چکاوک در سراسر کشور عملیاتی شد
در حالی که پیش از این از سوی بانک مرکزی اعلام شده بود، که 5 خرداد سامانه چکاوک در مراسمی‌به عنوان «جشن پرواز» راه‌اندازی میشود. اما این جشن به تعویق افتاد تا چکاوک که پیش‌تر ولی‌الله سیف، رییس کل بانک مرکزی از آن به عنوان جهشی در بانکداری الکترونیکی نام برده بود، در سکوت در سراسر کشور راه‌اندازی شود.
یکی از ضعف‌های مهم در مورد عملکرد بانک مرکزی در راه‌اندزای این گونه سامانه‌ها، در کنار ضعف‌های فنی، نبود اطلاع‌رسانی دقیق است. موضوعی که صدای اعتراض رییس کل بانک مرکزی را هم در پنجیمن همایش نظام‌های پرداخت در بهمن ماه سال گذشته درآورد و از نبود اطلاع‌رسانی کافی در مورد دستاورهای الکترونیکی بانک مرکزی به خصوص سامانه چکاوک به شدت انتقاد کرد. قرار بود این سامانه در قالب جشن پرواز راه‌اندازی شود اما این جشنواره لغو شد تا چکاوک در سکوت خبری بال بگشاید.
اهداف چکاوک
سامانه چکاوک با هدف ساکن سازی لاشه چک و کنترل و نظارت بانک مرکزی بر گردش چک در کشور تعریف شد. برای این منظور تصویر و داده‌های چک تهیه و توسط سامانه به بانک عهده (مقصد) واگذاری (ارسال) میشود. بانک عهده پس از کنترل‌های مرسوم در سیستم بانکی چک را تعیین وضعیت کرده و پاسخ مربوطه را توسط سامانه چکاوک به بانک واگذارنده (مبدا) برمی‌گرداند.
در انتهای روز کاری توسط سامانه سند، تسویه بین بانکی تهیه و به سامانه ساتنا برای تسویه ارسال میشود. بانک مرکزی در هر مرحله از گردش چک نظارت داشته و می‌تواند بنا به الزام ورود کرده و کنترل مربوطه خود را اعم از لغو چک انجام دهد. سامانه چکاوک یکی از حلقه‌های سامانه‌های ملی پرداخت است.
روش نیمه اتوماتیک
چکاوک اکنون تصویر چک را تا درون شعبه می‌آورد اما به دلیل منفک بودن از کر مرکزی بانک و آفلاین بودن بخش ارتباطی با بانک در درون شعبه یک مکانیزم دستی نیاز است تا چک دوباره به سیستم برگردد. بعد از اینکه تصویر چک از بانک مبدا به بانک مقصد ارسال میشود متصدی مربوطه باید از تصویر چک یک پرینت بگیرد و به سیستم کر بانک مراجعه کرده و حساب را چک کند اگر حساب دارای موجودی کافی بود سند را صادر و چک را پاس می‌کند سپس به سامانه چکاوک برگشته و اینجا نیز اطلاعات لازم را وارد کرده و سند جدید می‌زند. اگر هم در حساب موجودی لازم وجود نداشته باشد در سیستم کربنکینگ بانک سند برگشت زده و به چکاوک بر می‌گردد و همین عملیات را بر اساس اسلوب مورد نظر به چکاوک اعلام می‌کند. این فرایند نیمه اتوماتیک خود باعث بروز خطاهای زیادی میشود.
به گفته کارشناسان اما در این مورد دو اشکال اساسی وجود دارد یکی ایجاد هزینه زیاد و غیر ضروری و دوم نیمه اتوماتیک بودن که باعث بروز خطای قابل توجه و بعضا عمدی و کندی در فرایند میشود. طبیعی است این دو خطا از کیفیت تحقق اهداف نظارتی خواهد کاست.
اگر این سامانه با اتصال به سامانه کر بانک‌ها امکان مکانیزه شدن کامل را می‌یافت قطعا اهداف نظارتی بانک مرکزی نیز بیشتر محقق می‌شد بدین شکل که تصویر چک با انتقال به سیستم کر هر بانک امکان خوانش و سپس عملیات را می‌یافت.
سامانه‌های CIS در دنیا و تفاوت در چکاوک
حوزه سامانه‌های CIS در دنیا بیشتر روی استاندارد X9 متمرکز است. این استاندارد استفاده از MICR را توصیه می‌کند. استاندارد MICR استفاده از جوهر مغناطیسی و دستگاه‌های خوانش این تکنولوژی است. این تکنولوژی افزون بر قدیمی بودن نقاط ضعف دیگری هم دارد. از جمله این که به دلیل محدودیت طول رشته مغناطیسی داده‌های زیادی را نمی‌توان درون آن قرار داد ضمن اینکه تا خوردن چک از ناحیه این نوع جوهر آسیب دیده تلقی شده و نمی‌تواند توسط دستگاه خوانده شود. در طرح چکاوک پس از بررسی‌های بعمل آمده تصمیم بر استفاده از رمزینه (بارکد) دو بعدی گرفته شده که می‌تواند داده‌های بیشتری را درون خود قرار داده و نیاز به دستگاه‌های ویژه ای برای خوانش ندارد . در حال حاضر برای استفاده از سامانه چکاوک شعب بانک‌ها برای واگذاری به لحاظ سخت افزاری باید مجهز به دستگاه خوانش چک بوده و همچنین به شبکه Nibn متصل باشند. برای شعبی که تنها وظیفه تعیین وضعیت چک را بر عهده دارند نیاز به دستگاه خوانش چک نبوده و می‌توانند توسط نرم افزار ایستگاه کاری سامانه چکاوک، چک‌های خود را تعیین وضعیت کنند. به لحاظ فرهنگی برای مشتریان بانکی این تسهیل فراهم شده که می‌توانند انتظار داشته باشند که حداکثر پس از یک روز کاری پس از واگذاری چک خود در بانک، وجه آن در حساب خود نزد آن بانک واریز شود. در نهایت این که گستردگی شعب بانک‌ها، حجم زیاد چک در گردش، تراکنش‌های حجم چک نسبت به سایر تراکنش‌های بانکی، درگیر بودن تمام شعب بانک‌های کشور در این سامانه از اصلی ترین چالش‌های طرح بوده که خوشبختانه این مشکلات برطرف شده و امروز این سامانه برای کل استان‌های کشور عملیاتی شده است.