بسیج مجازی برای کاهش قیمت دلار
میترا جلیلی – ایران : کاهش قیمت دلار، آن هم در شرایطی که قیمت آن به مرز 20 هزار تومان نزدیک شده بود و حتی برخی دلار 40هزارتومانی را پیش‌بینی کرده بودند، چهره شهرهای مختلف کشور را دگرگون کرد. هرچند در روزهای گذشته تعداد خریداران بیشتر از فروشندگان بود ولی این بار معادله، معکوس شد تا آنجا که دلارهای محبوس شده برای فروش از کنج خانه‌ها بیرون کشیده شد. بسیاری، دلیل این کاهش قیمت را بازوی قدرتمند فضای مجازی می‌دانند چرا که کاربران با استفاده از هشتگ‌های مختلف از جمله سقوط دلار به جریان‌سازی پرداختند.
نقش شبکه‌های اجتماعی در همدلی مردم
یکی از کسانی که از این فرصت برای تأکید بر توان شبکه‌های اجتماعی در حل مشکلات جامعه استفاده کرد، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات است. محمد جواد آذری جهرمی به‌دنبال کاهش قیمت دلار و تشکیل صف‌های طولانی برای فروش دلارهای خانگی، در توئیتر خود نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و با استفاده از هشتگ سقوط دلار، بر اتحاد مردم در شبکه‌های اجتماعی و نقش آن در کاهش قیمت دلار تأکید کرد.
وی در صفحه شخصی توئیتر خود نوشت: آیا در تیتر روزنامه‌ها و طرح دیدگاه‌های صاحبنظران، به نقش شبکه‌های اجتماعی در همدلی ملی و #سقوط دلار پرداخته خواهد شد؟ وزیر ارتباطات در ادامه نوشت: شاید این تجربه خوبی بود که نشان دهد برخی ایرادات مطروحه، ناشی از عدم وجود سیاست صحیح در نحوه استفاده از رسانه‌های نوین است نه نفس توسعه شبکه‌های اجتماعی. وی برای تأیید توان شبکه‌های اجتماعی در حل بحران‌ها، از ظرفیت یک شبکه اجتماعی دیگر نیز استفاده کرد و با انتشار یک کاریکاتور مفهومی در صفحه شخصی اینستاگرام خود به اتحاد مردم در شبکه‌های اجتماعی اشاره داشت. لازم به ذکر است که کاربران باعث شدند تا هشتگ #سقوط دلار، ترند شود.البته این نخستین بار نیست که وزیر ارتباطات بر ضرورت آزاد بودن شبکه‌های اجتماعی و استفاده از ظرفیت آنها تأکید می‌کند. از نگاه وی، اگر توئیتر و سایر شبکه‌های اجتماعی آزاد باشند، این فضا دیگر تنها جولانگاه معاندان نخواهد بود و مردمی که دغدغه وطن دارند هم می‌توانند از آن بهره بگیرند.
آذری جهرمی پیش از این در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به تحول فضای رسانه‌ها در جهان یادآور شده بود که امروز جریان‌سازی خبرها و خط دهی از توئیتر شکل می‌گیرد. وزیر ارتباطات گفت: اکنون همه گروه‌ها و جریان‌ها، از اپوزیسیون‌های داخلی منتقد(که برانداز نیستند) گرفته تا اپوزیسیون‌های خارجی همچون بی‌بی‌سی، من و تو و… که به‌دنبال براندازی نظام هستند، در توئیتر فعالند بنابراین ما نیز باید در این فضای رسانه‌ای نوین فعال باشیم. بالاترین مقام وزارت ارتباطات همچنین یادآور شد: دولتمردان در فضای توئیتر بسیار ضعیف عمل می‌کنند و به نوعی اصلاً حضور ندارند. اگر هم برخی حضور دارند، یا اسیر جریان‌سازی می‌شوند یا برخی صفحات مجازی خود را به تابلوی اعلانات برای تبریک، تسلیت و بازدیدها و نهایت گذاشتن چند عکس خلاصه کرده‌اند، در صورتی که نباید این گونه باشد. یکی دیگر از مسئولانی که بر نقش شبکه‌های اجتماعی در انسجام ملی و کاهش قیمت دلار تأکید کرد، حسین انتظامی، قائم مقام وزیر ارشاد است. وی در حساب توئیتری خود نوشت: شبکه‌های اجتماعی با ترند کردن # سقوط دلار، بار دیگر کارایی خود را در ایجاد و نمایش انسجام ملی نشان دادند. منافع ملی را می‌توان از دالان فضای مجازی به حقیقت رساند.
هشتگ‌هایی برای مقابله با احتکار
امروزه مردم به رسانه ملی اعتماد چندانی ندارند و در واقع در نبود یک رسانه بی‌طرف به نوعی فضای مجازی نقشی مؤثر برای جهت دهی افکار مردم دارد. با اینکه بسیاری از شبکه‌های اجتماعی ازجمله تلگرام و توئیتر، فیلتر هستند و کاربران برای حضور در این فضا مجبور به استفاده از فیلترشکن هستند، اتحاد و همدلی مردم در فضای مجازی موضوعی قابل تأمل است. درواقع کاربران در این فضا با ایجاد هشتگ‌هایی متعدد، به یک اتحاد ملی دست یافتند که از آن به‌عنوان اتحاد مجازی یاد میشود.
در این میان برخی از کاربران هم سقوط قیمت دلار را با پرتاب موشک زمین به زمین مقرهای تروریست‌ها در سوریه را بی‌ارتباط ندانسته و در این زمینه توئیت‌هایی داشتند. دسته‌ای از کاربران هم با ابراز خوشحالی از کاهش قیمت دلار، خطاب توئیت هایشان کسانی بودند که تلاش کرده بودند از وضع موجود استفاده کرده و دارایی هایشان را چند برابر کنند.یکی از این کاربران با اشتراک گذاشتن شعری از سعدی،« حریص به جهانی گرسنه است و قانع به نانی سیر»، نوشت:«عزیزی که دلار خریدی 18000تومن، الان تو کوچه پس کوچه‌ها میزنی تو سر خودت 12000 تومن ازت نمی‌خرن، هیچی، خواستم بگم جیگرم حال اومد. تا تو باشی تو بدبختی مردم فکر سود کردن نباشی.»
در حالی که بسیاری از کاربران در قالب هشتگ‌های #سقوط دلار تلاش داشتند تا مردم را متحد کرده و به کاهش بیشتر قیمت دلار و در نتیجه ثبات بیشتر اقتصاد کمک کنند، گروه مقابل هم با راه انداختن هشتگ # دلار نفروشید، تلاش کردند تا جو را به نفع خود عوض کنند.
از دیگر هشتگ‌هایی که در مدت افزایش قیمت دلار و کم شدن برخی کالاها بین مردم رواج داشت می‌توان به هشتگ‌هایی اشاره کرد که برای مقابله با محتکران طراحی شده است. # احتکار نکنید، # به خاطر می‌سپاریم، #ماجرای دیروز، #محتکر انگل اقتصادی و # مردم علیه احتکار برخی از این هشتگ‌ها هستند.
البته شبکه‌های ماهواره‌ای هم با هشتگ # احتکار کنید به میدان آمدند و حتی کارشناسان این شبکه‌ها با ایجاد ترس و دلهره در دل مردم، آینده‌ای را به تصویر کشیدند که با قحطی و نایاب شدن اجناس و کالاهای ضروری همراه است. این گروه به هرحال توانستند جمعی را با خود همراه کنند ولی در مقابل کاربران در هشتگ #احتکار نکنید از مردم خواستند که به اندازه نیاز خود خرید کنند تا شاهد کمبود کالا و قفسه‌های خالی فروشگاه‌ها نباشیم.برخی هم با انتشار عکس‌هایی نوشتند:«با همت خودمون اقتصاد کشور رو نجات بدیم». در این عکس، فروشگاه‌هایی نمایش داده می‌شد که تعداد مجاز فروش روغن، کنسرو، رب و… را برای هر خانواده اعلام کرده بودند تا کسی به فکر احتکار نباشد. عکس دیگری هم نشان می‌داد که اجناس اگر به‌صورت تکی خریداری شود ارزان‌تر در اختیار مشتری قرار می‌گیرد.دیگری با گذاشتن عکس یک قایق که همه در حال سوراخ کردن قایق بودند، نوشت: «تصویری از وضعیت امروز جامعه ما».
پیش از این نیز کاربران در هشتگ #ماجرای دیروز که اشاره به اتحاد مردم در زمان جنگ تحمیلی دارد تلاش کردند مانع احتکار خانگی توسط مردم شوند. با این هشتگ که البته ترند شد، عکس‌هایی از قبض کمک مردم به جبهه، عکس‌هایی برای مقایسه کمک‌های مردمی در دوران دفاع مقدس با مردمی که امروز یک سبد خرید پر از روغن را به خانه می‌برند و… منتشر شد تا تلنگری برای کاربران باشد.