشی آمریکا در استفاده از تکنولوژی تقریبا 20 سال از جامعه عقب‌تر است."
در هوشمندسازی ایجاد زیرساخت‌ها بسیار ضروری است. کاری که امروز در مدارس ما انجام میشود، برداشتن گام‌های مقدماتی در مسیر هوشمندسازی است. با این حال حتی اگر مسئولان آموزش و پرورش مفهوم هوشمندسازی را تا حد بردن یک دستگاه تبلت به کلاس درس تقلیل دهند، باز هم اقدام مثبتی است و حداقل فایده‌اش تشویق معلمان به کار با کامپیوتر است با این حال به نظر می‌رسد ورود تلفن‌های نسل سوم به مدارس، ارتباطی به هوشمندسازی مدارس ندارد و طرح این بحث با توجه به حساسیت‌های فرهنگی و مذهبی که درباره تلفن‌های رایتل مطرح شده کاملا مشکوک است.
کارشناس مسائل آموزشی