کارت قرمز برای اپراتور فیبر نوری؟
«اخطار به مجری اتصال فیبرنوری به منازل» این تیتر خبری است که هفته گذشته روی خروجی خبرگزاری‌های کشور قرار گرفت. اولین باری نیست که اپراتور چهارم یا مجری اتصال فیبر نوری به منازل اخطارهایی از این دست می‌گیرد.
تاکنون محمود واعظی، وزیر ارتباطات و مسوولان سازمان تنظیم مقررات، مسوولان اپراتور چهارم را به دلیل عدم پیشروی براساس تعهداتش مورد انتقاد و اخطارهایی قرار داده‌اند. پس از هر بار اخطار نیز مسوولان اپراتور چهارم (ایرانیان‌نت) اعلام می‌کنند که با تمام قوا در تلاش برای اجرای این پروژه براساس اهداف تعیین شده‌اش هستند. برای مثال سال گذشته وقتی محمود واعظی، اپراتور چهارم را به خاطر روند کند پیشروی‌‌اش مورد انتقاد قرار داد، مدیرعامل این شرکت اعلام کرد که طی سال‌های 93 و 94 یک میلیون پورت پرسرعت بر مبنای فیبر نوری را در هفت شهر در نظر گرفته شده در پروانه، واگذار می‌کند. اما تقریبا یک ماه به پایان سال 93 زمان باقی مانده است و حتی یک پورت فیبر نوری هم واگذار نشده است. حالا بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه اینترنت علاوه بر اینکه کم کاری اپراتور چهارم در پیشروی اهدافش را مورد انتقاد قرار می‌دهند، برخورد وزارت ارتباطات را که تنها به اخطار و اعلام شمارش معکوس اکتفا کرده نیز مورد انتقاد قرار داده و اعلام می‌کنند بهتر است این پروژه به شرکت‌های اینترنتی بخش خصوصی تحت یک کنسرسیوم واگذار شود.
انتقاد و اخطارها
تاریخچه راه‌اندازی خدمات بر مبنای فیبر نوری به سال 89 بازمی‌گردد؛ زمانی که هیات دولت دهم، طرح انتقال فیبرنوری به منازل را تصویب و به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این دولت اجازه داد تا با صدور پروانه لازم، فیبرنوری را به منازل، کارگاه‌ها و مراکز کسب و کار منتقل کند. از همان زمان حرف و حدیث‌های مختلف در خصوص راه‌اندازی اپراتور چهارم که قرار بود اینترنت پرسرعت را از طریق فیبر نوری به دست کاربران نهایی برساند، شروع شد. فعالیت رسمی اپراتور چهارم تحت عنوان ایرانیان نت زمانی آغاز شد که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی مجوز این شرکت را مبنی بر ایجاد شبکه ملی اطلاعات و دسترسی فیبر نوری در ایران در آبان ماه سال 91 صادر کرد. این شرکت که 20 درصد سهام آن متعلق به دولت است، وعده داده بود که تا مرداد سال 93، 400 هزار ایرانی را به شبکه فیبر نوری وصل کند. همچنین در فاز اول اجرای این طرح، هفت شهر تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز، کرج و قم به شبکه فیبر نوری متصل خواهند شد؛ وعده‌ای که تا کنون محقق نشده است. این اپراتور براساس تعهداتش باید تا 10 سال آینده هشت میلیون کاربر ایرانی را به شبکه فیبر نوری آن هم با سرعت 20 مگابیت بر ثانیه متصل کند. اپراتور چهارم از زمان شکل‌گیری خود تا کنون با انتقادهای مختلفی همراه بوده است.
مشخص نبودن زمان دقیق راه‌اندازی این اپراتور از یک طرف و انتقاد نسبت به شکل‌گیری پروژه‌ای که به باور برخی کارشناسان حوزه Ict نیاز به راه‌اندازی آن نبوده از سوی دیگر، بارها و بارها تکرار شده است. به باور این منتقدان ارائه پروانه به این اپراتور با توجه به نبود محتوای کافی روی شبکه اینترنت کشور، چیزی جز به هدر رفتن سرمایه کشور نیست. اما در مقابل این انتقادها، مسوولان اپراتور چهارم راه‌اندازی این اپراتور را نیاز کشور دانسته و اعلام می‌کنند راه‌اندازی اپراتوری برای اتصال فیبرنوری به منازل در همه جای دنیا وجود دارد. به باور این مدیران، اپراتور چهارم، یک پروژه خاص و کلان است که تنها وظیفه‌اش اتصال فیبر به منازل نیست بلکه قرار است این فیبر را به تمامی کسب‌وکارها، سازمان‌های دولتی و شرکت‌ها برساند. بنابراین این پروژه با پروژه شرکت مخابرات یا سازمان‌ها و شرکت‌های دیگر که به صورت مقطعی اقدام به اتصال فیبر کرده‌اند، بسیار متفاوت است. این مدیران تاکید می‌کنند که تاکنون هیچ اپراتور و سازمانی نتوانسته است مانند اپراتور چهارم، یک طرح جامع و یکپارچه در خصوص اتصال فیبر نوری به منازل و کسب‌و‌کارهای مختلف داشته باشد. اما این پروژه آنقدرها که باید براساس برنامه پیش نمی‌رود تا کاربران از مزایایی که پیوسته مسوولان اپراتور چهارم در خصوص آن صحبت می‌کنند استفاده کنند.
همین عدم پیشروی باعث اعلام اخطارهایی از سوی محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و مسوولان سازمان تنظیم مقررات شده است. در آخرین اخطار هفته گذشته معاون سازمان تنظیم مقررات ارتباطات اعلام کرد دوره انحصار اپراتور اتصال فیبر نوری منازل در تابستان سال ۹۵ به اتمام می‌رسد، این درحالی است که این اپراتور تاکنون کار جدی برای اجرای این پروژه انجام نداده است.
صادق عباسی شاهکوه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری مهر، از اعلام تذکراتی به این اپراتور خبر داده و گفته بود: در پروانه فعالیت این اپراتور فرآیند اخطار و تذکر اول، اخطار دوم، جریمه، تعلیق و لغو پروانه در چارچوب و زمان مشخصی دیده شده است. تاکنون یک اخطار به این اپراتور داده شده است. او ابراز امیدواری کرده بود که با اخطار دوم این اپراتور نسبت به جبران عقب‌ماندگی خود در این پروژه اقدام کند.
در حالی که بسیاری اخطارهای سازمان تنظیم و وزیر ارتباطات به اپراتور چهارم را کارساز نمی‌دانند اما برخی خبرها حاکی از این است که مجموعه اخطارهای وزیر ارتباطات تاکنون باعث شده برخی سهامداران اپراتور چهارم که بعد از روز کار آمدن دولت یازدهم حاضر به سرمایه‌گذاری در این پروژه نشدند وارد میدان شده و سرمایه‌هایی را برای پیشروی اجرای اتصال فیبرنوری به منازل پرداخت کرده‌اند تا جایی که وزیر ارتباطات در حاشیه یکی از نشست‌های خبری خود اعلام کرد بعد از اخطار اولیه به این اپراتور، حدود 200 میلیارد ریال سرمایه از طرف سهامداران پرداخت شده است.
وضعیت فعلی
محسن باقری چناری، مدیرعامل اپراتور چهارم، چندی پیش و در گفت‌و‌گویی اعلام کرده بود طی مدت گذشته این اپراتور حرکات رو به جلوی خود را شروع کرده ولی به دلایل خاصی نتوانسته نمود بیرونی قابل توجهی از خود نشان بدهد، اما تمام مقدمات برای به انجام رسیدن نهایی این پروژه در حال پیگیری است.
او همچنین در خصوص اینکه تا مرداد ماه سال جاری باید 400 هزار کاربر ایرانی به این شبکه متصل و این پروژه عملیاتی می‌شد اما هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است؛ گفته بود: «عملیاتی شدن این شبکه با وصل شدن مشترکان به این شبکه بسیار متفاوت است. این پروژه سه مرحله اصلی دارد که اول بررسی و طراحی شبکه است، دوم اجرای شبکه مترو یا کابل مرکزی است و در نهایت اتصال مشترکان به شبکه فیبر نوری کشور.» به گفته وی، در مرحله اجرای شبکه مترو هیچ مشترکی به شبکه متصل نمی‌شود بلکه فیبر نوری در مناطق مختلف کشیده شده تا در نهایت بعد از ساخت مراکز مورد نیاز مشترکان به شبکه متصل شوند.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که براساس پروانه باید این اپراتور تا دی ماه 93 یک میلیون پورت را در هفت شهر ایران واگذار می‌کرد اعلام کرد که: «در برنامه اپراتور چهارم ارائه یک میلیون پورت در هفت شهر در سال‌های 93 و 94 در نظر گرفته شده است و این به آن معنی نیست که فقط تا سال 93 قرار است این کار انجام شود یا فقط در سال 94 باید این پروژه صورت بگیرد.»
باقری تایید کرده که مدیران اپراتور چهارم تمام تلاش خود را می‌کنند تا پایان سال 94 در 7 شهر، یک میلیون پورت براساس تکنولوژی فیبر نوری را به کاربران اهدا کنند.
اخطار راهگشا نیست
با تمام این اما و اگرها اما بسیاری از فعالان بخش خصوصی معتقدند که کشور اصولا نیاز به اپراتور جدید برای اتصال فیبر نوری به منازل ندارد و با همین امکانات حال حاضر هم می‌توان این طرح را اجرا کرد. احمد نخجوانی مدیرعامل شرکت اینترنتی شاتل در خصوص فعالیت اپراتور چهارم می‌گوید: «اصولا با فرض بر اینکه اپراتور چهارم و سایر اپراتورها بنگاه اقتصادی هستند، باید انتظار داشت ساز و کارهای بازار، این سازمان ها را پیش ببرد و انگیزه رشد و توسعه آنان باشد. به همین خاطر نیز، وقتی یک اپراتور به هر دلیل (خواه تنوع سهامداران، ضعف مدیریت یا هر چیز دیگر) فعالیت خود را توسعه نمی‌دهد یا در واقعیت، آغاز نمی کند، باید پیش از هر چیز کمبود برخی مولفه‌های اقتصادی یا نبود شرایط اقتصاد باز را در این شرایط جست‌و‌جو کرد.»
وی در ادامه می‌افزاید: «به باور من از یکسو وجود انحصار می‌تواند باعث شود که اپراتور بیم فعالیت دیگر رقبا را نداشته باشد و اینکه به فکر برطرف کردن ضعف‌های درون سازمانی خود نباشد. از سوی دیگر، باید دید خاستگاه موضوع پروانه اپراتور یادشده در کشور چیست، آن هم در شرایطی که کشور از کمبود بسیاری از زیرساخت‌های اولیه و بدیهی انتقال داده‌ها رنج می‌برد.» به باور وی، اگر تقاضا در بازار برای موضوع این خدمات جدی باشد، بی‌گمان اپراتورهای فعال در حوزه فناوری‌های دیگر، به هر ترتیب راه را برای خود باز می‌کنند.
این فعال حوزه اینترنتی تاکید می‌کند، دادن مهلت و تعیین ضرب‌الاجل برای اپراتور، راهگشا نیست و در بهترین حالت، اپراتور را به سمت انجام اقداماتی می‌برد که در کوتاه‌مدت سازمان‌های نظارتی را به صورت موقتی و به هر ترتیب، قانع کند، البته به هر روی، این حق را نیز باید برای رگولاتوری محفوظ دانست که اگر بخواهد نقصان رقابت در بازار را برطرف سازد، با اپراتور کنونی اتمام حجت کند.