فراز و فرودهای دوساله حوزه فناوری و ارتباطات در گفت و گو با محمود واعظی/ فناوری را از بند انحصار آزاد کردیم
دولتی که از فناوری به عنوان پیشران توسعه یاد می‌کند و اعتقاد دارد اگر زیر ساخت آی‌سی‌تی خوب فراهم شود می‌توان دیگر بخش‌ها را توانمند کرد، دولتی است که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برایش نقش کلیدی دارد. اگر در هشت سال گذشته به این حوزه چندان توجهی نشد اما جای بسی امید است که دولت تدبیر و امید سعی داشته و دارد که این بی‌مهری‌ها را جبران کند.
حوزه فناوری سالها از پس تحریم‌و بی‌مهری، زخم‌های بسیاری بر پیکر دارد، زخمی‌هایی که سبب شده است پویایی و حرکت در راه توسعه از آن گرفته شود. اینک دولت، دو بهار سبز را پیش رو دارد و این بهترین فرصت است تا دیداری با سکاندار این وزارتخانه «محمود واعظی» داشته باشیم تا چشم‌انداز فردای فناورانه ایران را جویا شویم. اگر تمایل به دانستن اطلاعاتی در خصوص شبکه ملی اطلاعات، آینده شبکههای اجتماعی، سرعت و کیفیت اینترنت و… دارید از شما دعوت می‌کنیم در این گفت‌و‌گو همراه ما باشید.
دولت تدبیر و امید ناخواسته میراث دار بسیاری از طرح‌های بر زمین مانده از دولت قبل است از جمله آن می‌توان به شبکه ملی اطلاعات اشاره داشت، شبکه‌ای که شما اعلام کرده اید تا پایان سال 94 اجرایی خواهد شد و قم شهر پایلوت است. از طرف دیگر آقای جهانگرد نیز اعلام کرده است دسترسی به شبکه ملی اطلاعات وجود دارد و در طول سال‌های آینده دسترسی به این شبکه به مرور زمان تکمیل خواهد شد. در نقطه مقابل اظهار نظر معاون فناوری مرکز ملی فضای مجازی را داریم که ایشان اعلام کرده‌اند که با شبکه ملی اطلاعات فاصله بسیاری داریم. شما با وجود تمامی این اظهارنظرهای متفاوت سرنوشت شبکه ملی اطلاعات را چگونه توصیف می‌کنید؟
باید به این نکته اشاره داشته باشم که اظهار نظر آقای جهانگرد و آن فرد مسئول در شورای عالی فضای مجازی هر دو درست است چرا که آقای جهانگرد بنا به مأموریتی که از سوی وزارتخانه دارد اعلام کرده است که دسترسی به شبکه ملی اطلاعات در حال حاضر وجود دارد و به این صورت که زیر ساخت‌های شبکه ملی اطلاعات پیاده‌سازی شده است و تا الان طبق برنامه پیش رفته‌ایم و طبق قولی که به مردم داده‌ام تا پایان سال 94 این زیر ساخت‌ها، یعنی آنچه مربوط به وزارتخانه است را آماده بهره‌برداری می‌کنیم. اما اینجا این سؤال مطرح میشود که آیا شبکه ملی اطلاعات تنها و تنها زیر ساخت است یا باید محتوا، خدمات و… روی این شبکه قرار بگیرد؟ برای روشن شدن موضوع برایتان مثالی می‌زنم.
قرار میشود در کشور اتوبان‌سازی انجام شود، وزارت راه اتوبان را می‌سازد و از نظر وزارت راه کار تمام است اما آیا وقتی اتوبان ساخته شد یعنی کار تمام است؟ در جواب باید گفت نه، وقتی مردم در این اتوبان با وسیله نقلیه خود تردد کردند یعنی اتوبان به سرانجام رسیده است، در خصوص شبکه ملی اطلاعات هم دقیقاً بحث به همین صورت است. تکمیل زیر ساخت کار وزارتخانه است اما با درست شدن آن نمی‌توانیم بگوییم شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی شده و کار تمام است چرا که باید تولید محتوا صورت بگیرد وتمام وزارتخانه‌های دولتی و سازمان‌های غیردولتی روی این بستر قرار بگیرند.
پس فردی که گفته با شبکه ملی اطلاعات فاصله بسیاری داریم حرف درستی زده است. در شبکه ملی اطلاعات باید تمامی نیازمندی‌های مردم، داخل آن وجود داشته باشد و مسیر آن امن و در عین حال از خارج هم مسیر‌یابی نشود، ما از نظر فنی این کار را داریم انجام می‌دهیم و رفته رفته توسعه هم پیدا می‌کند و در جلسه‌ای که در هیأت دولت داشتیم به تمام استاندارها اعلام کردم هر چقدر پهنای باند برای تولید محتوا و اپلیکیشن نیاز داشته باشند را در اختیار آنها قرار می‌دهیم چرا که در این مسیر کارهای مثبتی انجام گرفته به این صورت که در شروع به کار دولت پهنای باند 620 گیگابیت در ثانیه بود ولی الان به 2 هزار و 400 گیگابیت رسیده است و برنامه ما این است که تا پایان سال اگر مشکلی نباشد به 4 هزار گیکابیت بر ثانیه برسد و جا دارد اعلام کنم شبکه ملی اطلاعات یک طرح خوب و حیاتی وجزو اولویت‌های وزارتخانه به حساب می‌آید به همین علت ما با شدت پیگیر اجرای آن هستیم.
یعنی شما تا این لحظه از پیشرفت شبکه ملی اطلاعات راضی هستید؟
ما از آنچه مربوط به پیشرفت در زیر ساخت این شبکه است راضی هستیم و این کار ادامه دارد اما زمانی از سیستم کار کاملاً راضی خواهیم بود که زحمات همکاران نتیجه داشته باشد و روی این بستر خدمات، محتوا و اپلیکیشن وجود داشته باشد.
در مصاحبه قبلی که با جنابعالی داشتم شما به این نکته اشاره داشتید که در حال حاضر در کشور همه به دنبال اینترنت هستند و در عین حال اینترنت نیاز به یک زیرساخت دارد که باید سرمایه‌گذاری بسیاری روی آن انجام شود. آیا پس از گذشت نیمی از عمر دولت این زیر ساخت برای ارائه اینترنت با کیفیت آماده شده است؟
در دنیای امروز ابزارهای فناوری در حال پیشرفت است و در کنار آن مطالبات مردم نیز رو به افزایش است و در عین حال محتوا در محیط مجازی به صورت سرسام آور در حال اضافه شدن است. پس هر چقدر ما برای زیر ساخت‌ها تلاش می‌کنیم نیازها و محتوا افزایش پیدا می‌کند. یک روز در دنیا، اینترنت پرسرعت و مطلوب سرعت K 128 بود و در یک بازه زمانی 256 و بعد شد 512 و یک مگ و الی آخر پس الان باید ببینیم وقتی می‌گوییم اینترنت مطلوب یعنی چه؟ باید آن را تعریف کنیم و این مطلوب از نگاه کاربران در کشور در حال تغییر است.
در نظر داشته باشید یک زمانی روی اینترنت تنها نوشته بود بعد عکس اضافه شد حالا فیلم و همه اینها سرعت خاص خودش را می‌خواهد. در عین حال ما یک زمانی برای اینترنت 3 میلیون کاربر برنامه‌ریزی می‌کردیم در حال حاضر از ابتدای کار دولت تعداد کاربران اینترنت 7 برابر شده است پس نیاز است برنامه‌ریزی ما مطابق با این تعداد باشد. ما دو راه داریم اول اینکه اینترنت با کیفیت و سرعت بسیار خوب را برای همان 3 میلیون کاربر تعریف کنیم و بقیه کاربران هم در انتظار باشند تا شبکه توسعه پیدا کند یا روش دوم را پیش بگیریم به این صورت که همه کاربران دسترسی به اینترنت داشته باشند اما با سرعت نه چندان مطلوب، که ما ترجیح دادیم همه کاربران بدون گذراندن انتظار به اینترنت دسترسی داشته باشند.
البته ما از مردم انتظار داریم با ما مدارا کنند و قول می دهیم گام به گام که آنها دارند از اینترنت استفاده می‌کنند ما نیز شبکه را توسعه دهیم. البته به فکر تقویت نیز هستیم و در این میان می‌توانم به اپراتور چهارم (ایرانیان نت) اشاره کنم که با اجرای آن یک تحول بزرگ در بستر اینترنت ایجاد میشود. البته این طرح نیاز به سرمایه‌گذاری دارد و اجرای آن زمان بر است. این اپراتور قرار است فیبرنوری را به دانشگاه‌ها، مدارس، محل کسب و کار و منازل ببرد که با اجرای آن یک سرعت خوب را کاربران تجربه خواهند کرد.
صحبت از کاربران اینترنت شد و جا دارد سؤالی در این خصوص از شما داشته باشم. به‌تازگی یکی از شرکتهای ارائه دهنده اینترنت پر سرعت که 5 سال متوالی از سوی رگولاتوری به عنوان اپراتور برتر انتخاب شده بود به یکباره به کم‌‌فروشی متهم میشود و انتشار این خبر باعث شد کاربران بشدت دچار سردرگمی شوند تا آنجا که تماس‌‌های بسیاری با روزنامه صورت گرفت که دلیل این تناقض برای آنها روشن شود. هر چند شما اعلام کردید که اعتقاد دارید شرکتهای اینترنتی کم فروشی نمی‌کنند. سؤال من از جنابعالی این است دقیقاً این خبر به چه دلیلی انعکاس یافت؟
من این خبر را زمانی که در سفر بودم شنیدم. اما بلافاصله تماس گرفتم که با فردی که تنها بر اساس یک گزارش این مصاحبه را انجام داده تذکر بدهند و از مدیر کل روابط عمومی وزارتخانه نیز خواستم با اپراتورهایی که از آنها نام برده شده بود تماس داشته باشند واز جانب من عذرخواهی کنند، در عین حال در جلسه پرسش و پاسخ این مسأله را برای خبرنگاران بازگو کردم که کم فروشی در کار نبوده و این اپراتورها که از آنها نام برده شده است جزو برترین اپراتورها به حساب می‌آیند. بنابراین آن کاری که باید برای جبران این اشتباه انجام می‌شد یعنی تذکر به آن فرد و دلجویی از اپراتورها را شخصاً پیگیری کردم.
فیلتر نشدن شبکههای اجتماعی همچون وایبر، واتس اپ، تلگرام و… نقطه مثبتی در کارنامه وزارتخانه به شمار می‌آید اما هرازگاهی با اختلالی که در هر کدام از شبکهها شکل می‌گیرد این شائبه ایجاد میشود که وزارتخانه به دنبال فیلتر این شبکهها است. دقیقاً وزارتخانه در فیلتر یک شبکه چند درصد نقش دارد؟
مسائل فنی این شبکههای خارجی به عهده خود آنها است ودر هر کشوری یک تعداد مشترک دارند و احتمال دارد هرازگاهی دچار اختلال شوند که این اختلال ربطی به ما ندارد و ذکر یک نکته ضروری است که دولت آقای دکتر روحانی بنا به قولی که به مردم داده است به یک سیاست پایبند است که حقوق شهروندی آنها رعایت شود که رعایت آن برای ما خیلی مهم است و موضوع دیگر حق دسترسی آزاد مردم به اطلاعات است و هر شبکه‌ای که این امر را برای مردم آسان می‌کند ما از آن حمایت می‌کنیم ولی یک شرط داریم و من بشدت به آن پایبند هستم. تا زمانی که یک شبکه اجتماعی آسیب اخلاقی نداشته باشد و قوانین کشورمان را محترم بشمارد وزارتخانه با فعالیت آن مشکلی ندارد.
یعنی فیلتر شبکههای اجتماعی دست وزارت ارتباطات نیست؟
بله فیلتر دست وزارتخانه نیست. اما زمانی که ما متوجه بشویم یک شبکه اجتماعی قوانین کشور را از لحاظ اخلاقی، امنیتی و سیاسی رعایت نمی‌کند ما در آن کمیته فیلترینگ یک رأی داریم و حتماً از آن رأی برای فیلتر آن شبکه استفاده خواهیم کرد.
جدا از بحث فیلتر شبکههای اجتماعی در راستای سیاسی و اخلاقی بحث فیلتر این شبکهها از نظر کاهش درآمدزایی وزارتخانه نیز مطرح است در این خصوص چه نظری دارید؟
از روز اول وجود این شبکهها به ضرر اقتصادی وزارتخانه بود، چرا که می‌دانستیم مردم از این شبکههای ارزان و رایگان بشدت استقبال خواهند کرد واین یعنی کاهش درآمد، اما بنا به سیاستی که در دولت تدبیر و امید وجود دارد که به آن اشاره کردم ما به هیچ وجه به بهانه اقتصادی قصد فیلتر این شبکههای اجتماعی را نداریم.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات جزو وزارتخانه‌های مهمی به شمار می‌آید که در دوران پسا تحریم می‌تواند نقش مهی را ایفا کند. شما چه برنامه‌هایی را برای این دوران در نظر گرفته‌اید؟
شخصاً به خاطر سابقه طولانی که در وزارت خارجه داشتم تحلیلی از روند این مذاکرات ترسیم کرده بودم واز یک مقطعی احساس کردم که این مذاکرات به سمت توافق در حال حرکت است و جا دارد همین جا یک تشکر ویژه داشته باشم از تیم خوب مذاکره‌کننده و شخص جناب آقای ظریف به خاطر کار بزرگی که انجام دادند. به هرحال در حال حاضر ما داریم آرام آرام خودمان را آماده می‌کنیم برای ورود به دوران پسا تحریم و در همین راستا از چند ماه قبل کمیته‌ای را تشکیل دادیم که شرایط را بررسی کردند و الان به این جمع بندی رسیدیم که قطعاً باید سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را جزو مبنای دوران پساتحریم قرار دهیم.
خوشبختانه این سیاست دولت نیز به شمار می‌رود و جناب آقای دکتر روحانی بعد از این توافق به تمام وزرا ابلاغ کردند این سیاست اقتصاد مقاومتی به عنوان مبنا و اساس دوران پساتحریم در نظر گرفته شود.
در حوزه آی‌سی‌تی نیز شرایط جدیدی برایمان به وجود آمده، شرایطی که قطعاً ورود سرمایه‌گذارن خارجی را فراهم می‌کند که باید همراه سرمایه‌گذار، تکنولوژی را نیز وارد کنیم پس باید اصلاح ساختار صورت بگیرد. توجه داشته باشید در گذشته ما محدود شده بودیم به یک یا دو کشور و نهایت چند شرکت و عملاً رقابت در مناقصه‌ها معنا نداشت و تکنولوژی که به کشور می‌آمد آن تکنولوژی نبود که در حال رقابت در جهان باشد.
اما امروزه ما با یک فضای باز مواجه هستیم هم در بحث ماهواره و هم در بحث آی سی تی به نوعی در لبه تکنولوژی قرار داریم. لذا نیازمند آن هستیم سرمایه‌گذاری روی این تکنولوژی‌ها انجام دهیم و مهم‌تر اینکه بتوانیم در این فضا از توان فارغ‌التحصیلان رشته آی‌سی‌تی نیز استفاده کنیم البته وزارت تحت نظر من به دنبال تصدی گری نیست بلکه سعی در سیاستگذاری دارد و اصل این کار به بخش خصوصی سپرده خواهد شد.
به مناسبت هفته دولت با تعدادی از فعالان در حوزه آی‌سی‌تی به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم که از نگاه این افراد صاحبنظر عملکرد وزارتخانه را جویا شویم یکی از این اظهار نظرها مربوط به مسئولی در شورای عالی فضای مجازی است که این فرد اعتقاد داشت که شاخص‌های حوزه آی‌سی‌تی پیشرفت قابل توجهی نداشته یا در خصوص دولت الکترونیک وزارتخانه برنامه روشنی ارائه نکرده است نظر شما در این مورد چیست؟
ما کاری به اظهار نظر دیگران نداریم چرا که مهمترین موضوع عملکرد است که این عملکرد براساس آمار و ارقام سنجیده میشود. بنا بر آمارها در یک سال گذشته، وزارتخانه 5 هزار کیلومتر در بیابان‌ها و بین شهرها کابل کشیده است و پهنای باند داخلی از 620 به 2 هزار و 400 رسیده است و کانال‌های ارتباطی 5 برابر شده است و در تمامی شاخص‌ها افزایش داشته‌ایم به این صورت که قبل از شروع به کار این دولت 200 هزار نفر از اینترنت تلفن همراه استفاده می‌کردند اما در حال حاضر 12 میلیون نفر در این بستر فعال هستند و ظرف یک‌سال آینده بخش خصوصی 7 هزار میلیارد تومان روی نسل سوم و چهارم سرمایه‌گذاری خواهد داشت.
باید به این نکته اشاره داشته باشم برای نخستین بار ما فناوری را آزاد کردیم و در اختیار شرکت‌ها قرار دادیم. از دیگر اقدام‌های وزارتخانه باید به هم کدی اشاره داشته باشم که وقتی کار را شروع کردیم تنها 2 استان هم کدسازی در آن صورت گرفته بود اما توانستیم ظرف 8 ماه این رقم را به 29 استان افزایش دهیم و طرح‌های بسیاری نیز در دست داریم که تعدادی از آنها در هفته دولت اجرایی میشود. به طور کلی باید بگویم در این دو سال فعالیتم در وزارتخانه دنبال حاشیه نبوده و نیستم چرا که اعتقاد دارم مردم ما فهیم هستند و خودشان تنها با مقایسه می‌توانند بدرستی درک کنند که آیا عملکرد فلان وزارتخانه مثبت بوده یا نه، پس نیاز نیست خودمان را درگیر این مسائل بیهوده کنیم چون بهترین قاضی خود مردم هستند.
قطار دولت تدبیر و امید به نیمه راه رسیده است شما برای نیمه پیش روی این دولت چه برنامه‌هایی را در اولویت قرار خواهید داد و از نگاه شما وزارتخانه تحت نظارت‌تان تا چه حد در برنامه‌های خود موفق بوده است؟
در دولت قبل به دلایلی که خودشان از آن آگاه هستند و من قصد قضاوت ندارم چندان به حوزه آی‌سی‌تی توجه نشد. شاید همین بی‌توجهی باعث شد بحث ادغام وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات با وزارت راه مطرح شود اما در این دولت وضعیت کاملاً متفاوت است چرا که دولت آی سی تی را به عنوان پیشران توسعه می‌داند از سوی دیگر این دولت اعتقاد دارد اگر زیرساخت آی‌سی‌تی خوب فراهم شود می‌توانیم دیگر بخش‌ها را به نوعی توانمندسازی کنیم یعنی اگر آی تی را با کشاورزی، تجارت، سلامت، آموزش و… پیوند دهیم یک تحول بزرگ شکل می‌گیرد چرا که به کمک آی سی تی می‌توانیم بهره‌وری و سرعت را بالا ببریم و در عین حال با تبعیض، فساد، جهل و… مبارزه کنیم.
در اصل ما به دنبال آن هستیم ارتباط ارباب رجوع را با کارمندان کاهش دهیم یعنی هر کس براحتی و بدون واسطه در بستر وب بتواند کارهای اداری خودش را انجام دهد از طرف دیگر اعتقاد دارم ما شهروند درجه 1 و 2 نداریم بنابراین از زمان فعالیتم در وزارت فناوری اطلاعات عنایت خاصی به روستاها داشته و دارم و درصدد آن هستم آی سی تی در روستاها نیز توسعه پیدا کند در ضمن از شروع به کارم به دنبال رفع عقب افتادگی در زیرساخت بودم که خوشبختانه در این مورد کارهای خوبی صورت گرفته تا آنجا که وضعیت ما در خصوص زیرساخت نسبت به سال گذشته در وضعیت بهتری قرار دارد هر چند هنوز کارهای زیادی در این خصوص باید صورت بگیرد.
به طور کلی دورنمای ما در این وزارتخانه این است که یک جامعه هوشمند داشته باشیم چرا که الان در تمام دنیا فناوری در حال تغییر و تحول است و ما در همین راستا به دنبال کار روی نسل پنجم تلفن همراه هستیم و در عین حال طرح رایانش ابری، داده‌های عظیم، اینترنت اشیا و… را پیگیری می‌کنیم تا از این طریق از تحولات فناوری دنیا عقب نباشیم.
با توجه به برنامه‌ها و طرح‌هایی که انجام داده و در دست دارید آیا این امید وجود دارد که عقب ماندگی ما در زمینه‌آی سی تی بزودی جبران شود؟
باید به این مسأله توجه داشت که ما سالها در زمینه آی‌سی‌تی در حالت ایستا قرار داشتیم و این در حالی بود که بقیه سرمایه‌گذاری و توسعه در این بخش را با جدیت دنبال می‌کردند. قرار بود ما رتبه دوم در منطقه را داشته باشیم اما وقتی من وارد وزارتخانه شدم رتبه کشور 16 بود. بنابراین در حال حاضر ما داریم تلاش می‌کنیم عقب‌ماندگی‌های گذشته را جبران کنیم و هدف اصلی حل مشکلات داخلی است تا به امید خدا با حل آنها به دنبال بهبود رتبه در منطقه باشیم.