بساط بخت‌آزمایی در صدا و سیما جمع میشود
با تذکر صریح رهبر انقلاب، فتوای آیت‌الله مکارم شیرازی و پیگیری وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، مسابقات شبه قمار و بخت‌آزمایی در صدا و سیما جمع میشود.
محمد جواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چند ماهی است که نسبت به برگزاری مسابقات بخت‌آزمایی در صدا و سیما معترض است. برخی این اعتراض‌ها را به رابطه نه چندان مطلوب او به رسانه ملی ربط می‌دهند اما به هر حال این بخت‌آزمایی‌ها بر بستر فناوری‌هایی روی می‌دهد که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هدایت و راهبری آنها را برعهده دارد.
برگزاری مسابقات شبه بخت‌آزمایی با تکیه بر سرویس‌های ارزش افزوده دو سه سال یاست محل بحث و مجادله موافقات و مخالفان است. این سرویس‌ها اصولا با تکیه بر جوایز ظاهرا کلانی که تعریف می‌کنند، مخاطبان میلیونی را عضو سرویس خود کرده و با کسب درآمدهای نجومی، درصد اندکی از این درآمدها را جایزه می‌دهند. این درآمدها آنقدر کلان است که 10ها برنامه تلویزیونی (عمدتا کپی برنامه‌های پرمخاطب خارجی) در صدا و سیما توسط اسپانسرها تعریف شده و با استفاده از چهره‌های جذاب سینمایی، تلاش می‌کنند مردم را به پرداخت پول تشویق کنند.
این درحالی است که هدف از این نوع سرویس‌ها، ایجاد نوعی ارزش افزوده برای مخاطب است و صرف تکیه بر جایزه، نوعی قمار و شرط‌بندی محسوب میشود.
در همین راستا هم وزارت ارتباطات و همراه اول در نخستین گام، جذب مخاطب صرفا براساس جایزه‌های کلان را ممنوع کردند. به همین دلیل دارندگان سرویس‌ها به شیوه‌های پیچیده‌تری روی آوردند و با شعار افزایش اطلاعات علمی، شیوه جدیدی از بخت‌آزمایی را ارایه کردند.
دستور صریح جهرمی
دور زدن دستورالعمل‌ها برای جلوگیری از بخت‌آزمایی، سبب شد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دستور صریحی به اپراتورها بدهد.
او هفته گذشته در توییتر خود نوشت: «طی دستورالعملی مدیران عامل اپراتورهای موبایل را موظف کردم که شخصاً بر روند مسابقات غیر مشروع بخت آزمایی در تلویزیون و غیر آن نظارت کنند و جلوی این پدیده سو را بگیرند. عدم رعایت دستورالعمل برای اپراتورها عواقب جدی در پی خواهد داشت».
فتوای آیت‌الله مکارم درباره حرام بودن بخت‌آزمایی در یک مسابقه تلویزیونی
هفته گذشته فتوای یکی از مراجع تقلید بسیار خبرساز شد. از آیت‌الله مکارم شیرازی پرسیده شده: «مسابقه‌ای حضوری با عنوان "مسابقه بزرگ برنده‌باش" از طریق شبکه سه سیمای جمهوری اسلامی ایران در حال اجرا و پخش است که به شرکت‌کنندگان در این مسابقه به‌ازای پاسخ صحیح به هر سؤال، مبلغ قابل‌توجهی به‌صورت پلکانی (تا سقف 100 میلیون تومان) اعطا می‌کند که با کمک مجری برنامه و فرصت‌هایی که در اختیار هر شرکت‌کننده قرار می‌گیرد، مبلغ جایزه غالبا از 5 میلیون تومان کمتر نیست. شرط حضور در این برنامه خرید سؤال و پاسخ درست به آنها از طریق اپلیکیشن مخصوص است و در صورت درست بودن جواب‌ها، در یک رقابت فشرده، 4 نفر به مسابقه حضوری دعوت خواهند شد. آیا برگزاری این نوع مسابقات جایز است؟ آیا شرکت در این نوع مسابقات جایز است؟ آیا شرکت‌کننده، مالک شرعی جایزه خواهد شد؟»
این مرجع تقلید پاسخ داد: «بسمه‌تعالی ــ این کار قمار است و کسانی که شرکت می‌کنند مالک آن جوایز نمی‌شوند. همیشه موفق باشید.»
اما نکته عجیب این است که گردانندگان مسابقه برنده باش به پاسخگویی به این استفتا برآمده و در اینستاگرام این برنامه نوشتند: «فرض مطرح شده در سوال استفتاء کامل نیست و طبیعتاً فرض ناکامل، جایگاه سوال را مخدوش می‌سازد».
همین موضوع سبب شد تا آیت الله ناصر مکارم شیرازی آخر هفته گذشته در آغاز درس خارج فقه خود در مسجد اعظم قم توضیحاتی در این باره ارایه کند: بدون این که اسم دستگاهی را ببرم اگر یک دستگاهی پیدا شود، سؤالاتی مطرح کند و بگوید هرکس جواب بدهد ما جایزه می‌دهیم، آیا درست است یا نیست؟
وی با تاکید بر اینکه سوالات نیز باید معقولانه باشد چراکه گاهی اوقات حتی سوالات مذهبی نامعقولی مطرح می‌کنند، ادامه داد: فرض بگیریم سؤالات خوب، اگر پول جوایز را از خودشان بدهند اشکالی ندارد، در واقع می‌خواهند برای کار خیر و مسائل علمی و آموزشی خرج کنند، در اینجا مانعی ندارد.
آیت الله مکارم شیرازی افزود: اما اگر پول را از شرکت کنندگان بگیرند کما این که عده زیادی به روش‌های مختلف این کار را می‌کنند و غالبا بخش اعظم پول به جیب برگزار کننده مسابقات می‌رود و درصد اندکی به شرکت کنندگان می‌دهند، در اینجا هر دو حرام میشود.
وی با تاکید بر اینکه این مساله نوعی بخت آزمایی و قمار است، تصریح کردند: سایر حضرات آقایان هم همین نظر را گفته‌اند و ما البته با صراحت بیشتری بیان کرده‌ایم.
این مرجع تقلید یادآور شد: در کشور اسلامی نباید این وضع باشد، باید شفاف باشد. مال حرام برکت ندارد، در راه بد مصرف میشود و خیری در آن نیست.
وی اضافه کرد: گاهی اوقات گفته میشود بعضی از موسسات در مضیقه مالی هستند، سخن این است که باید تلاش کنیم از راه‌های مشروع کمبودها را جبران کنیم، نه از راه‌های غیر مشروع.
تذکر رهبر انقلاب حجت را تمام کرد
این مجادلات ادامه داشت تا آنکه رهبر انقلاب با تذکری صریح به صدا و سیما حجت را بر همگان تمام کرد.
آیت‌الله خامنه‌ای روز چهارنشبه در دیدار کارگران فرمودند: باید فرهنگ کار و تولید و تلاش را ترویج دهیم و روحیه انتظار برای ثروت بادآورده را از بین ببریم و روش‌هایی شبیه بخت‌آزمایی را ترویج نکنیم که دستگاه‌های مختلف از جمله صدا و سیما باید متوجه این معنا باشند.
عقب‌نشینی صدا و سیما
رییس سازمان صدا و سیما در پی بیانات رهبر انقلاب، طی دستوری خواستار تجدید نظر این سازمان در ظهور و بروز رسانه ای اسپانسرهایی شد که مانع ترویج فرهنگ کار و تلاش هستند.
عبدالعلی علی‌عسگری در پی بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر جلوگیری از ترویج روش‌هایی که فرهنگ کار و تلاش را تضعیف می‌کنند، در دستوری به اداره کل بازرگانی سازمان صدا و سیما خواستار تجدید نظر در ظهور و بروز رسانه ای اسپانسرهایی شد که مانع ترویج فرهنگ کار و تلاش هستند.
در متن دستور رییس سازمان صدا وسیما خطاب به اداره کل بازرگانی این سازمان آمده است: «با توجه به فرمایش مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در مورد فرهنگ کار به مناسبت روز کارگر، نسبت به بروز و ظهور رسانه ای اسپانسرهایی که مانع این فضیلت هستند تجدید نظر کنید.»
مبارزه ادامه دارد
مبارزه با شیوه‌های غیرقانونی کسب درآمد از طریق فناوری، از جمله قمار و بخت‌آزمایی از طریق سرویس‌های ارز افزوده و اپلیکیشن‌های موبایلی به پایان نرسیده است همان طور که پس از کشف تخلف 33 میلیارد تومانی در سال گذشته از سوی همراه اول و وزارت ارتباطات، متخلفان روش‌های پیچیده‌تری را اتخاذ کردند. با این حال فروریختن قلعه مستحکم این شیوه بخت‌آزمایی به صدا و سیما تا حد زیادی می‌تواند مانع فریب خوردن مردم از این سرویس‌ها شود.