تا همین چند سال پیش میزان مصرف تلفن همراه در ایران از سوی واردکنندگان و فعالان صنفی تقریبا سالی 14 تا 16 میلیون گوشی عنوان می‌شد. 

 

حتی زمانی واردکنندگان عنوان می‌کردند که بازار تلفن همراه ایران ماهانه به یک میلیون و500 هزار گوشی نیاز دارد. البته این داستان به زمانی بر می‌گشت که تلفن‌های همراه مدام در حال تغییر و تحول بودند. زمانی که در هر ماه یا هر فصل فناوری‌های جدیدی به گوشی‌های همراه افزوده می‌شد و مصرف‌کنندگان تنوع طلب را به تعویض گوشی‌های خود ترغیب می‌کرد. بر اساس آمارهایی که در آن زمان اعلام می‌شد، کاربران ایرانی هر 18 ماه یک‌بار گوشی‌های خود را تعویض می‌کردند. داستان اما در حال حاضر بسیار متفاوت است. اکنون گوشی‌های تلفن همراه به‌خصوص از نوع هوشمندشان تقریبا تمام امکانات لازم را برای کاربران فراهم آورده‌اند. با وجود دوربین‌های بالای 10 مگاپیکسل، ظرفیت‌های بالای 8 گیگابایت، صفحه‌های نمایشی بالای 5/4 اینچ، پردازنده‌های قدرتمند و قابلیت به روز رسانی سیستم‌عامل در نتیجه الگوی مصرف در بازار عوض شده و کاربران کمتر به تعویض گوشی‌های خود می‌پردازند. 

زمانی که قرار بود اپراتور دوم فعالیت خود را آغاز کند و اپراتور اول برای کاهش قیمت سیم‌کارت برنامه افزایش ظرفیت مشترکان را در دستور کار خود قرار داده بود، مسوولان دولتی تصمیم به تولید تلفن همراه گرفتند. تعرفه واردات تلفن همراه به همین بهانه به60 درصد افزایش یافت اما سال‌ها گذشت و خبری از تولید گوشی درایران نشد. در نهایت نیز مدیران دولتی پذیرفتند که تولید گوشی در کشور توجیه اقتصادی ندارد. اکنون اما با همه‌گیر شدن گوشی‌های هوشمند بازار جدیدی روی ایرانی‌ها گشوده شده است. بازار نرم‌افزارهای کاربردی تلفن همراه. بازاری که همین چند روز پیش اعلام شد تا پایان سال 2017 می‌تواند درآمدی 75 میلیارد دلاری را در سراسر جهان به خود اختصاص دهد. 

 

برنامه دولت برای حمایت چیست؟ 

از چند سال پیش در ایران شرکت‌های دانش بنیانی شکل گرفته‌اند که به شکل تخصصی به تولید برنامه و سرگرمی برای تلفن همراه می‌پردازند. در این بین البته برخی از دانشجویان جوان رشته‌های نرم‌افزار و همچنین علاقه‌مندان برنامه‌نویسی نیز بیکار نبوده و به تولید برنامه‌های مختلف پرداخته‌اند. رشد فروشگاه‌های اینترنتی فروش برنامه‌های کاربردی خود می‌تواند گواه این ادعا باشد. 

اگر سری به این فروشگاه‌ها زده باشید با انبوهی از نرم‌افزارهای ایرانی روبه‌رو خواهید شد که عمدتا قیمتی بین 500 تا 2 هزار تومان را دارند. هر چند به گفته فعالان حرفه‌ای این صنعت بخش بسیار کمی از این تولیدات را می‌توان با توجه به تعاریف استاندارد جهانی، نرم‌افزار کاربردی دانست اما به هر تقدیر اندکی بررسی در این بخش نشان می‌دهد که اکنون پتانسیل خوبی برای تولید برنامه‌های کاربردی در کشور وجود دارد. پتانسیلی که متاسفانه به دلیل بی‌توجهی‌های بخش دولتی در حال به هدر رفتن است. مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره مدیریت قبلی خود دراین بخش تنها به ارایه شعارهای مختلف عمل کرده است.  حسن عليزاده، رييس پیشین مرکز توسعه فناوري اطلاعات و رسانه‌های ديجيتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي پیرامون نرم‌افزارهای تلفن همراه گفته بود که در حال حاضر تمام شرکت‌های تکنولوژيک در جهان به سمت تلفن‌های همراه هوشمند و لوح‌های رايانه‌ای لمسي سوق پيدا می‌کنند. تمام نرم‌افزارهاي کاربردي که در جهان در حال نگارش و تهيه است هدف‌گذاري نهايي خود را بر بستر تلفن همراه قرار داده‌اند و خيلي از شرکت‌ها براي گرفتن کار و در اختيار گرفتن سفارش‌ در نمايشگاه‌های معتبر جهاني شرکت می‌کنند. او همچنین گفته بود که در سال 91 برنامه‌ريزي داريم که نرم‌افزارهايي که در کشور توليد می‌شود داراي رويکردهاي مختلفي باشند. يعني اگر قرار است نرم‌افزاري توليد شود حتما نسخه تلفن همراه هم بايد براي آن در نظر گرفته شود. او همچنین در مورد حمايت از برنامه نويسان داخلي در بخش تلفن همراه با اشاره به برنامه مرکز براي حضور قدرتمند در بازارهاي جهاني گفته بود: ما الزام کرده‌ايم نرم‌افزارهايي که می‌خواهيم از آنها حمايت کنیم يا به شکل مشارکتي با مرکز تهيه شوند حتما بايد علاوه بر زبان فارسي، زبان انگليسي را براي جهان غير مسلمان و عربي را براي جهان اسلام نيز پشتيباني کنند. 

عليزاده تاکيد کرده بود که براي سال 91 در نظر داريم از نيروها و برنامه‌نويسان داخلي براي توليد و صادرات نرم‌افزار تلفن همراه به سفارش مشتريان خارجي عمل کنيم. به اين شکل که سفارش‌های شرکت‌های خارجي را قبول و با ساخت و ارسال نرم‌افزار مورد نظر آنها به نوعي صادرات مجدد نرم‌افزار در اين بخش داشته باشيم. شرکت‌های ايراني که بتوانند در اين بخش وارد شده و فعاليت کنند می‌توانند درآمدهاي ارزي داشته باشند که به واسطه همين درآمد هم می‌توانند فعاليت‌های خود را گسترش دهند.اکنون، اما فعالان این حوزه می‌گویند که دولت هیچ‌گونه حمایتی از آنها نکرده است. زمانی تولیدات برنامه نویسان تلفن همراه در قالب سوبسید از آنها خریداری می‌شد و در اختیار ارگان‌های دولتی قرار می‌گرفت، اما در دوره گذشته این فعالیت صورت نگرفت. حتی این مرکز بودجه خود را صرف تبلیغات تلویزیونی محصولاتی کرد که عموما حتی نمی‌شد آنها را در قالب نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای به حساب آورد. در این بین اما مدیریت جدید این مرکز نیز تا به حال برنامه‌ای برای بخش تلفن همراه منتشر نکرده است. 

 

دولت فرهنگسازی کند

سعيد رسول اف، از توليدکنندگان نرم‌افزارهاي موبايلي پیرامون میزان استفاده از برنامه‌های کاربردی تلفن همراه می‌گوید:‌ نمي توان آمار دقيقي از ميزان استفاده نرم‌افزارهاي کاربردي تحت تلفن همراه در بين کاربران ايراني ارایه داد. اما شواهد از حضور توليدکنندگان در نمايشگاه‌های کشوري و استاني نشان می‌دهد که اين فرهنگ در بين کاربران تلفن همراه ايجاد شده است که کاربران بتوانند از گوشي‌ای که در اختيار دارند به عنوان وسيله‌ای فراتر از گوشي استفاده کنند؛ يعني بتوانند از اين گوشي با توجه به امکاناتي که اپراتور براي آنها فراهم آورده است نيازهاي خود را برآورده سازند.

وي ادامه می‌دهد: برآيند تمام اين عوامل، نشان‌دهنده اين مساله است که علاقه استفاده از فناوري‌های جديد در بين کاربران تلفن همراه ايجاد شده است. حال نوبت ما توليدکنندگان است تا بتوانيم نيازهاي آنها را بهتر شناسايي کرده تا به کمک روش‌های آسان براي عرضه محصولاتمان بتوانيم آنها را تشويق کنيم تا از محصولات ما استفاده کنند. خيلي از شرکت‌های توليدکننده گوشي هم اکنون در اين بخش مشغول سرمايه گذاري در ايران هستند. به اين ترتيب که اين شرکت‌ها به دنبال آن هستند تا علاوه بر گوشي‌ای که در اختيار کاربر ايراني قرار می‌دهند، بتوانند نرم‌افزارهاي بومي شده مورد نياز آنها را نيز فراهم کنند. اين کار علاوه بر ايجاد زمينه رقابتي در بين برندهاي مختلف موجود در بازار نيازهاي کاربران را نيز مرتفع می‌سازد.

رییس سندیکای تولیدکنندگان تلفن همراه ادامه می‌دهد: ما تقاضای زیادی از دولت نداریم، اما انتظار داریم که حداقل نهادهای دولتی که بودجه‌های بسیاری در اختیار دارند بحث فرهنگ‌سازی استفاده از این برنامه‌ها را در دستور کار خود قرار دهند؛ چرا که شرکت‌های فعال در این بخش خیلی  درآمد و بودجه برای تبلیغات و فرهنگ‌سازی ندارند، حال آنکه دولت می‌تواند با پخش برنامه‌های آموزشی فضا را برای فروش محصولات بخش خصوص عملی کند. 

از سوی دیگر یکی از انتقادات فعالان این حوزه به بالا بودن سهم اپراتورهای تلفن همراه از محل فروش محصولات آنها است. به عنوان مثال، تنها 30 درصد از مبلغ فروش یک نرم‌افزار از طرف اپراتور تلفن همراه در اختیار سازنده آن قرار می‌گیرد. 

 

اپراتورهای تلفن همراه هم می‌گویند که مبلغ30 درصد از فروش هر نوع خدماتی توسط اپراتورها به دولت می‌رسد و چیزی بین 30 درصد هم هزینه‌های شبکه را شامل شده و در نهایت تنها 10 درصد برای اپراتور می‌ماند. آنها می‌گویند که اگر دولت حداقل سهم 30 درصدی خود را از فروش برنامه‌های تلفن همراه ببخشد قطعا این رقم به تولیدکنندگان این برنامه‌ها تعلق خواهد گرفت که در نهایت می‌تواند به رشد این صنعت در کشور منجر شود.