فناوری چگونه جام جهانی 2018 را متفاوت کرد
جام جهانی 2018 روسیه بسیار متفاوت با آنچه پیش‌بینی کرده بودیم شروع شد تا بر این اساس تیم ملی فوتبال ایران که در گروه مرگ جای داشت در بازی‌های خود شگفتی خلق کند، آلمان نیز به‌عنوان قهرمان دوره قبل و مدعی قهرمانی این دوره از مسابقات در اولین بازی خود شکست بخورد، آرژانتین با داشتن اسطوره‌هایی چون «لیونل مسی» کناره گیری زودهنگام خود را بپذیرد و… از همه مهم‌تر اینکه اشتباه ها و خطاهای داوری به حداقل برسد.
این بار با اتمام دور نخست بازی‌های گروهی جام جهانی فوتبال دانشگاه دورتموند آلمان با ادغام فناوری یادگیری ماشینی و روش‌های سنتی در امر پیش‌بینی، تکنیکی را به نام «روش دستیابی تصادفی» مورد استفاده قرار داد تا با 100 هزار بار بررسی اتفاقی هر یک از تیم‌های حاضر در جام جهانی فوتبال، قهرمان این دوره از مسابقات را مشخص کند. در این بررسی عوامل مختلف و تأثیرگذر از جمله امتیازدهی فیفا به تیم‌های ملی، دارایی هر یک از تیم‌ها، میانگین سن بازیکنان، تعداد بازی آنها در لیگ‌های برتر، تعداد بازی آنها در باشگاه‌ها، جمعیت کشور، رشد ناخالص ملی، ملیت داور، ملیت مربی و… به دقت تحلیل شد و در نهایت سیستم هوش مصنوعی دانشگاه دورتموند اعلام کرد دو تیم فوتبال آلمان و اسپانیا در مرحله نهایی مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند و در این میان اسپانیا به‌دلیل موفقیت‌های خود در دور نخست، به احتمال قوی‌تر به‌عنوان قهرمان جام جهانی خود را معرفی می‌کند.
این بازی‌ها در حالی دنبال میشود که فدراسیون جهانی فوتبال (FIFA) برای نخستین بار اجازه استفاده از برخی فناوری‌ها را در این مسابقات صادر کرد و هم‌اکنون تأثیرات حاصل از حضور این فناوری‌ها را بهتر می‌توان بررسی کرد.
کمک‌داور ویدئویی
در حالی که پیش از این در بازی‌های باشگاهی و لیگ‌های برتر اروپایی کمک داور ویدئویی (VAR) به‌عنوان یک فناوری هوشمند و کاربردی مراحل آزمایشی را پشت سر گذاشته بود، فیفا برای نخستین بار رضایت نهایی خود را برای استفاده از این فناوری در جام جهانی 2018 روسیه صادر کرد.
این تصمیم فیفا از همان ابتدا بحث و جدل فراوانی را به‌دنبال داشت و آخرین بار که کمک‌داور ویدئویی در جام حذفی انگلیس و بوندس لیگا مورد استفاده قرار گرفته بود، مخالفان و موافقان فراوانی را پیش روی خود دید. با وجود اینکه کمک‌داور ویدئویی توجه زیادی را به خود جلب کرده است، ولی نباید فراموش کرد که این اتفاق یکی از چند گام فیفا برای دیجیتالی کردن فوتبال محسوب میشود و در بازی‌های امسال از ده‌ها فناوری دیگر هم بهره برده شده است.
کمک‌داور ویدئویی نوع جدیدی از فناوری محسوب میشود که به داور کمک می‌کند دقت خود را برای اتخاذ تصمیم نهایی در شرایط بحرانی افزایش دهد. در جریان برگزاری بازی، کمک داورهای حاضر در استادیوم به داور وسط کمک می‌کنند نظرات خود را به بهترین شکل اعمال کند و در این میان فناوری کمک‌داور ویدئویی، به کمک داورانی خدمات خود را ارائه می‌دهد که چندین کیلومتر از زمین بازی دورتر هستند.
آنها از طریق هدست بی‌سیم با داور ارتباط برقرار می‌کنند و هرگونه اتفاق مهم را در آن واحد به او اطلاع می‌دهند. بر اساس تصمیم فیفا قرار شده است کمک‌داور ویدئویی فقط در چهار بخش تشخیص گل، پنالتی‌ها، کارت قرمز و خطاهای مهم اعمال نظر کند و با وجود این تصمیم نهایی را باز هم داور وسط می‌گیرد.
از زمان آغاز بازی‌های جام جهانی کمک‌داور ویدئویی چندین بار در بازی‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفت و اگرچه در برخی موارد بازخوردهای مثبت در مورد آن اعمال شد، ولی بحث‌ها و نقدهای شدید همچنان در مورد آن ادامه دارد. این فناوری بخصوص در بازی میان دو تیم برزیل و سوئیس بیشترین انتقادات را به همراه داشت و در حالی که داور به خطای محرز بازیکن سوئیسی در محوطه جریمه و اعلام پنالتی اعتقاد نداشت، همه هواداران فوتبال منتظر بودند که کمک‌داور ویدئویی این نظر اشتباه را نقض کند که البته اتفاقی در این زمینه صورت نگرفت.
در ادامه بازی‌ها بسیاری از طرفداران انگلیس هم کارآمدی این فناوری را زیر سؤال بردند. «هری کین» بازیکن تیم ملی انگلستان در بازی مقابل تونس دو بار توسط «فرجانی ساسی» با خطای مشهود در محوطه 18 قدم به زمین خورد که البته داور و کمک‌داور ویدئویی اعتقادی به خطا نداشتند و در مقابل تیم ملی تونس با گرفتن یک خطای مشابه موفق شد از روی نقطه پنالتی یک گل را به ثمر برساند.
در حالی که دنیا به سمت دیجیتالی‌شدن پیش می‌رود و ارزش بازار جهانی بازی‌های دیجیتالی 1.5 میلیارد دلار برآورد میشود، کمک‌داور دیجیتالی یک گام از این اتفاق فراتر رفته است. برای فهم بهتر نحوه تأثیرگذاری فناوری مذکور گروهی از تماشاچیان داخل استادیوم را تصور کنید که پس از به ثمر رسیدن یک گل باید منتظر بمانند تا کمک‌داور دیجیتالی آن را تأیید کند و سپس اجازه خوشحالی کردن داشته باشند.
منتقدان بر این باورند که چنین ابزاری فوتبال را از مسیر اصلی خود خارج کرده است و اگرچه ممکن است در نهایت تصمیم درست یا غلط اتخاذ شود، ولی این اتفاق در نهایت باعث میشود تا به جای بهبود عملکرد بازیکنان و مربیان، مراکز توسعه‌دهنده فناوری تقویت شوند و برنده اصلی بازی آنها باشند. البته کمک داور ویدئویی تنها گام دیجیتالی در این دوره از مسابقات نیست.
دومین فناوری مهمی که فیفا در جام جهانی 2018 روسیه مورد استفاده قرار داد سیستم عملکرد الکترونیکی و ردیابی (EPTS) نام دارد که مبتنی بر رایانه لوحی خدمات خودرا ارائه می‌دهد و این امکان را برای مربی فراهم می‌کند تا به‌صورت مستقیم تمام فعالیت‌های 32 تیم را زیر نظر بگیرد و در هر مکان و زمانی به اطلاعات آنها دسترسی داشته باشد.
هر تیم سه دستگاه تبلت مجهز به این فناوری در اختیار می‌گیرد که یکی از تبلت‌ها در نیمکت ذخیره در دستان مربی است، تبلت دیگر مخصوص تحلیل‌های قبل از بازی در رختکن است و تبلت سوم هم برای تیم پزشکی کاربرد دارد که اطلاعات نهایی به‌صورت لحظه به لحظه با تأخیر 30 ثانیه‌ای روی این رایانه‌های لوحی تحلیل و منتشر می‌شوند.
روسیه همچنین کوشیده است با فاصله زمانی کوتاه پیش از معرفی رسمی نسل پنجم فناوری‌های مخابراتی و ارتباطی موسوم به 5G، آن را در اختیار هواداران جام جهانی فوتبال قرار دهد و در این میان دو اپراتور روسی تی‌ام‌اس و مگافون به‌عنوان حامیان رسمی این مسابقات در طول این بازی‌ها خدمات 5G ارائه می‌کنند. البته پیش‌بینی شده است که اواسط سال 2019 میلادی این فناوری به شکل رسمی توسط دیگر اپراتورهای جهان هم معرفی شود.
فناوری هوشمند دیگری که در این دوره از مسابقات مورد استفاده قرار گرفته، توپ مخصوصی است که طبق روال سال‌های قبل آدیداس آن را طراحی کرد. شرکت آلمانی آدیداس از سال 1970 میلادی به بعد امتیاز طراحی و تولید توپ‌های جام جهانی فوتبال را به‌صورت انحصاری در اختیار دارد و این بار سعی کرده است از آخرین فناوری‌ها و نوآوری‌ها در آن بهره ببرد.
توپ امسال «تِل‌استار 18» نام دارد که شکل ظاهری آن شبیه به توپ نخستین جام جهانی فوتبال طراحی شده است و درعین حال طراحی چند لایه آن را متفاوت می‌کند. در این توپ از تراشه کوتاه برد «NFC» استفاده شده است که همین فناوری در سیستم‌های پرداخت تلفن همراه اپل و سامسونگ هم به کار می‌رود. فناوری مذکور امکان برقراری ارتباط بی‌سیم میان توپ و گوشی هوشمند از نزدیک را برقرار می‌کند تا تمام اطلاعات تحلیلی و تخصصی را ارائه دهد. باید توجه داشت که فیفا برای نخستین بار اجازه استفاده از چنین توپ هوشمندی را صادر کرده است و با همه این فناوری‌ها و امکانات باید دید در نتیجه رقابت این 32 تیم برتر فوتبال جهان، کدام تیم می‌تواند به‌عنوان قهرمان جام جهانی 2018 روسیه برگزیده شود.