افزایش پهنای باند و شکستن انحصار، دو محور برنامه وزارت ارتباطات در 94
صادق سلمانی – روزنامه ایران : با توجه به قرار گرفتن در ماه‌های پایانی سال 93 و روزهای بررسی لایحه بودجه سال 94 کل کشور در کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی، برات قنبری، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مهم ترین برنامه‌های این وزارتخانه در سال 94 را اعلام کرد که از مهم ترین آنها می‌توان به گسترش پهنای باند در کشور، کاهش شکاف دیجیتالی و حمایت از تولید داخل اشاره کرد. در این گزارش کارشناسان و فعالان حوزه «آی‌سی‌تی» محوری‌ترین برنامه‌های وزارتخانه را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهند.
اعتبارهای مورد نیاز وزارت ارتباطات
سال 94 به نوعی سال پایانی برنامه پنجم توسعه محسوب میشود که با توجه به عقب‌ماندگی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از تحقق اهداف تعیین شده در این سند، این وزارتخانه بر آن شده است تا با اجرای برنامه ویژه و با اعتباری بالغ بر 20 هزار میلیارد تومان تا سال 96 ظرفیت پهنای باند کشور را افزایش دهد. همچنین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای ایجاد توازن منطقه‌ای، کاهش شکاف اطلاعات و دیجیتالی بین مناطق و استان‌های کشور در سال 94 اعتباری بالغ بر 650 میلیارد تومان را در نظر گرفته است که در کنار آن می‌توان به ارتباط‌‌رسانی به روستاها به عنوان تکلیف قانونی و در قالب سرویس خدمات اجباری USO اشاره کرد.
شرط تحقق برنامه‌های وزارت ارتباطات
لازمه و شرط تحقق برنامه‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال 94 متکی بر تأمین منابع مالی مورد نیاز این وزارتخانه است که به عنوان مثال تا پایان برنامه پنجم توسعه باید بیش از 13 هزار میلیارد تومان در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات سرمایه‌گذاری می‌شد که این امر تاکنون محقق نشده است. در همین راستا، پیش‌بینی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای سال 94 تخصیص حداقل 3200 میلیارد تومان از 4500 میلیارد تومان درآمدهای بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات است که در صورت تحقق این امر می‌توان به عملیاتی شدن برنامه‌های این وزارتخانه چشم امید داشت. بر همین اساس رمضانعلی سبحانی فر، رئیس کمیته ارتباطات مجلس در گفت‌و‌گو با «ایران»، تحقق برنامه‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال 94 را تأمین منابع مالی این وزارتخانه عنوان کرد و گفت: در بودجه سال 94 کل کشور در خصوص اعتبارات و درآمدهای بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات شاهد رشد چشمگیری در بودجه هستیم و نسبت به سال گذشته درصد قابل توجهی رشد داشته است. در بودجه سال 94 حدود 5700 میلیارد تومان درآمدزایی برای بخش آی‌سی‌تی پیش‌بینی شده که 4700 میلیارد تومان آن بر عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است. همچنین در بحث اعتبارها 5300 میلیارد تومان برای بخش آی سی تی کشور پیش‌بینی شده که سهم وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات 3450 میلیارد تومان است.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، یکی از ایرادهای بودجه سال 94 بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات را تجمیعی بودن اعتبارهای آن ذکر کرد و افزود: به دلیل تجمیعی بودن اعتبارها نمی‌توان آنها را از یکدیگر تفکیک و مشخص کرد که چه مقدار اعتبار قرار است در چه حوزه‌ای هزینه شود. همچنین در تجمیع اعتبارهای بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، کمتر به برنامه محور بودن اعتبارهای مورد نیاز توجه شده در صورتی که اعتقاد ما بر این است که باید اعتبارها به صورت برنامه‌ریزی شده و طرح محور باشد تا بر همین مبنا توزیع شود ولی اگر به صورت تجمیع شده باشد، با یک هدف مشخص شده‌ای نمی‌توانیم این اعتبارها را هزینه کنیم.
سبحانی‌فر در ادامه گفت‌و‌گو با «ایران» با تأکید بر اینکه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای سال 94 برنامه‌هایی مانند USO، توسعه پهنای باند، راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، خدمات پستی و غیره را در دستور کار خود قرار داده است ولی در مورد ریزبرنامه‌ها و اعتبارهای مورد نیاز آنها ابهاماتی وجود دارد تصریح کرد: طرح محور یا برنامه‌محور بودن اعتبارهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مزایایی دارد که از جمله آنها می‌توان به هدفمند شدن دستگاه‌ها و حرکت در مسیر مشخص و با برنامه مدون اشاره کرد که از درون آنها طرح‌های توسعه‌ای استخراج میشود. همچنین دستگاه‌های نظارتی وکنترلی بر این اعتبارها نظارت و کنترل دارند که در مسیر درست هزینه شود. وی افزود: علی رغم اینکه مسائل قید شده در بخش اعتبارهای مورد نیاز وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات کمرنگ است لذا در کارگروه ارتباطات مجلس در حال بررسی این موضوع هستیم که اعتبارها در جایگاه خودش قرار گیرد و بتوانیم به نتایج مطلوب برسیم.
بازنگری در محدودیت‌های قانونی
توسعه پهنای باند در کشور یکی از ضرورت‌هایی است که با روی کار آمدن دولت یازدهم در دستور کار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گرفت و با گذشت نزدیک به یک سال و نیم از عمر دولت دستاوردهای خوبی در این زمینه محقق شده اما نکته مهم این است که تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله بسیار زیادی باقی مانده و تداوم حیات و رقابت اپراتورهای اینترنتی هم در گرو تحقق این موضوع است.
بر همین اساس احمدرضا نخجوانی، مدیر عامل شرکت شاتل یکی از شرکت‌های خدمات دهنده اینترنت پرسرعت در گفت‌و‌گو با «ایران» با بیان اینکه اگر قرار است پهنای باند در کشور توسعه یابد، باید محدودیت‌های قانونی آن را برداشت گفت: طبق قانون، ارائه اینترنت پرسرعت با سرعت بالای 128 کیلوبیت بر ثانیه برای کاربران خانگی غیر مجاز است و در زیرساخت‌های مخابراتی کشور هم بشدت دچار کمبود هستیم و براحتی نمی‌توانیم پهنای باند مورد نیاز را از شرکت ارتباطات زیرساخت خریداری کنیم و ماه‌ها در صف انتظار قرار می‌گیریم. مدیر عامل این شرکت ارائه دهنده اینترنت خاطرنشان کرد: همچنین در ظرفیت انتقال بین استانی محدودیت‌های بسیار زیادی وجود دارد و اگر بتوانیم پهنای باند مورد نیاز را از شرکت ارتباطات زیرساخت تهیه کنیم، برای انتقال آن به استان‌های مختلف معضل‌های بسیار زیادی وجود دارد و براحتی نمی‌توانیم پهنای باند را منتقل کنیم.
نخجوانی با تأکید بر اینکه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید در سال 94 تکلیف مصوبه‌های کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات را روشن کند تصریح کرد: در حال حاضر شرکت مخابرات ایران به بسیاری از مصوبه‌های کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات مانند مصوبه 97 پایبند نیست در حالی که این مصوبه‌ها باید رعایت بشوند. همچنین دولت بیش از هر چیز، به جای اینکه وارد بحث‌های حاشیه‌ای در بازار آی سی تی شود و مواردی همچون کم فروشی پهنای باند یا ضریب اشتراک‌گذاری پهنای باند را مطرح کند بازار رقابت در این حوزه را توسعه داده و از حقوق صاحبان پروانه‌های شرکت‌های اینترنتی حمایت کند.
وی ادامه داد: در طول یک سال و نیم گذشته و با روی کار آمدن دولت جدید اوضاع شرکت‌های دارنده پروانه PAP با شرکت ارتباطات زیرساخت بهتر شده است ولی متأسفانه شرکت مخابرات همچنان به رفتارهای غیر رقابتی خود ادامه می‌دهد.
گسترش فضای رقابت در حوزه آی‌سی‌تی
فارغ از موضوع تأمین اعتبارهای مورد نیاز وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای تحقق برنامه‌های از قبل مشخص شده و پیش رو، برخی از فعالان حوزه آی سی تی معتقدند که شرط تحقق بسیاری از برنامه‌های وزارت ارتباطات، گسترش فضای رقابت در داخل کشور است. بر همین اساس کاظم آیت‌اللهی، رئیس سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور در گفت‌و‌گو با «ایران»، یکی از برنامه‌های مهم وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال 94 را افزایش پهنای باند عنوان کرد و گفت: به دلیل ضرورت افزایش هر چه بیشتر پهن باند داخلی و خارجی، وزارت ارتباطات باید در مسیری که در حال حاضر در آن قرار دارد بسرعت رو به جلو برود و شرط تحقق این موضوع از بین بردن انحصار واردات پهنای باند است تا همه بتوانند در فضای رقابتی، پهنای باند داخلی و خارجی مورد نیاز کشور را تأمین کنند. رئیس سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور، رمز پیروزی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای تحقق برنامه‌های سال آینده را نشان دادن اقتدار این وزارتخانه برای یکپارچه کردن و مدیریت واحد طرح‌های آی سی تی عنوان و خاطرنشان کرد: علی رغم اینکه مدعیان حوزه آی‌سی‌تی زیاد هستند اما این توفیق برای وزارت ارتباطات محفوظ است که همچنان سردمدار و مسئول حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات باشد.
به هرحال یکی از بزرگترین دغدغه‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای تحقق برنامه‌های سال 94 و جبران عقب ماندگی از برنامه پنجم توسعه، موضوع تأمین اعتبارات مورد نیاز این وزارتخانه است که امید است با تصویب بودجه سال آتی کشور و تحقق برنامه‌های درآمدی این وزارتخانه، گام‌های مهمی برای توسعه آی سی تی و زیرساخت‌های ارتباطی کشور برداشته شود.