رادیو ترانک؛ زیرساخت ارزشمندی که دست‌نخورده باقی مانده!
مطالعات در خصوص تأسیس رادیو ترانک ملی10سال قبل از سوی سازمان تنظیم مقررات برای ایجاد شبکه یکپارچه رادیویی آغاز شد. این شبکه باید ارتباطات را وصل نگه دارد، امتیاز مهمی که در بحران‌ها حسابی به کار می‌آید اما استقبال نکردن سازمان‌ها برای استفاده از این شبکه و گرانی تجهیزات باعث شده عملکرد این شبکه چندان ملموس نباشد.
به گزارش ایرنا، سازمان تنظیم مقررات، پروانه رادیو ترانک ملی را خرداد 93 صادر کرد، اواخر سال 96 فرکانس پاک به این شبکه اختصاص داده شد. رادیو ترانک ملی بر اساس تعهدات اولیه‌اش باید سرویس خود را در مراکز استان‌ها فعال می‌کرد که به این تعهدش نیز عمل کرد. سؤال مهمی که در سیل اخیر پیش آمد این بود «آیا رادیو ترانک ملی توانسته در بحران این‌چنینی به‌خوبی عمل کند؟ اصلاً وظیفه‌اش حل بحران بوده یا نه؟»
هدف اصلی از ایجاد رادیو ترانک این نبوده که بحران را کنترل کند، اما یکی از کارکردهایش در همین زمینه است. این‌که چرا در برخی مناطق، بحرانی حضور نداشت و خیلی هم سروصدا به پا نکرد، مسئله‌ای است که «حسین فلاح جوشقانی» رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ظهر امروز شنبه، در گفت‌وگوی اختصاصی با ایرنا به آن پرداخت.
یکی از اهداف اصلی که به‌واسطه آن رادیو ترانک ملی راه‌اندازی و زیرساخت‌هایش مهیا شد، یکپارچه‌سازی طیف فرکانسی و حضور یک شبکه ملی برای ارتباط بین دستگاه‌های مختلف بود. یکی دیگر از کارکردهای رادیو ترانک این است که در شرایط بحرانی، ارتباطات اولیه را برای دستگاه‌هایی که این زیرساخت را گرفته‌اند، برقرار کند.
فلاح با این توضیح گفت: از ابتدا عملاً قرار نبوده شبکه رادیو ترانک ملی، صرفاً ارتباطات اضطراری برقرار کند اما بر اساس تعهدات این شبکه، سازمان‌هایی که از آن سرویس گرفته‌اند قاعدتاً باید سرویس اضطراری در شرایط بحرانی را بدون وقفه دریافت کنند. بر اساس آخرین وضعیتی که همکاران ما در حوزه نظارت دادند، اپراتور ترانک ملی در مراکز استان‌ها که جزو تعهداتش بوده، زیرساخت‌ها را برای پوشش 50 تا 80 درصدی مهیا کرده است اما نمی‌توان این نکته را انکار کرد که ظرفیت استفاده از آن پایین است، که این هم دلیل دارد.
او در خصوص ظرفیت این شبکه گفت: ظرفیت شبکه پوشش‌دهی با توجه به تعداد مشترکین وسعت پیدا می‌کند. به‌طور مثال در تهران 82 درصد پوشش‌دهی وجود دارد اما ظرفیت پایین است. دلیلش این است که هنوز تعداد زیادی از دستگاه‌ها مانند شهرداری، آتش‌نشانی و اورژانس بر اساس ملاحظاتی که خودشان دارند به این شبکه متصل نشده‌اند و مرتب با دلایل مختلف مانند مدیریت بهتر یا تصور هزینه کمتر، به دنبال تمدید پروانه‌های شبکه‌های رادیویی درون‌سازمانی خودشان هستند. این تفکر که بهتر است شبکه خودمان را داشته باشیم، در بین دستگاه‌ها وجود دارد و هنوز نتوانسته‌ایم آن را تغییر دهیم.
فلاح هدف اصلی از راه‌اندازی رادیو ترانک ملی را مدیریت طیف فرکانسی ذکر کرد و گفت: فلسفه اصلی رادیو ترانک این نبوده که وزارت ارتباطات با استفاده از آن یک شبکه اضطراری برای مواقع بحران راه‌اندازی کند، اپراتورها بر اساس پروانه مکلف به داشتن شبکه برای ارتباطات اضطراری هستند.
صرف‌نظر از هدف اصلی رادیو ترانک، این شبکه در شرایط بحرانی عملکرد خوبی داشته است، اکنون برای 20 استانداری و ستاد مدیریت ستاد بحران، سرویس رادیو ترانک ارائه شده و در حال استفاده است. علاوه بر این سرویس‌ها و خدمات این اپراتور برای 41 فرودگاه و 800 شهرک صنعتی کشور آماده ارائه است.
رادیو ترانک در سیل اخیر
در سیل اخیر اپراتور شبکه ملی رادیو ترانک هم مانند دیگر اپراتورها وارد عمل شد و توانست قدم‌های خوبی بردارد. فلاح در توضیح عملکرد رادیو ترانک در بحران سیل گفت: هدف رادیو ترانک وصل کردن ارتباط است، در مواقعی که جایی ارتباطی قطع است رادیو ترانک می‌تواند ارتباطات اولیه را برای مدیران بحران برقرار کند.
خیلی‌ها در خصوص ارتباطات در گلستان صحبت می‌کنند که چرا آنجا از رادیو ترانک استفاده نشد. درواقع در آق‌قلا و گمیشان به‌غیراز یک نقطه که درگیر برف شدید بود و ارتباطش قطع شد، ما قطعی دیگری نداشتیم که بخواهیم حتماً از رادیو ترانک استفاده کنیم و گوشی‌های مخصوص آن به مدیران بحران برسد.
او در خصوص عملکرد شبکه رادیو ترانک ملی در جریان سیل لرستان نیز گفت: پیمانکار سرویس ترانک همان اپراتوری است که روی ظرفیت همین پروانه‌ای که دارد، سرویس اینترنت روستایی را نیز ارائه می‌دهد. تلفیق این دو با یکدیگر در بحران سیل عملکرد قابل قبولی را ارائه کرد و موجب شد سایت‌ها در مناطق سیل‌زده زودتر از حد معمول بالا بیایند.
وی در ادامه افزود: شبکه‌های رادیو ترانک ملی در بحران سیل پل‌دختر، آسیب ناچیزی دیدند درحالی‌که در همان نقاط سرویس از سوی 34 سایت همراه اول و 15 سایت ایرانسل از دسترس خارج شد. ارتباط تعدادی از سایت‌های این اپراتورها به‌طور کامل قطع شد یا به شکل جدی آسیب دید. در پل‌دختر سایت‌هایی داشتیم که تا نیمه در گل فرو رفتند اما در همان نقطه بحرانی، طراحی سایت‌های رادیو ترانک به‌گونه‌ای بود که آسیب ندیدند و توانستند ارتباط را به‌خوبی وصل نگه دارند.
معاون وزیر ارتباطات در خصوص خدماتی که اکنون با زیرساخت رادیو ترانک ارائه میشود، گفت: بر اساس آمار موجود، هم‌اکنون گوشی‌های رادیو ترانک ملی به دست مدیران بحران و استانداری رسیده و استفاده می‌شوند.
هشت دستگاه بی‌سیم اختصاصی رادیو ترانک در استان لرستان، 70 گوشی در استان خوزستان و 20 گوشی در کرمانشاه و ایلام در حال استفاده است. رادیو ترانک حلقه اتصال ارتباط بی‌وقفه و بدون واسطه مدیران بحران با یکدیگر است. برخی گمان می‌کنند که این گوشی‌ها و زیرساخت باید در دست عموم مردم باشد، اما باید بگویم ماجرا چیز دیگری است. در تمام دنیا هم مدیران بحران هستند که برای ارتباط با یکدیگر از یک سیستم یکپارچه ترانک ملی استفاده می‌کنند.
کار وزارت ارتباطات تهیه و راه‌اندازی زیرساخت‌های رادیو ترانک بود که به این وظیفه نیز عمل کرد. تهیه بی‌سیم و درخواست استفاده باید از سوی سازمان‌های متقاضی صورت می‌گرفت.
او با یک مثال این مسئله را توضیح می‌دهد: ماجرا دقیقاً مانند شبکه موبایل است. ایجاد زیرساختش بر عهده وزارت ارتباطات است اما مگر وظیفه دارد برای هر شهروند یک گوشی همراه نیز خریداری کند؟
با تمام سختی‌ها، گرانی دلار، تحریم‌ها و سایر تنگناها، اپراتور رادیو ترانک بی‌سیم‌های مخصوص این شبکه را وارد کرد و به‌صورت رایگان در اختیار مدیران بحران در مناطق سیل‌زده قرار داد. شبکه رادیو ترانک در مناطق بحرانی، برای مدیران اجرایی فعال بود و تا جایی که امکانش وجود داشته خدمات را به‌صورت تترا (یک استاندارد جهانی برای رادیوهای ترانک دیجیتال است)، وویس، نروبند و یک شبکه LTE دارند و در حال سرویس‌دهی هستند.
او به نکته دیگری نیز اشاره کرد و گفت: در زمانی که برای راه‌اندازی شبکه رادیو ملی ترانک مطالعه می‌کردیم هم می‌دانستیم که دستیابی به تجهیزات شبکه رادیو ترانک ملی مبتنی بر تترا و باند پهن و LTE، با توجه به تحریم‌هایی که وجود دارد کار سخت و گرانی است اما این دلیل باعث عقب ماندن ما نشد، درست است که کارمان کمی سخت بود اما تجهیزات تامین شد.
رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در ادامه به دلایل احتمالی ملموس نبودن استفاده از رادیو ترانک در زمان بحران اشاره کرد و گفت: بزرگ‌ترین مشکلی که باعث شد استفاده از رادیو ترانک ملی خیلی ملموس نباشد و به چشم نیاید، مقاومت سازمان‌ها و نهادها در استفاده از این شبکه ملی بوده و است. البته به‌جز نیروهای مسلح، امنیتی و نظامی که اجباری به حضور در این شبکه ندارند، بقیه سازمان‌ها باید در این شبکه حضور پیدا کنند.
او گفت: سازمان تنظیم مقررات درک می‌کند که کنار گذاشتن یک شبکه اختصاصی کار سختی است، خصوصاً این‌که برای تهیه آن هزینه کرده‌اند. اما پیوستن به این شبکه یکپارچه رادیو ترانک ملی باعث میشود، تمام سازمان‌ها، تنها با فشردن یک دکمه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. بدون این‌که هرکدام به شکل جداگانه بخواهند یک باند فرکانسی را اشغال کنند، خصوصاً این‌که ما در منابع فرکانسی محدودیت و کمبود داریم.
فلاح گفت: پس از این‌که پوشش‌دهی شبکه ملی رادیو ترانک در تمام شهرهای ایران به حد مطلوب برسد، پروانه‌های شبکه‌های رادیویی اختصاصی را باطل خواهیم کرد.
رادیو ترانک 10 سال قبل پروانه گرفت
فلاح در خصوص تاریخچه شکل‌گیری رادیو ترانک ملی و اهداف آن توضیح داد: بین سرویس‌های رادیو ترانکی و سرویس‌های موبایلی تفاوت‌هایی وجود دارد؛ شبکه ملی رادیو ترانک می‌تواند به‌سرعت و با زدن یک دکمه ارتباط را برقرار کند. دستگاه‌های مختلف کشور با توجه به نیازی که دارند سال‌هاست از سرویس شبکه‌های رادیویی مجزا برای خودشان استفاده می‌کنند. مثلا شرکت گاز یک شبکه رادیویی اختصاصی گسترده برای خودش دارد و شهرداری شبکه خودش را و هرکدام نیز یک فرکانس را اشغال کرده‌اند.
با توجه به این‌که شبکه‌های رادیویی سازمان‌های مختلف کاملا مجزا از یکدیگر فعالیت می‌کنند و از طرفی با کمبود منابع فرکانسی مواجه هستیم، وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات به فکر ایجاد شبکه رادیویی یکپارچه افتاد. شبکه‌ای که تمام مجموعه‌های مختلف را به یکدیگر متصل کند.
معاون وزیر ارتباطات در ادامه گفت: ایده راه‌اندازی اپراتور رادیو ترانک 10سال قبل مطرح و از همان زمان مطالعات در خصوص شبکه ترانک و نحوه استفاده کشورهای دیگر از این امکان، آغاز شد.
آن زمان بیشتر شبکه‌های ترانک مانند تترا، با فنّاوری «نروبند» کار می‌کردند که اتفاقا خیلی هم گران‌قیمت بودند. پس از مطالعات اولیه، پروانه رادیو ترانک ملی در خردادماه سال 93 از سوی سازمان تنظیم مقررات صادر و قرار بر این شد که به این رادیو، فرکانس پاک بدهیم.
او در ادامه داد: تاکید بر اختصاص فرکانس پاک به این دلیل بود که تداخل مضر در آن وجود نداشته باشد. بر اساس پیش‌بینی‌های اولیه باید فرکانسی از باند 400مگاهرتز (MHz) و باندهای بالای 1800 و 2100 به این رادیو اختصاص می‌دادیم. قرار بر این بود در باند 400 مگاهرتز، دو باند 5 مگاهرتزی در اختیارشان قرار بگیرد که با وجود شبکه‌های مختلف در این فرکانس، امکان واگذاری باند به وجود نیامد و فرکانس در باند 2100 به آن‌ها اختصاص پیدا کرد. فرکانسی که پوشش‌دهی آن به سایت‌های بسیار زیادی نیاز داشت. اپراتور رادیو ترانک ملی (های وب) در پروانه‌ای که به او اختصاص پیدا کرد، متعهد شد یک سال پس از دریافت فرکانس پاک، در مراکز استان‌ها پوشش‌دهی شبکه بین 50 تا 80 درصدی باشد که اکنون این اتفاق رخ داده است.