کم فروشی در بازار رقابتی؟!
احمد نخجوانی – مدیرعامل شاتل
«کم فروشی اینترنت» در ایران به این معنا که شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنت از مردم پول گرفته و به جای آن خدمات اینترنتی ارائه نمی‌دهند مبنا و مفهوم علمی ندارد، این حرف‌ها متعلق به یک اقتصاد توسعه یافته و یا در حال توسعه نیست. اگر فرض بر این باشد که ما یک اقتصاد باز داریم که در آن شرکت‌ها آزادانه وارد این بازار می‌شوند و مردم هم حق انتخاب دارند، کم فروشی در آن معنا نمی‌دهد مگر اینکه سازمان و یا شرکتی در جایگاه انحصار نشسته باشد.
امروزه در بازار رقابتی اینترنت در ایران که در یک طرف شرکت مخابرات ایران و در طرف دیگر 11 شرکت PAP قرار دارند، اصل به کار بردن واژه کم فروشی اینترنت مبنا و مفهومی ندارد چرا که ده‌ها سال است که از مطرح کردن بحث تئوری توطئه در کشور گذشته و اینکه یک سری افراد قصد دارند اقتصاد را به هم بریزند و به همین خاطر کم فروشی می‌کنند و کلاه بر سر مردم می‌گذارند، گذشته است و ما امروز با جامعه‌ای طرف هستیم که مردم آن حق انتخاب دارند و بر فرض با مطرح شدن موضوع کم فروشی اینترنت در ایران، مشتری به سمت شرکت رقیب گام برمی‌دارد. بنابراین بهتر است به موضوع کم فروشی اینترنت در کشور دامن نزنیم.
ما معتقدیم اگر بازار فروش اینترنت در ایران رقابتی است حداقل شرکت‌های خصوصی ارائه دهنده خدمات اینترنت نمی‌توانند کم فروشی کنند و اگر هم کسی این کار را بکند به سزای عملش می‌رسد. شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنت، در حال حاضر در بازاری رقابت می‌کنند که امکانات موجود برای ارائه سرویس اینترنت به مشترکین در اختیار شرکت مخابرات ایران است و به نوعی این شرکت در جایگاه انحصار
قرار دارد.
9 سال است که ما همواره با مشکلات تأمین امکانات مورد نیاز برای ارائه سرویس اینترنت مواجه بودیم که در سال گذشته برای حل این مشکل، حداقل 60 نامه شکایت به سازمان تنظیم مقررات ارسال کردیم. بر اساس قوانین و مقررات، شرکت مخابرات ایران موظف است که امکانات ارائه اینترنت را در اختیار شرکت‌های خصوصی قرار دهد که در اثر کم کاری شرکت مخابرات ایران، سالیان سال است که در استان‌های بزرگی مثل تهران، قادر به ارائه سرویس به ده‌ها هزار تن از مشتریان خود نیستیم. از سوی دیگر بیش از 2 سال است که شرکت شاتل در بیش از 70درصد مراکز مخابراتی استان تهران، امکان ارائه خدمات اینترنت پرسرعت به مشترکین خود را ندارد و شرکت مخابرات در این نواحی سرویس اینترنت ارائه می‌کند و مسئولان ذیربط هم هر از چند گاهی در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها عنوان می‌کنند که فعالیت شرکت‌های PAP ضعیف است و نمی‌توانند به مشترکان خود در برخی از مناطق خدمات ارائه کنند.
بنابراین مصداق بارز کم فروش اینترنت، شرکت مخابرات ایران است که از امکاناتش بر خلاف پروانه صادر شده برای 11 شرکت PAP مضایقه می‌کند و متأسفانه شکایت‌ها و گلایه‌های ما در این زمینه راه به جایی نبرده است. با وجود مصوبات شورای رقابت مبنی بر اینکه چون شرکت مخابرات ایران در جایگاه انحصار نشسته است، حق ندارد بیش از 10 درصد از سهم بازار را در اختیار داشته باشد، اما متأسفانه شرکت مخابرات ایران در حال حاضر بیش از 50 درصد بازار اینترنت پرسرعت را در اختیار دارد و 50 درصد باقیمانده نیز بین 11 شرکت خصوصی تقسیم شده است از سوی دیگر شرکت‌های خصوصی برای تأمین امکانات به مخابرات وابسته هستند و حدود 40 درصد از درآمد خود را به مخابرات تقدیم می‌کنند، بنابراین به لحاظ سهم بازار ریالی، 70 درصد این بازار در اختیار شرکت مخابرات و 30 درصد باقیمانده در اختیار 11 شرکت PAP در سراسر کشور است. اینطور نیست که شرکت‌های PAP به خاطر کمبود امکانات، سرویس اینترنت بی کیفیتی را به مشتری ارائه دهند، بلکه به خاطر وجود رقابت در بازار، شرکت‌ها به مراتب فراتر از مباحث قراردادی و تعهد قانونی خود به مشتریان، سرویس ارائه می‌کنند.
متأسفانه در حال حاضر به دلیل آنکه شرکت مخابرات ایران امکانات خود را در اختیار شرکت‌های خصوصی قرار نمی‌دهد، ما نمی‌توانیم شبکه اینترنت خودمان را توسعه بدهیم اما به رغم آنکه مشکل کمبود پهنای باند داریم، اما همچنان سرویس‌های اینترنت، بدون افت کیفیت به مشترکین ارائه میشود.
شایان توجه است که شرکت ارتباطات زیرساخت در طی دو سه سال گذشته و درست در دورانی که با کمبود پهنای باند در کشور مواجه بودیم، برای خرید و تأمین پهنای باند از خارج کشور، سنگ تمام گذاشت و اکنون با PAPها تعامل خوبی دارد. اگر امروز شرکتی ادعا بکند که ما نمی‌توانیم به مشتریان خود سرویس ارائه بکنیم چون نمی‌توانیم پهنای باند لازم را تأمین کنیم، حرف غیر دقیق و غیر واقعی زده است چرا که ما در تأمین پهنای باند مورد نیاز از شرکت ارتباطات زیرساخت، مشکلی نداریم و فقط در گرفتن امکاناتی نظیر ظرفیت نصب تجهیزات، فضا، برق و ظرفیت انتقال از شرکت‌های مخابرات، برای انتقال پهنای باند به تمامی استان‌های کشور با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستیم. به عنوان مثال بیش از 2 سال در انتظار بودیم تا بتوانیم یک ظرفیت انتقال از مخابرات استان فارس دریافت کرده تا بتوانیم سرویس‌های اینترنت خود را به شهرهای فسا، لار و یا جهرم برسانیم، این در حالی است که بارها شرکت شاتل و سایر شرکت‌های بزرگ محکوم به ارائه اینترنت، آن هم فقط در مراکز استان‌ها بودند.
در ضمن باید به این مسأله دقت داشته باشیم که قیمت نهایی اینترنت در کشور مشتمل بر سه بخش اصلی است. 1- شرکت ارتباطات زیر ساخت و فروش پهنای باند 2 – پرداخت هزینه‌های امکاناتی نظیر فضا، برق، انتقال و رانژه به شرکت مخابرات ایران و استان‌ها 3 – هزینه های داخلی و سود شرکت‌های PAP که اصولاً 30 الی 40 درصد هزینه سرویس اینترنتی را که از مشتری دریافت می‌کنیم به حساب شرکت ارتباطات زیرساخت واریز و حدود 40 درصد هم هزینه‌هایی است که به شرکت مخابرات پرداخت می‌کنیم و20 درصد باقیمانده نیز شامل هزینه‌های نیروی انسانی، تجهیزات و سود شرکت میشود.
در این میان 80 درصد قیمت اینترنت در بازار رقابت تعیین میشود و تجربه حضور سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در 150 کشور جهان نشان می‌دهد که اگر دولت قصد ورود به موضوع قیمت‌گذاری اینترنت را دارد باید قیمت پایه را در نظر بگیرد، چون شرکتی مانند مخابرات ایران، رقیب شرکت‌های خصوصی است و با توجه به دریافت 40 درصد از هزینه‌های انتقال اینترنت از شرکت‌های خصوصی و همچنین صرف‌نظر کردن از 40 درصد هزینه‌های خود، تا 80 درصد قدرت مانور داشته و می‌تواند در بازار رقابت اینترنت در کشور
قیمت‌شکنی کند.
سال هاست که بحث واردات پهنای باند مطرح است که ما به این مسأله اشراف داریم که موضوع واردات پهنای باند اینترنت به کشور به حاکمیت مربوط بوده و نسبت به آن دغدغه مسائل امنیتی و مصلحت اندیشی‌های کشور مطرح است اما شرکت‌های خصوصی هم می‌توانند با ورود به عرصه واردات پهنای باند به کشور، آن را ارزان‌تر به شرکت ارتباطات زیرساخت بفروشند.
به هرحال دغدغه اصلی شرکت‌هایPAP پهنای باند نیست بلکه توقع ما این است که بر اساس آنچه که در پروانه فعالیت شرکت قید شده، امکانات در اختیار ما قرار گیرد و بازار اینترنت کشور نیز به بازار رقابتی تبدیل شود. بهترین کاری که دولت جدید می‌تواند انجام بدهد این است که زیرساخت‌های لازم را برای رقابت ایجاد کند و نگران قیمت و کم فروشی نباشد. در حال حاضر در برخی از نقاط کشور تنها شرکت مخابرات است که امکانات اینترنت ارائه می‌کند که با این اوصاف، هیچ حق انتخابی برای مشترکین باقی نمی‌ماند.