استفاده از کاربردهای فناوری فضایی در مدیریت منابع آب
بررسی وضعیت سطح آب دریاچه ارومیه، دریاچه های طشت و بختگان و سطح آب هامون های سیستان از سال 1355 تاکنون تنها برخی از کاربردهای فناوری فضایی در حوزه مدیریت منابع است.
22 مارس برابر با 2 فروردین، از سوی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی آب نام‌گذاری شده است. در کنفرانسی که با حضور متخصصین در سال 1992 در ریو برزیل برگزار شد، از تمامی کشورها خواسته شد تا در راستای اجرای بیانیه 21 سازمان ملل، این روز را به عنوان روز ترویج و آگاه‌سازی مردم در مورد آب اختصاص داده و از طریق پخش و اشاعه نشریات و برگزاری کنفرانس‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌ها در گرامی‌داشت آن بکوشند. به اعتقاد اعضای حاضر در این کنفرانس، روز جهانی آب "روز توجه عموم مردم به مسائل حیاتی آب " است.
تغییر و تحولاتی که در شیوه زندگی بشر از انقلاب صنعتی به بعد رخ داد، سبب شد که در طول زمان دست اندازی بشر به منابع طبیعی دچار تغییر شود. به دنبال آن ساکنان کره زمین علاوه بر نابودی منابع طبیعی همچون منابع آب، با مخاطرات گوناکونی روبرو شدند. رشد فزاینده جمعیت و بالطبع رشد شهرنشینی و مهاجرت روستاییان به شهرها و افزایش مصرف بی رویه آب، آلودگی منابع آب های سطحی و زیر زمینی، تغییر در الگوی کشت و شیوه های نامناسب و غیراصولی کشاورزی، تخریب منابع طبیعی همچون چرای بی رویه مراتع، قطع درختان و بهره برداری بی رویه و نامتناسب از محیط های جنگلی و … همگی از عوامل نابودی چرخه منظم آب در سطح جهان است که نوعی تهدید جدی برای جامعه بشری محسوب می شوند.
اهمیت آب در جهان و ایران
منابع و ذخایر آب زمین از دیرباز یک منبع زیستی قابل احیاء محسوب می شود، اما واقعیت آن است که این ذخایر، در سطح جهانی مورد تهدید جدی قرار دارند. باتوجه به موقعیت جغرافیایی ایران، این کشور سرزمینی نسبتا خشک بوده که میانگین بارش آن حدود 240 میلی متر، یعنی کمتر از یک سوم میانگین بارندگی جهان است. به همین دلیل قسمت اعظم ایران در قلمرو آب وهوای خشک جهان قرار دارد.
علاوه بر میزان متوسط بارش سالیانه بسیار کم در ایران، توزیع جغرافیایی و پراکندگی میزان بارش نیز در ایران دارای وضعیت و الگوی مناسبی نیست. هر چه از طرف شمال به جنوب و از غرب به شرق حرکت کنیم از میزان بارندگی آن کاسته می شود.
امروزه مسئله آب بر شکل گیری مسائل سیاسی، مرزی و اقتصادی در منطقه خاورمیانه بسیار موثر بوده است. منطقه غرب آسیا و به طور کلی خاورمیانه جزو یکی از خشک ترین اقلیم های است.
*نقش فناوری فضایی در مدیریت منابع آب
یک سیستم یا سامانه مجموعه ای از اجزای مختلف است که دارای روابط و آثار متقابل بوده و هدف معینى را دنبال مى کند. کره زمین به عنوان یک سیستم پیچیده از زیر سیستم های هواکره، آب کره، خاک کره، زیست کره و انسان کره تشکیل شده است. هر کدام از این سیستم ها عناصرخاص خود را دارند. به علاوه این سیستم ها با همدیگردر تعامل بوده و روی هم اثر می گذارند. بنابراین شناخت فرایندهای موجود در این سیستم ها بسیار مهم است.
فن آوری فضایی از جمله ماهواره های سنجش از دوری، سیستم های تعیین موقعیت ماهواره ای و سرویس های مخابرات ماهواره ای به همراه سیستم های اطلاعات جغرافیایی، ابزارهای کارآمدی است که انسان را برای شناخت و آگاهی از زیر سیستم های کره زمین یاری می کنند.
در حوزه منابع آب، فناوری فضایی به صورت مستقیم و غیر مستقیم با فراهم نمودن امکانات منحصر به فردخود، امکاناتی را برای موضوعات پایش، نظارت و هشدار پدیده هایی مرتبط با منابع آب برای متولیان، تصمیم گیران و جامعه کاربران فراهم می‌کند. امروزه ماهواره های سنجش از دور به عنوان چشم بینای انسان، در مقیاس های مختلف نظاره گر رخدادهای زمینی با کمترین هزینه و کوتاه ترین زمان هستند.
*کاربردهای فناوری فضایی در مدیریت آب
از جمله کاربردهای فناوری فضایی در حوزه مدیریت منابع آب که می توان از آنها نقشه های موضوعی مختلف تهیه کرد به شرح ذیل است:
نقشه های پوشش و کاربری اراضی،
نقشه های تغییرات پوشش و کاربری اراضی،
نقشه های شکل و مورفولوژی زمین،
نقشه های فرسایش خاک،
نقشه خطوط گسل ها و شکستگی ها
نقشه های تغییرات سطح بدنه های آبی (دریاچه های طبیعی و مصنوعی)، مانند:
بررسی وضعیت سطح آب دریاچه ارومیه از سال 1355 تاکنون
بررسی وضعیت سطح آب دریاچه های طشت و بختگان از سال 1355 تاکنون
بررسی وضعیت سطح آب هامون های سیستان از سال 1355 تاکنون
نقشه آلودگی منابع آب،
بررسی لکه های نفتی در خلیج ها و دریاها
نقشه های شکوفایی مضر جلبکی،
نقشه های تغییرات خط ساحلی،
نقشه تغییرات کاربری ها در محدوده های ساحلی،
نقشه های پوشش سطح برف،
نقشه های شبکه رودها
نقشه های مرز دقیق حوضه های آبریز
بررسی جنبه های مختلف حوضه های آبریز مشترک
نقشه های وقوع و میزان اثرات سیلاب رودها
نقشه های تغییرات مسیل و بستر رودها
نقشه وضعیت سکونتگاه ها در عرصه های جغرافیایی
پایش اراضی کشاورزی و مدیریت مصرف آب در حوضه های آبریز
بررسی ساخت و سازهای مجاز و غیر مجاز در حریم رودها
بررسی تخریب مراتع و اراضی جنگل ها
بررسی فضای سبز در محدوده شهرها و اطراف آن
بررسی محدوده مراکز و شهرک های صنعتی