چگونه زنان روس در حوزه فناوری پیشقدم شدند
پیش از این، فناوری یک رشته مردانه به شمار می‌رفت ولی امروزه این نگاه از بین رفته و شاهد حضور قدرتمند زنان در رده‌های بالای مدیریتی کمپانی‌های فناوری هستیم که از نمونه‌های موفق می‌توان به «ماریسا مه یر» مدیرعامل یاهو و «شریل سندبرگ» بانوی اول فیس‌بوک اشاره کرد.
البته این بدان معنا نیست که حالا دیگر موضوع شکاف جنسیتی در حوزه تکنولوژی از بین رفته است بلکه باید گفت همچنان در کمپانی‌های بزرگ فناوری با این مشکل مواجه هستیم و مردان، بخش اعظم کارمندان کلیدی و مدیران این شرکت‌ها را در جهان تشکیل می‌دهند. دراین میان تحقیقات نشان می‌دهد که این سکه، در روسیه روی دیگری دارد و وقتی پای تکنولوژی در میان باشد، زنان روس گوی سبقت را از مردان می‌ربایند.
41 درصد پژوهشگران روس زن هستند
زنان بخش زیادی از جمعیت و توان جامعه جهانی را تشکیل می‌دهند و به همین دلیل هم یونسکو هرسال از جهات مختلف، وضعیت زنان جهان را مورد بررسی قرار می‌دهد. یکی از این حوزه‌ها میزان تحصیلات آنهاست. گزارش امسال این سازمان نشان می‌دهد 29 درصد از همه پژوهشگران جهان، زن هستند در حالی که این رقم در روسیه به 41 درصد می‌رسد. حتی گفته میشود در کمپانی‌های تکنولوژی بومی این کشور همچون «یاندکس» که آن را گوگل روسیه می‌خوانند، زنان یک سوم کارمندان این کمپانی بزرگ را تشکیل می‌دهند که خود رقمی مناسب و چشمگیر است. طبق گزارش یونسکو، وقتی نوبت به تنوع جنسیتی در حوزه STEM (علم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات) می‌رسد نیز می‌بینیم که در سایر کشورهای منطقه همچون بلغارستان و رومانی نیز تعداد زنان شاغل در حوزه فناوری، بالاتر از حد متوسط است ولی هرگز این رقم به روسیه نمی‌رسد.
همچنین در بخش دیگری از این گزارش آمده است که تعداد زنان مبتکر در روسیه سه برابر کشورهای غربی است که خود رقم چشمگیری محسوب میشود. نکته جالب‌تر اینجاست که بخش عمده این پژوهشگران در حوزه STEM (علم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات) فعالیت می‌کنند و رقم آن از متوسط جهانی بسیار بالاتر است.
در این راستا فعالان پروژه Project 5-100، یک برنامه دولتی برای توسعه دانشگاه‌های روسیه نیز گزارشی ارائه داده و عنوان کرده‌اند که تقریباً 57 درصد از دانشجویان در روسیه زن هستند و 46 درصد آنها نیز در حوزه STEM تحصیل می‌کنند. گفتنی است که این برنامه دولتی قرار است موقعیت رقابتی دانشگاه‌های روسی را در تحقیقات جهانی و بازار تحصیلات به بالاترین سطح برساند.
جرقه ورود زنان به فناوری در اتحاد جماهیر سابق
اما چرا زنان روس تا این حد به فناوری علاقه‌مندند و در این حوزه و شاخه‌های علمی مرتبط با آن همچون ریاضیات فعال هستند؟ یک تحقیق جدید مایکروسافت با اشاره به اینکه این موضوع در نتیجه حمایت از زنان در حوزه تکنولوژی رخ داده است، موقعیت زنان روس در حوزه تکنولوژی را به دوران اتحاد جماهیر شوروی سابق مربوط می‌داند. البته مفسران این گزارش معتقدند که روند ورود زنان به حوزه STEM، سابقه‌ای صدساله دارد. طبق این گزارش، یک قرن قبل تلاش برای برابری حقوق زنان و مردان در بخش تحصیلات و شغل، در روسیه آغاز شد و امروز نتیجه این تلاش‌ها در حوزه فناوری به طور کامل احساس میشود. در سال 1920، روسیه یکی از نخستین کشورهایی بود که قانون تساوی حقوق زن و مرد در زمینه تحصیلات و کار را پایه‌گذاری کرد و پس از این زمان، درصد زنان محقق و پژوهشگر رشدی مناسب داشت به طوری که مطابق آمار وزارت آموزش عالی روسیه، تعداد زنان پژوهشگر روسیه از 10 درصد در سال 1917 به 42 درصد در سال 1938 رسید.
در بخش دیگری از گزارش مایکروسافت آمده است که در اتحاد جماهیر شوروی سابق، علوم اولویت ملی شناخته شد و به این ترتیب دروازه آموزش تکنولوژی، بدون توجه به جنسیت به روی همه گشوده شد. زنان برای ورود به حوزه تکنولوژی تشویق شدند و در سال 1991، روسیه شاهد رشدی عظیم در تعداد دانشمندان زن شد که البته باید گفت این دانشمندان بیشتر در حوزه پزشکی، بیولوژی، روانشناسی و بیوشیمی فعالیت داشتند. بعد از این سال حضور زنان در حوزه ریاضیات افزایش داشت چرا که در دهه 90 میزان مهاجرت دانشمندان مرد روس از این کشور افزایش یافت. از آنجا که در شرایط بد اقتصادی آن زمان، دولت روسیه نمی‌توانست از علم و دانشمندان آن زمان حمایت ویژه‌ای انجام بدهد، بخش عمده مردان دانشمند این کشور را ترک کردند تا تحقیقات‌شان را در خارج از این کشور ادامه دهند و البته برخی از دانشمندان هم به دنبال کارهایی سودآورتر بودند. کمی که از این زمان گذشت، دانشگاه‌های روسیه به زنان فرصت بیشتری برای توسعه و تحقیق در تکنولوژی دادند و عملاً این موج برتری زنان در فناوری روسیه آغاز شد.
تحقیقات مایکروسافت همچنین نشان داد که بیش از 60 درصد از والدین روس، دخترانشان را به تحصیل در رشته‌های حوزه STEM (علم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات) تشویق می‌کنند و بیش از نیمی از دختران این کشور یعنی حدود 55 درصد آنها احساس می‌کنند که زنان فعال در عرصه فناوری الگوی آنها هستند و می‌خواهند در جایگاه آنان قرار بگیرند در حالی که این رقم برای دختران هلندی 35 درصد است.
این گزارش همچنین خاطرنشان می‌کند دختران روس از سنین 10 سال یا حتی کمتر علاقه جدی خود به تکنولوژی، ریاضی و علوم و مهندسی را نشان می‌دهند درحالی که در سایر نقاط اروپا این علاقه در سنین بالاتری نمایان میشود به همین دلیل بسیاری معتقدند دختران روس می‌توانند موفقیت بسیار بیشتری به دست بیاورند. اکنون در روسیه شاهد هموار شدن راه برای برابری جنسیتی در صنعت تکنولوژی هستیم و درحالی که نوجوانان دختر بریتانیایی علاقه چندانی به تکنولوژی و حوزه STEM (علم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات) ندارند و بیشتر مردان سراغ این حوزه می‌روند، ولی دختران روس از همان کودکی به دنبال حل مسائل ریاضی با کمک والدین و معلم‌هایشان هستند. ازسوی دیگر در روسیه تعداد معلمان زن از مرد بیشتر است و این آموزگاران، دختران را بیشتر به تکنولوژی، علم و شاخه‌های مختلف آی تی تشویق می‌کنند.
امروزه بیشتر دختران روس حتی در سنین پایین، معتقدند که آینده شان را تنها شغل‌های مرتبط با آی تی می‌سازد درحالی که این میزان علاقه در کشورهای اروپایی و غربی کمتر دیده میشود.
با زنان موفق روس
در روسیه امروز شاهد زنان موفق متعددی در حوزه فناوری هستیم. یکی از بزرگان دنیای فناوری روسیه، یک زن به نام «النا ترودوخلبوا» است که موفقیت خود را در گرو حمایت خانواده و تشویق‌های آنان می‌داند. وقتی از وی درباره راهی که طی کرده است سؤال شد، به 10 سالگی‌اش بازگشت و گفت: من 10ساله بودم که برادرم برای امتحانات ورودی دانشگاه خود را آماده می‌کرد و البته مرا تشویق می‌کرد تا مسائل ریاضی را حل کنم. با حل کردن هر مسأله ریاضی، 100 روبل جایزه می‌گرفتم تا اینکه در یک روز موفق شدم 3 هزار روبل معادل 100 دلار آن زمان را جایزه بگیرم. همین تشویق‌ها سبب شد تا راه ریاضی و سپس علوم کامپیوتر را در پیش بگیرم. وی که اکنون یک دانشمند دیتا است یکی از اعضای تیم زنان روس است که جایزه بین‌المللی کوانت (Quant)، یک مسابقه فین تک (FIN TECH) را به خود اختصاص داد. وی که همراه با دو زن دانشمند روس دیگر حوزه فناوری در مؤسسه فیزیک و تکنولوژی مسکو فعالیت دارد همچنین گفت: ما روی ماشین‌های یادگیری، هوش مصنوعی و علم دیتا و اطلاعات کار می‌کنیم و یک تیم منسجم و سرشار از هارمونی داریم.
«اولگا اسکوا» نیز یکی دیگر از زنان توانمند روس است که در حوزه فناوری حرفی برای گفتن دارد و رئیس گروه تکنولوژی‌های شناختی (Cognitive Technologies Group)روسیه محسوب میشود. وی در سال 1965 در خانواده‌ای دوستدار علم و ریاضی به دنیا آمد و والدینش هر دو در زمینه ریاضی و علوم کامپیوتر متبحر بودند. پدرش نیز یکی از طراحان و مبتکران برنامه شطرنج Kaissa بود که نخستین مسابقه کامپیوتر شطرنج در جهان محسوب میشود. Kaissa یک برنامه شطرنج است که در دهه 60 در اتحاد جماهیر شوروی توسعه یافت و در سال 1974 به عنوان نخستین مسابقه شطرنج کامپیوتری جهان در استکهلم برگزار شد و این برنامه، هر چهار بازی را برد. هرچند چنین مواردی در دنیای امروز چندان خارق‌العاده نیست ولی برای آن سال‌ها یک دستاورد بزرگ محسوب می‌شد. اولگا امروز یک تیم از مهندسان را با خود همراه کرده و در حوزه خودروهای خودران و کشاورزی فناورانه فعالیت می‌کند. یکی از بهترین کارهای وی تصویربرداری چهاربعدی رادارها در شرایط آب و هوایی نامناسب است.