بررسی شرایط تولید تبلت و لپ‌تاپ در ایران
درست از زمانی که موضوع برداشته شدن تحریم‌ها در ایران اوج گرفت خوش‌بینی‌هایی برای شکوفا شدن بخش‌های مختلف اقتصادی ایجاد شد که یک سوی آن به بازار کامپیوتر مرتبط است که در چند سال گذشته به‌دلیل بالارفتن هزینه ها و مشکلات واردات به کندی حرکت می‌کند.
حالا اما امیدواری ها یک ماه پس از قطعی شدن توافق هسته‌ای تاجایی پیش رفته که وزیر صنعت، معدن و تجارت در بازدید از یک شرکت داخلی اعلام می‌کند تولید کامپیوتر بدون کیس و لپ‌تاپ باید در فهرست ساخت کارخانه‌های داخلی قرار گیرد.
اما چندی پیش نیز از سوی مجلس و دولت لیستی آماده شد که حاوی نام شر کتهایی بود که قطعات و تجهیزات مخابراتی و حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات را در داخل تهیه و تولید می‌کنند. در این لیست که پیش روی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان قرار گرفت هیچ نشانی از نوت‌بوک و لپ‌تاپ نبود و این در حالی است که مسوولان بر تولید تبلت و لپ‌تاپ اصرار دارند و خواهان تولید این دست محصولات هستند. چنین رویکردی اما انتقاد کارشناسان و فعالان این حوزه را در پی داشت.
انتقادات آنها حاوی این نکات است که کشور در شرایطی قرار دارد که نخستین گام‌ها را باید محتاطانه برداشت چراکه کشوری که سال‌ها از تولید و به‌کارگیری تکنولوژی منحصربه‌فرد خود به دور بوده، به سادگی قادر نیست دست به تولید محصولاتی بزند که به زیرساخت‌های مهم و اساسی نیاز دارد.
پیش از این نیز پورنقشبند، یک عضو کمیسیون سخت‌افزار سازمان نصر تهران هم در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرده بود که درحالی بحث تولید در زمینه لپ‌تاپ مطرح میشود که برای تولید آنها زیرساخت لازم را نداریم. اگر درباره مونتاژ هم سخن بگوییم تنها 5 شرکت صاحب‌نام همچون لنوو، اچ پی، دل، ایسر و ایسوز این کار را انجام میدهند و حتی شرکت‌های مطرحی چون سونی و سامسونگ نیز خود را از این کار کنار کشیدهاند.
پورنقشبند می‌گوید: «از طرفی لپ‌تاپ در بیش از 50 مدل و اندازههای مختلف ساخته میشود که همه آنها نیز با یکدیگر متفاوت است و مونتاژ یک مدل هم که جوابگوی نیاز کاربران و تنوعی که دنبال آن هستند، نیست.» به گفته پورنقشبند بحث مونتاژ هم مقرون به صرفه نیست چون شرکت مربوطه قطعات را روی هم سوار می‌کند تا اسمبل کرده و تست سلامت بگیرد بنابراین منطقی نیست همان محصول را دوباره باز کرد و یک خط تولید دیگر اضافه کرد تا جنس را در کارتن گذاشته و بگوییم در داخل تولید شده است.
پیش از این اما شرکت‌هایی کوچک وقتی هنوز فشارهای تحریم افزایش نیافته بود وجود داشتند که در برخی حوزه‌های سخت‌افزاری مشغول به تولید شده بودند و اما هرچقدر که فشار اقتصادی بیشتر شد آنها نیز توان کمتری برای عرضه محصولات داخل داشتند. اما چنین پیشینه‌ای این امیدواری را می‌دهد که فراهم‌آوری یک بازار داخلی به واسطه شرکت‌های داخلی قدرتمند امکان‌پذیر است. چنانچه در پی اظهارات وزیر صنعت تلاش‌ها بر این است تا این امکان به وجود بیاید که توان داخلی یک بار دیگر آزمایش شود. بابک صالحی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه فناوران رایانه تهران یکی از منتقدان تولید داخل بدون پشتوانه‌های زیرساختی است.
او که خود از گوشه و کنار بازار کامپیوتر در پایتخت کشور آگاه است این عقیده را دارد که به‌دلیل نبود هیچ زیرساختی در زمینه تولید محصولات سخت‌افزاری نباید از امکان تولید در داخل حرفی زد. او در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «اگر منظور اسمبل کردن چند قطعه در کشور است این به معنی تولید نیست و اگر منظور تولید صفر تا صد باشد هم این توان در کشور وجود ندارد؛ نه اینکه ما دانش آن را نداشته باشیم بلکه امکانات و شرایط انتقال دستگاه‌های مورد نیاز هنوز وجود ندارد. مثلا اگر بخواهیم مادربورد 5 لایه تولید کنیم باید دستگاه آن در داخل کشور وجود داشته باشد و به‌دلیل اینکه چنین ظرفیتی در کشور فراهم نیست نمی‌توان درباره تولید صحبت کرد.»
زیرساخت داریم
چنین موضوعی اما از سوی مدیرعامل شرکت ماتریس که تولیدکننده محصولاتی نظیر تبلت و نوت‌بوک در داخل است رد میشود. وی می‌گوید آنها تمامی زیرساخت‌های لازم را فراهم کرده‌اند. چیزی که در روزهای اخیر منجر به بازدید وزیر صنعت از این شرکت هم شد. حسن مقدم، مدیرعامل شرکت ماتریس در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درباره انتقادهایی که نسبت به نبود زیرساخت مطرح میشود، می‌گوید: «حاضریم در یک نشست تخصصی تمام موارد مشابهی را که با توانایی تولید داخل انجام میشود و قابل رقابت با شرکت‌های دل، اپل، سونی و اچ‌پی است معرفی کنیم و با قاطعیت اعلام می‌کنیم هرآنچه در خارج از کشور در زمینه تولید محصولات کامپیوتری اتفاق می‌افتد در حال حاضر در کارخانه ما هم در حال انجام است.»
او می‌گوید تنها موضوعی که آنها نتوانسته‌اند دست به تولیدش بزنند تولید بوردهای الکترونیکی است که به دستگاه‌های اس ام تی نیاز دارد. مدیرعامل شرکت ماتریس می‌گوید: «علت این امر هم میزان استاندارد تولید قطعه توسط این دستگاه است. این دستگاه در سال یک میلیون قطعه تولید می‌کند و درصورتی که این میزان قطعه تولید نشود صرفه اقتصادی ندارد. بنابراین باید میزان تولید را افزایش داد.»
او می‌گوید یکی از مشکلات آنها انجام مناقصه‌هایی است که برگزار نشدن قانونی آنها یکی از مشکلات بر سر راه وارد کردن این دستگاه است. مقدم همچنین می‌گوید که مقام‌های ارشد نظام هم تاکید دارند باید ممنوعیت خرید کالاهای خارجی با شدت بیشتری اعمال شود. او همچنین درباره انتقادهای مطرح شده درباره تولیدات آنها که با برچسب غیرایرانی عرضه میشود، می‌گوید: «با قاطعیت اعلام می‌کنم که تمامی دستگاه‌هایی که در داخل تولید می‌کنیم با برچسب ساخت ایران وارد بازار می‌شوند چراکه ما توانسته‌ایم تمامی زیرساخت‌های لازم را آماده کنیم.
برخی فکر می‌کنند ساخت محصولات سخت‌افزاری به سادگی و آسانی انجام میشود درحالی که تولید محصولات سخت‌افزاری پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.» او تاکید می‌کند که در حال حاضر نگاهشان به عملکرد و تکنولوژی‌های کاربردی شرکت‌های بزرگی همچون دل، سونی و اچ پی است تا از آنها برای پیشرفت امورشان الگو بگیرند.
اولین قدم ورود شرکت‌های بزرگ باشد
مساله داشتن زیرساخت‌های لازم برای تولید حداقل قطعات در داخل همچنان مورد تاکید کارشناسان است. به گفته بابک صالحی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه فناوران رایانه تهران برای به وجود آوردن شرکت‌های محلی که توان رقابت داشته باشند به بحث و بررسی بیشتری توسط کارشناسان نیاز است. «باید در این باره بحث و بررسی کرد که تا چه اندازه توان و ظرفیت در این زمینه وجود دارد. مثلا چند سال پیش یک شرکت داخلی اعلام کرد که قصد دارد تبلت تولید کند اما بعد از مدتی اعلام شد که در کشور ما هیچ نوت‌بوکی بر اساس ساخت داخل وجود ندارد و تولید نمی‌شود.»
به گفته او حتی اسمبل کردن این محصولات در داخل کشور هم شرایط خاص خود را دارد و باید ابتدا این شرایط آماده باشد. «در صورتی‌که بتوانیم زیرساخت‌ها را آماده کنیم می‌توانیم به تدریج آغازگر راهی برای تولید در این زمینه باشیم اما تا زمانی که همه تحریم‌ها برداشته شود باید از شرکت‌های بزرگ بخواهیم وارد کشور شوند، تکنولوژی‌های جدید انتقال یابد تا کم‌کم پس از الگوگیری از این شرکت‌ها زمینه‌های تولید داخل و پدید آمدن شرکت‌هایی که خود قادر به رقابت با شرکت‌های بزرگ باشند، پدید آید.»
بنابراین هیچ مشخص نیست چقدر زمان لازم است. نیاز است شرکت‌های تولیدکننده بزرگ مثلا در زمینه مادربورد وارد شوند تا به تدریج اطلاعات لازم به کارشناسان و متخصصان این حوزه انتقال یابد. ما باید ابتدا موقعیت را ایجاد کنیم سپس به سمت تولید واقعی پیش برویم.