میثم لطفی : ساکنان هزاره سوم که بیش از هر عصر دیگر وابسته به دنیای فناوری شده‌اند، همه کارهای روزمره خود را مبتنی بر دستگاه‌های الکترونیکی و خدمات اینترنتی پیش می‌برند و بیشتر مردم به گونه‌ای به این فضا عادت کرده‌اند که جدایی آن‌ها از دنیای فناورانه و مجازی تقریباً غیرممکن است. همین مسأله باعث شده است شیفتگان فناوری در ماه مبارک رمضان نیز از ابزارهای موبایلی مربوطه خدمات مورد نیاز خود را دریافت کنند، نظرات خود در مورد این ماه را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارند، اوقات شرعی در مناطق مختلف جغرافیایی را روی اینترنت در اختیار بگیرند و توصیه‌های پزشکی نوشتاری و تصویری برای سالم نگه داشتن بدن خود در ماه رمضان را در سایت‌های اینترنتی کسب کنند.

از آنجایی که استفاده از شبکه‌های اجتماعی به صورت گسترده بین مردم رواج یافته است، روزه‌داران امسال همراه با ابزارهای دیجیتالی ماه مبارک رمضان را پشت‌سر می‌گذارند و به کمک آخرین فناوری‌های روز دنیا روزه خود را افطار می‌کنند. برنامه‌نویسان و تولیدکنندگان نرم‌افزارهای موبایلی این نیاز را بخوبی شناسایی کرده‌اند و ابزارهای ویژه با قابلیت‌های کاربردی مخصوص ماه مبارک رمضان را در اختیار کاربران می‌گذارند تا مردم بتوانند طاعات خود در این ماه بزرگ را آسان‌تر انجام دهند و عباداتشان را بهتر دنبال کنند.

«فیصل البنای» مدیر شرکت Axiom در این خصوص گفت: «گسترش هرچه بیشتر ابزارهای اجتماعی و افزایش چشمگیر استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی همراه باعث شده است ابعاد تازه‌ای از ماه رمضان نمایان شود. با همین جریان شرکت‌های اطلاعاتی می‌کوشند خدمات ویژه خود برای روزه‌داران را در اختیار آن‌ها بگذارند و تنها با یک کلیک روی نمایشگر لمسی هرآنچه را که در مورد این ماه نیاز دارند، در اختیار بگیرند».

 

رمضان در قلب آنلاین خاورمیانه

خاورمیانه قلب دنیای اسلام محسوب می‌شود و با توجه به اینکه سن 44 درصد ساکنان آن کمتر از 18 سال است، این افراد می‌توانند بیشترین تأثیر را از آموزه‌های اسلامی کسب کنند. این گروه از نوجوانان و جوانان بزرگترین مخاطبان دستگاه‌های الکترونیکی محسوب می‌شوند و ارائه خدمات الکترونیکی با محوریت دین اسلام می‌تواند بیشترین تأثیر را روی آن‌ها برجا بگذارد. خاورمیانه 125 میلیون کاربر آنلاین فعال را شامل می‌شود و 53 میلیون مشترک در شبکه‌های اجتماعی دارد. این منطقه یکی از بالاترین ضرایب نفوذ تلفن‌همراه در جهان را دارا است و مرکز تحقیقاتی eMarketer اعلام کرده که 0/94 درصد کاربران اینترنتی منطقه از طریق دستگاه الکترونیکی همراه وارد این فضا می‌شوند و در مقابل، 1/79 درصد کاربران آنلاین جهان با دستگاه موبایلی به اینترنت دسترسی پیدا می‌کنند. گزارش‌های رسیده همچنین نشان می‌دهد که خاورمیانه 300 میلیون مشترک تلفن همراه را تحت پوشش قرار داده است که 33 درصد آن‌ها در کشور ایران زندگی می‌کنند، 21 درصد ساکن عربستان سعودی هستند، 11 درصد عراقی هستند و مابقی در دیگر کشورهای منطقه حضور دارند. در کشور امارات متحده عربی ضریب نفوذ تلفن‌همراه 200درصد گزارش شده است و 51 درصد این افراد هم صاحب گوشی هوشمند هستند. استفاده از همین دستگاه‌های الکترونیکی موجب شده است مسلمانان به‌روزتر باشند و بتوانند اعمال مذهبی خود را آسان‌تر از گذشته انجام دهند. این مسأله گویای آن است که روش‌های سنتی برای ترویج مذهب کفایت نمی‌کند و تمرکز هرچه بیشتر بر روش‌های نوین و فناوری‌های مدرن می‌تواند فرصت‌های بیشتری در این زمینه در اختیار ما بگذارد.

 

بازتاب رمضان در شبکه های اجتماعی

مرکز تحقیقاتی The Online Project به تازگی مطالعه‌ای در این زمینه انجام داده است که نشان می‌دهد طی ماه رمضان سال گذشته میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی در خاورمیانه بیش از 30 درصد افزایش یافته است. این مطالعه همچنین اعلام کرد طی ماه رمضان سال قبل میزان استفاده از شبکه اجتماعی فیس‌بوک بین مسلمانان ساکن خاورمیانه 30 درصد بیشتر شد و ساکنان خاورمیانه در این دوره زمانی 33 درصد بیشتر از قبل در شبکه اجتماعی توئیتر حضور داشتند. البته میزان افزایش و کاهش حضور کاربران در شبکه‌های اجتماعی در ماه رمضان سال گذشته بسته به کشورها و روزهای مختلف ماه رمضان تغییر کرده است.

طبق‌ بررسی‌های این مرکز،‌ در کشور امارات متحده عربی در ماه رمضان سال گذشته مردم بیشتر در ساعت 7 عصر در فیس‌بوک حضور داشتند و این در حالی بود که در کشور همسایه یعنی عربستان سعودی روزه‌داران در ساعت 10 شب بیشتر از دیگر زمان‌های روز به این شبکه اجتماعی رجوع می‌کردند. اما برای توئتیر اماراتی‌ها حدود ساعت 6 عصر بیشتر در محیط مجازی حضور پیدا می‌کردند و در عربستان سعودی نیز بین ساعت‌های 4 تا 5 عصر بیشترین زمانی بود که روزه‌داران سراغ توئیتر می‌رفتند. این بررسی همچنین اعلام کرد در کشور ایران بیشترین زمانی که مردم در ماه رمضان سال گذشته در شبکه های اجتماعی حضور داشتند قبل از افطار بود. در این بررسی مشخص شد مطالبی که در طول ماه رمضان در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود نسبت به مطالبی که پیش‌تر توسط همین کاربران منتشر می‌شد جنبه مثبت دارد و این مسأله نشان می‌دهد کاربران حتی در دنیای مجازی نیز از این ماه بهره می‌برند.

البنای در این باره می‌گوید: «این پلتفورم‌های اجتماعی اینترنتی به مشترکان خود امکان می‌دهند همه نظرات و ایده‌های خود را با اطرافیان به اشتراک بگذارند، در مورد اعتقادات مذهبی خود صحبت کنند، فرایض مربوط به ماه رمضان را به دوستانشان توصیه کنند و به بهترین شکل از این ماه بهره ببرند. به طور کلی می‌توان گفت شبکه‌های اجتماعی، ابزارهای موبایلی و دستگاه‌های الکترونیکی بر فعالیت‌های کاربران در ماه مبارک رمضان تأثیر مستقیم می‌گذارند». البنایی همچنین توضیح داد این افراد چه نظرات خود را در مورد اعمال ماه مبارک رمضان توئیت کنند، تصاویر مذهبی را روی سرویس Instagram به اشتراک بگذارند یا در فیس‌بوک با دیگران در این زمینه صحبت کنند،‌ همگی به‌نوعی فناوری و اعتقادات مذهبی خود را تلفیق کرده‌اند و البته گوشی هوشمند نیز در این زمینه بسیار اثرگذار بوده و باعث شده است کاربران در هر مکان و زمانی بتوانند به حساب کاربری خود دسترسی داشته باشند و در این شبکه‌های اجتماعی هم حاضر شوند. علاوه بر شبکه‌های اجتماعی، این روزها انواع ابزارهای موبایلی مخصوص ماه مبارک رمضان هم عرضه شده‌اند. این ابزارها در ایران محبوبیت فراوانی دارند و انواع مختلف آن‌ها داخل کشور تولید می‌شود و به دست کاربران می‌رسد. اما در فضای خارجی،‌ شرکت گوگل در فروشگاه اینترنتی Google Play بخش ویژه‌ای راه‌اندازی کرده است که ابزارهای مخصوص ماه مبارک رمضان در آن ارائه می‌شود و اپل نیز در فروشگاه اینترنتی App Store ابزارها و برنامه‌های ویژه این ماه را به کاربران ارائه می‌هد و تاکنون چندین میلیون بار این ابزارها بارگذاری شده‌اند. در شرکت گوگل همچنین بخشی با عنوان Ramadan 2014 ارائه شده است که یک تقویم الکترونیکی دقیق مخصوص ماه مبارک رمضان محسوب می شود و همه جزئیات مربوط به هر روز را در اختیار کاربران می‌گذارد. این تقویم الکترونیکی طی چند روز نخست ماه رمضان بیش از 100 هزار بار بارگذاری شد و همچنان کاربران آن را روی دستگاه الکترونیکی موبایلی خود در اختیار می‌گیرند.

شبکه اجتماعی توئیتر نیز از این ماه استقبال گسترده کرده و دو آیکون جدید راه‌اندازی کرده است که #Ramadan و #Eid نام دارند و کاربران به محض آنکه در صفحه شخصی خود این عبارات را تایپ کنند، همه اطلاعات مربوط به ماه رمضان را در اختیار می‌گیرند. تحقیقات این شبکه اجتماعی نشان داد که در طول ماه رمضان سال گذشته مردم بیش از 2/74 میلیون توئیت را با موضوع اسلام و ماه رمضان منتشر کردند و به همین خاطر می‌توان متوجه شد دامنه‌های مذهبی مسلمانان تا چه اندازه در فضای مجازی گسترده شده است. همچنین، اگر مشترکان عبارت @AlArabiya را در توئیتر تایپ کنند، بر اساس موقعیت جغرافیایی خود زمان دقیق افطار و سحر در هر روز را متوجه می‌شوند. بر این اساس فقط کافی است پس از عبارت یاد شده یک # و بعد از آن نام شهر مورد نظر تایپ شود تا اوقات شرعی در اختیار کاربران قرار گیرد. همچنین مشترکان می‌توانند با نوشتن عبارت #Imsak نیز این اطلاعات و ادعیه مربوط به هر روز در ماه رمضان را در اختیار بگیرند.

گوگل هم یک صفحه ویژه راه‌اندازی کرده است که در آن همه مطالب به زبان عربی و متناسب با ماه رمضان ارائه می‌شوند و در آن می‌توان سرویس‌های مختلف این شرکت را در اختیار گرفت. گوگل در این صفحه تمام تصاویر ویدیویی با موضوع ماه رمضان که در سایت یوتیوب ارائه شده را به صورت اختصاصی در اختیار کاربران گذاشته است و به صورت یکپارچه سعی می‌کند خدمات خود را در اختیار مسلمانان بگذارد.

از آنجایی که روزه‌داران و مسلمانان نیز بطور کامل درگیر فناوری‌های جدید شده‌اند و تمام کارهای روزمره آن‌ها بر مبنای خدمات موبایلی پیش‌می‌رود، شبکه‌های اجتماعی، شرکت‌های اینترنتی، مراکز تولیدکننده ابزارهای موبایلی و … سعی می‌کنند مطابق با نیاز این افراد خدمات خود را ارائه دهند و از این ماه بیشترین بهره را ببرند.