سهم 6 میلیونی پیام رسان‌های داخلی و 44 میلیونی تلگرام
سیناپرس: بنا بر تصمیم مسوولان ذی‌ربط، دی ماه سال ۱۳۹۶، تلگرام مسدود شد و این موضوع فرصتی به پیامرسانهای داخلی داد که وارد عرصه رقابت شوند.
اگرچه این موضوع مدت زیادی به طول نینجامید و تلگرام توانست بار اول با قید شرط، از فیلترینگ خارج شود اما اردیبهشت امسال بار دیگر به دلیل حمایت از پیامرسانهای داخلی فیلتر شد.
یکی از اهداف فیلترینگ تلگرام، رفع انحصار از این پیام‌رسان عنوان شده بود اما با گذشت چندین ماه از اعمال فیلترینگ، هنوز کاربران پیامرسانهای داخلی به تعداد کاربران پیام‌رسان تلگرام نرسیده است؛ اتفاقی که شاید با حذف نسخه‌های فارسی تلگرام، تحت تاثیر قرار گیرد.
هر پیام‌رسان داخلی چه تعداد کاربر دارد؟
هم اکنون پیامرسانهای آی‌گپ بیش از ۳۰۶ هزار، بله بیش از ۶۳۱ هزار، بیسفون بیش از ۱۰۶ هزار، سروش بیش از پنج میلیون و ۱۹۷ هزار، گپ بیش از یک میلیون و ۴۳ هزار، ویسپی بیش از یک میلیون و ۲۰۴ هزار، هاتگرام بیش از پنج میلیون و ۷۴۷ هزار، طلاگرام بیش از ۱۵ میلیون و ۲۷۲ هزار عضو دارند.
از سوی دیگر در کنار پیامرسانهای داخلی، دو پیام‌رسان هاتگرام و طلاگرام هم فعالیت دارد که درواقع به نوعی نسخه‌های داخلی همان تلگرام محسوب می‌شوند. این اپلیکیشن‌ها یک پروکسی داخلی دارند که باعث میشود بدون نیاز به ابزار فیلترشکن بتوان از آنها استفاده کرد. با توجه به انتقاداتی که به فعالیت این نسخه‌ها وجود داشت، ابوالحسن فیروزآبادی -رییس مرکز ملی فضای مجازی- درباره این اپلیکیشن‌ها اظهار کرد: از همان ابتدا که سیاست خروج از انحصار تلگرام را داشتیم، برای دوران گذار، پذیرفتیم که تلگرام‌های نسخه فارسی چند ماهی فعال باشد. با آخرین مهلتی که به آنها دادیم، تا ۱۵ شهریور باید به یک پیام‌رسان ۱۰۰ درصد بومی تبدیل شوند.
هم اکنون پیامرسانهای آی‌گپ بیش از ۳۰۶ هزار، بله بیش از ۶۳۱ هزار، بیسفون بیش از ۱۰۶ هزار، سروش بیش از پنج میلیون و ۱۹۷ هزار، گپ بیش از یک میلیون و ۴۳ هزار، ویسپی بیش از یک میلیون و ۲۰۴ هزار، هاتگرام بیش از پنج میلیون و ۷۴۷ هزار، طلاگرام بیش از ۱۵ میلیون و ۲۷۲ هزار عضو دارند.
البته با توجه به مهلتی که به نسخه‌های فارسی تلگرام از جمله هاتگرام و طلاگرام داده شده که تا ۱۵ شهریور به پیامرسانهای ۱۰۰ درصد بومی تبدیل شوند، باید دید تعداد کاربران نسخه اصلی تلگرام و هر یک از پیامرسانهای بومی دیگر تا چه اندازه تحت تاثیر قرار می‌گیرد و ظرفیتی که مسوولان معتقدند ابزارهای بومی از آن برخوردارند جای بروز پیدا خواهد کرد.
تعداد کاربران پیام رسان‌های داخلی نسبت به خارجی چقدر است؟
هم اکنون تعداد کاربران اینستاگرام و واتس‌آپ در این بازه زمانی به حدود ۲ برابر افزایش یافته اما سایر شبکه‌های اجتماعی خارجی افزایش چشمگیری را تجربه نکرده اند و هم اکنون فیسبوک ۳.۶ درصد، توئیتر ۲.۷ درصد و لاین یک درصد استفاده‌کننده دارد؛ اما درباره پیامرسانهای داخلی، نتایج ایسپا نشان می‌دهد ۱۸ درصد مردم حداقل از یکی از پیامرسانهای داخلی استفاده می‌کنند که در این بین پیام‌رسان سروش در صدر استفاده مردم از بین پیامرسانهای داخلی است. این پیام‌رسان که طبق نظرسنجی ایسپا در فروردین امسال فقط ۲ درصد کاربر داشته است، هم اکنون حدود ۱۳.۵ درصد استفاده‌کننده دارد. آی‌گپ ۲.۵ درصد، بله ۱.۸ درصد، ایتا ۲.۹ درصد، گپ ۱.۴ درصد، بیسفون ۰.۶ درصد و ساینا ۰.۴ درصد استفاده کننده دارد. در مجموع و بر اساس نتایج نظرسنجی ایسپا در خرداد امسال، ۶۶ درصد مردم حداقل از یکی از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. در این میان ۴۶.۷ درصد فقط شبکه‌ای اجتماعی خارجی ، ۳.۹ درصد فقط شبکه‌های اجتماعی داخلی و ۱۴.۱ درصد هم شبکه‌های اجتماعی داخلی و هم خارجی را استفاده می‌کنند.
۴۴ میلیون در مقابل ۶ میلیون
پیامرسانهای داخلی به‌ویژه سروش نسخه کپی شده و ضعیفی از تلگرام است که اقبال چندانی مگر به زور در بین مردم نداشته است. از تعداد دانلودها و افزایش میزان دانلود فیلترشکن‌ها هم میشود به‌خوبی این را فهمید که فیلترینگ تاثیر ناچیزی در استفاده مردم از تلگرام داشته و اقبال عمومی به همین اپلیکیشن است. نتایج آخرین نظرسنجی ایسپا در خرداد ماه امسال هم نشان می‌دهد ۷۹ درصد از استفاده‌کنندگان پیام‌رسان تلگرام، پس از فیلتر در تلگرام مانده‌اند. همچنین استفاده‌کنندگان از واتس‌آپ نیز از حدود ۱۲ درصد در فروردین به حدود ۲۵ درصد در خردادماه افزایش یافته است.
این در حالی است که امیر خوراکیان، معاون محتوای مرکز ملی فضای مجازی کشوردر ماه‌های اخیر، درباره آمار استفاده از تلگرام، به کاهش رتبه این پیام‌رسان اشاره کرده و گفته است: در مقایسه آمار رتبه جهانی الکسا، پیامرسانهای داخلی روند رشد بسیار پرشتاب‌تری نسبت به تلگرام در آغاز فعالیت داشته‌اند که بسیار امیدبخش و نشان از اقبال کاربران به این خدمت بومی است.
اواسط مرداد امسال عبدالصمد خرم‌آبادی، معاون دادستان کل کشور در امور فضای مجازی و عضو کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه نیز گفته بود: «حجم فعالیت کاربران ایرانی در ۲۰ هزار کانال پر بازدید تلگرام باز هم کاهش یافته و میزان کاهش فعالیت در تلگرام از ۴۵ درصد به ۴۷.۵ درصد رسیده است»؛ این در حالی است که پیامرسانهای داخلی نزدیک به ۶ میلیون کاربر و تلگرام نزدیک به ۴۴ میلیون کاربر در بین مردم ایران دارد.
همین آمار نشان می‌دهد که تعداد کاربران پیامرسانهای داخلی را نه می‌توان موجی دانست که نشان‌دهنده مهاجرت از پیامرسانهای خارجی باشد و نه می‌توان آن را یک پروژه موفق دانست. پروژه‌ای شکست‌خورده که برخی مسوولان تلاش ناشیانه‌ای برای وارونه جلوه‌کردن آن دارند.
خرم‌آبادی می‌گوید: «میانگین بازدید از ۲۰ هزار کانال پر بازدید تلگرام در سه ماه قبل از فیلتر تعداد ۲،۳۱۹،۸۶۲،۱۵۵ بازدید بوده و در یک ماه اخیر به میانگین ۱،۲۲۰،۹۹۷،۶۱۱.۶۸ بازدید کاهش یافته است. این کاهش فعالیت درتلگرام به آن دلیل است که بسیاری از کسب وکار‌های اینترنتی فعالیت خود را به پیامرسانهای داخلی منتقل کرده‌اند. هرمقدار از حجم فعالیت پیامرسانهای خارجی کاسته و به فعالیت پیامرسانهای داخلی افزوده شود، به همان نسبت شبکه ملی اطلاعات تقویت میشود و از اشراف اطلاعاتی بیگانگان برکشور کاسته خواهد شد. اگر بر اساس اعلام رییس مرکز ملی فضای مجازی تا ۱۵ شهریور خدمات‌دهی هاتگرام و تلگرام طلایی به پیام‌رسان خارجی تلگرام قطع شود؛ موج سوم مهاجرت به پیامرسانهای داخلی شروع میشود و قدم بزرگ دیگری به‌سوی استقلال فضای مجازی کشور برداشته خواهد شد.»
پیامرسانهای داخلی فقط 15 میلیون نفر ظرفیت دارند؟
مهدی انجیدنی، مدیر پیام‌رسان گپ در خصوص اینکه آیا پیامرسانهای داخلی فقط 15 میلیون نفر ظرفیت دارند ، اظهار داشت: من به هیچ وجه این ادعا را قبول ندارم که گفته میشود ظرفیت پیامرسانهای داخلی 15 میلیون کاربر است؛ هم اکنون که ما حدود هفت پیام‌رسان داخلی داریم، ظرفیت اینها در مجموع قطعا بیش از چهل میلیون نفر( یعنی تعدادی که مردم در تلگرام بودند) ظرفیت دارند اما من معتقدم حتی 3 الی 4 پیام‌رسان داخلی ما به تنهایی این ظرفیت را دارند که 40 میلیون کاربر را در خود جای دهند.
گزارش: فرزانه صدقی – سینا پرس