در همایش شهر هوشمند مطرح شد: سرمایه‌گذاری در ۵G مقرون‌به‌صرفه نیست
حاضران در پنل «عدم قطعیت‌های توسعه نسل ۵ ارتباطات (۵G) در شهرهای هوشمند» در همایش تهران هوشمند تأکید کردند با توجه به مشکلات موجود و نبود زیرساخت‌ها، سرمایه‌گذاری روی ۵G مقرون‌به‌صرفه نیست و می‌توان از فناوری‌های موجود، حداکثر استفاده را برد.
در پنلی که در روز دوم همایش تهران هوشمند برگزار شد، محمود جراحی، عضو شورای راهبردی تهران هوشمند، نسترن محسنی، معاون امور رادیوئی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، مرتضی طاهری‌بخش، معاون فنی و توسعه شبکه همراه اول و وحید شاه‌منصوری، استادیار دانشگاه تهران حضور داشتند و عدم قطعیت‌های توسعه ۵G در کشور را بررسی کردند.
ارتباطات با صنعت
اولین مشکلی که حاضران در این پنل به آن اشاره کردند، لزوم ارتباط میان صنعت ارتباطات با دیگر صنایع و بخش‌های کشور در زمینه ۵G بود.
نسترن محسنی، معاون امور رادیوئی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در این رابطه گفت: «در ایران ۷ کلان‌شهر داریم. توزیع منابع و بهینه‌سازی فرآیندها و عملکردها برای ساکنان این شهرها، راهی غیر از فراگیر شدن ارتباطات در کشور ندارد و این یعنی ارتباطات نقطه‌به‌نقطه که این کار تنها از عهده نسل ۵ برمی‌آید. برای تحقق نسل ۵ باید چه بستری فراهم شود؟
او اضافه کرد: «از منظر ما در رگولاتوری، یکی از ارکان ۵G اپراتورها هستند؛ اما ۵G فراتر از اپراتورها است. وقتی درباره ۵G حرف می‌زنیم باید یک مدل کسب‌وکار موفق وجود داشته باشد و این یعنی تقاضا وجود داشته باشد. تقاضاهایی که از سمت صنایع مختلف مثل حمل‌ونقل، سلامت، انرژی و… می‌آید و ۵G را مقرون‌به‌صرفه می‌کند. اپراتورهای ما تازه ۴G را عرضه کرده‌اند و هنوز به نقطه سربه‌سر اقتصادی آن نرسیده‌اند و اگر بخواهیم به سمت ۵G برویم باید یک مدل کسب‌وکاری موفق تعریف شود. همواره بحث بر سر این است که ابتدا باید شبکه باشد و بعد تقاضا ایجاد شود یا برعکس.»
اعتقاد محسنی برای موفقیت ۵G باید اکوسیستم شکل بگیرد؛ اما هرکدام از اجزاء این اکوسیستم، مانند صنعت، انرژی یا بانک‌ها، رگولاتور خاص خود را دارند و در این زمینه ایجاد تعامل میان بخش‌های مختلف یکی از دغدغه‌ها است.
مرتضی طاهری‌بخش، معاون فنی و توسعه شبکه همراه اول نیز در زمینه ارتباط میان صنایع مختلف گفت: «تعامل شبکه ۵G با دیگر نسل‌های بسیار مهم است. ما نمی‌توانیم به مشترک بگوییم برای استفاده از ۵G یک گوشی داشته باش و برای نسل‌های قبل، یک گوشی دیگر. چون گرچه گفته میشود در نسل ۵ موضوع B2B و B2X بسیار مهم است؛ اما ماه پیش در بازدیدی که از مرکز R&D هواوی در چین داشتم، دیدم که آنها هم در نهایت معتقدند همه چیز از B2C شروع میشود.
او افزود: «امروز در وضعیتی هستیم که اگر مشتری از دیتا استفاده نکند، باید شبکه را خاموش کنیم. چون خدمات دیگر، کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهند. در این وضعیت، قرار است چه سرویس‌هایی روی ۵G بدهیم. نمی‌توانیم کار شیک انجام بدهیم. اگر تقاضا نباشد و اگر بخش صنعت، کاری انجام ندهند، هرکاری که ما انجام بدهیم، میشود کار شیک. من در اپراتور باید ببینم تقاضا از سمت صنعت وجود دارد و ایجاد این شبکه، مقرون‌به‌صرفه است. الآن برای ۴G هم تقاضا از سمت صنعت وجود ندارد و درخواست‌های خیلی محدودی از سمت حمل‌ونقل شروع شده است.»
وحید شاه‌منصوری، استادیار دانشگاه تهران در این بخش از پنل گفت: «وقتی از نسل‌های ۲ و ۳ به نسل ۴ رفتیم، هدف، افزایش سرعت بود. چون مکالمه و دیتا در نسل‌های قبل هم وجود داشت؛ اما با ۴G سرعت آنها بالا رفت. در ۵G دیگر موضوع سرعت مطرح نیست. اینجا می‌خواهیم سرویس بدهیم.»
شاه‌منصوری افزود: «مزیت ۵G این است که هم‌زمان می‌توان تعداد زیادی سرویس که تفاوت‌های زیادی با هم دارند را ارائه کرد. در ۴G هم می‌توان تأخیر را کم کرد؛ اما در این حالت باید دو شبکه داشته باشیم. با یکی، سرویس‌های با تأخیر کم عرضه کنیم و با دیگری، سرویس‌های دیگر مثل مکالمه را ارائه کنیم.»
او اضافه کرد: «در نسل‌های قبلی، تلکام اپراتور داریم؛ اما در ۵G ما سرویس اپراتور خواهیم داشت که ممکن است از دل تلکام اپراتورها بیرون بیاید یا اینکه مستقل باشد. این سرویس اپراتور، از شبکه تلکام اپراتورها استفاده می‌کند و به مردم سرویس می‌دهد. مشترک، یک سیمکارت دیتا می‌گیرد و در خودروی خود از آن استفاده می‌کند. دیگر موضوع رومینگ و پوشش هر اپراتور و… مطرح نیست.»
محمود جراحی، عضو شورای راهبردی تهران هوشمند نیز درباره لزوم ارتباط اپراتورهای تلکام با صنعت و توجه به سرمایه‌گذاری در ۵G گفت: «سرویس‌هایی که امروزه اپراتورهای تلفن همراه به مردم می‌دهند، فاصله معناداری با سایر نقاط دنیا ندارد. این در حالی است که در برخی صنایع کشور، سرویس ۴۰ سال پیش را می‌دهند. ما مردم را تحقیر نمی‌کنیم و آنها راحت از خدمات استفاده می‌کنند. این حاصل کار سرمایه‌گذاری است که پول وارد کشور کرده و وام هم نگرفته. در صنایع دیگر، وام گرفته‌اند و پس نداده‌اند که اخبار آن هر روز در کشور پخش میشود.»
جراحی که یکی از دست‌اندرکاران راه‌اندازی اپراتور دوم تلفن همراه در کشور بود درباره تجربه این اپراتور گفت: «ایرانسل در مدت زمان فعالیتش به قیمت دلار امروز، ۸ میلیارد دلار به دولت پول داده است. همراه اول که بیشتر هم داده است. چرا این اتفاق افتاده؟ هیچ‌کس از منظر سرمایه‌گذاری به موضوع نگاه نمی‌کند. سرمایه‌گذاری که می‌خواهد ۵ میلیارد دلار روی این موضوع سرمایه‌گذاری کند و در مقابل نه دیتاسنتر آماده داریم و نه صنعت آماده است. در این وضعیت، چرا من سرمایه‌گذار را می‌خواهید مجبور کنید برای چیزی که ۵ سال دیگر می‌خواهید از آن استفاده کنید، امروز سرمایه‌گذاری کنم؟ ما برای ورود ۵G آماده نیستیم. همه فقط به رگولاتور توجه می‌کنند؛ اما صنعت ما آماده نیست، شبکه برق کشور آماده نیست.»
باز هم فرکانس
یکی دیگر از مشکلاتی که حاضران در این پنل به آن اشاره کردند، تخصیص فضای فرکانس مناسب به ۵G بود. در این زمینه نسترن محسنی، معاون رادیویی رگولاتوری گفت: «در ITUWRC امسال، در باندهای فرکانسی بالا پهنای باند بیشتری برای ۵G کنار گذاشته شد که خوشبختانه این فضا برای ما باز است و این باندها قابل تخصیص هستند. اما به صورت کلی، تخلیه باندهای فرکانسی و فرستادن دوستان به باندهای دیگر، یعنی هزینه. در شرایط حال حاضر کشور، این ریفارم را باید با چه مدلی انجام داد؟ وقتی در فرکانس‌های بالا برای هر اپراتور یک گیگاهرتز پهنای باند لازم داریم نیاز است که تخلیه صورت گیرد.»
او ادامه داد: «باند ۷۰۰ را هم حتماً برای ایجاد پوشش، نیاز داریم. استفاده از ۷۰۰ هزینه اپراتورها را به یک‌سوم کاهش می‌دهد. این باند در اختیار صداوسیما است که براساس پایش‌های ما تنها از ۲۶ درصد آن استفاده می‌کند. آیا نباید این باند به مسئول اصلی‌اش بازگردد؟»
محسنی افزود: «در ۵G باند ۳.۵ گیگ، در کل دنیا باند طلایی است. اولین باندی است که برای این کار تخصیص می‌یابد که هم ظرفیت ایجاد می‌کند و هم پوشش. خدا را شکر در سال‌های گذشته باندهای ۳.۴ تا ۳.۶ را خالی کردیم. البته اپراتورها را تحت تأثیر قرار داد؛ اما برای اینکه بتوانیم همین ۲۰۰ مگ ریفارم کنیم، ۲ سال زمان صرف شد. بحث زمان خیلی مهم است که ما را با توقف روبرو می‌کند. در حال حاضر اصلی‌ترین کاربرد ۵G در دنیا FWA است که در ایران هم اپراتورهای FWA روی همین باند هستند اما ما باید به سمت FMC برویم و پروانه‌ها را از نظر فناوری، بی‌طرف کنیم.»
محمود جراحی نیز با اشاره به سخن مدیرعامل ترکسل که «فرکانس برای اپراتور را به حقوق بشر برای انسان‌ها تشبیه کرده بود، گفت: «اینکه بخش‌های مختلف بر سر فرکانس با هم درگیر هستند، هزینه‌اش را اپراتورها می‌دهند و این یعنی از سود سرمایه‌گذار کم میشود.»
او باز هم به موضوع سرمایه‌گذاری و لزوم امنیت آن در کشور بازگشت و گفت: «در آمریکا، اولین کاری که ترامپ بعد از رئیس جمهور شدند کرد، این بود که رئیس بخش حقوقی ورایزون [یکی از اپراتورهای آمریکا] را عنوان رگولاتور تعیین کرد. این فرد هم در سخنرانی‌هایش گفت که برای اپراتور باید به‌صرفه باشد که خدمات بدهد. سرمایه‌گذاری که آمده در ایران و در بخش تلکام سرمایه‌گذاری کرده است، اگر پولش را در دلار با زمین سرمایه‌گذاری کرده بود، سود بیشتری می‌برد. الآن حتی نمی‌تواند سودش را از کشور خارج کند. یکی از اولین بخش‌هایی که تحریم‌ها روی آن اثر می‌گذارد، تلکام است؛ اما شما به عنوان مصرف کننده، چیزی حس نمی‌کنید. چرا؟ چون این فشارها روی ما است. در موضوع فرکانس هم اوج فشارها وارد میشود. یعنی هم تحریم خارجی داریم و هم تحریم داخلی.»
معاون فنی همراه اول نیز در این رابطه گفت: «ما به عنوان اپراتور در حوزه فنی وقتی می‌خواهیم سرویس بدهیم، باید مطمئن باشیم که سرویس پایداری باشد. ۳ لایه سرویس وجود دارد. روی باند ۳.۵ می‌توانیم معابر اصلی را پوشش بدهیم، با باند ۲.۶ اطراف آن را و بعد برای پوشش سراسری به باند ۷۰۰ و ۸۰۰ نیاز داریم. اگر هیچ چشم‌انداز روشنی وجود نداشته باشد، نمی‌توان کار کرد. الآن فضا به شدت تاریک است. فرکانس برای اپراتورها مثل اکسیژن است که اگر نباشد، می‌میرد.»
همکاری میان اپراتورها
یکی از مسائلی که در زمینه ۵G مطرح میشود، هزینه بالای سرمایه‌گذاری در این فناوری است و لزوم همکاری میان اپراتورها را بیشتر می‌کند. محسنی درباره این همکاری گفت: «نمی‌شود ۵G را با هزینه جداگانه هر اپراتور راه‌اندازی کرد. در نسل ۵ تعدد سایت‌ها بسیار بالا است. همین الآن یکی از مسائلی که اپراتورها دارند، بحث نصب سایت است. در رابطه، مدیریت شهری، سازمان محیط زیست و سازمان انرژی اتمی، ملاحظاتی دارند. اگر قرار باشد همه اپراتورها سایت نصب کنند، کار پیش نمی‌رود. تا دیروز رومینگ به منظور کاهش هزینه‌ها انجام می‌شد؛ ولی ۵G بسیاری از دغدغه‌ها را مرتفع می‌کند. برای هر فناوری، آمادگی‌هایی لازم است؛ اما ۵G کل زیست‌بوم را عوض می‌کند و این آمادگی باید در همه بخش‌ها اتفاق بیفتد.»
اما در مقابل این سخنان، مرتضی طاهری‌بخش، معاون فنی همراه اول گفت: «در کشور ما متأسفانه نمونه موفقی از سرمایه‌گذاری مشترک اپراتورها روی پروژه‌ها وجود ندارد. برای رسیدن به این موضوع شاید لازم باشد که رگولاتور، سیاست‌های تشویقی در نظر بگیرد. راه دوم این است که یک سرمایه‌گذار بیاید و زیرساخت‌ها را ایجاد کند و به اپراتورها اجاره بدهد. در زمینه ایجاد زیرساخت هم شهرداری باید کمک کند. الآن ما از روند موجود راضی نیستیم.
جمع‌بندی
در بخش پایانی این پنل، حاضران به جمع‌بندی نظرات خود پرداختند که در این زمینه طاهری‌بخش گفت: «لازم است آگاهی‌رسانی و کار تبلیغاتی انجام شود. ما به عنوان اپراتور اگر این کار را انجام بدهیم، مردم نمی‌پذیرند. ما حاضر پول آگاهی‌رسانی پول بدهیم اما دیگران باید این کار را انجام بدهند.»
او افزود: «رگولاتور بین حوزه‌ای وجود ندارد. ما کلی کار می‌کنیم اما در کشاورزی و صنعت اصلاً نمی‌دانند چه خبر است. موضوع دیگر، الزامات ایمنی شبکه است که باید روی آن کار شود. ما روی سیمکارت، سرویس می‌دهیم و آن‌وقت هرکسی می‌تواند از هر نقطه کشور، کل شبکه را مختل کند.»
معاون فنی همراه اول، سخنان خود را این‌گونه خاتمه داد: «در یک نگاه کلی ما نباید منتظر نسل‌های بعدی باشیم و باید از همین شبکه‌ای که داریم استفاده کنیم. مدام به فکر فردا و اینکه چه خواهد آمد فکر نکنیم.»
همچنین محمود جراحی با انتقاد از وجود نگاه مهندسی به همه موضوعات در کشور گفت: «نگاه مهندسی و فنی، نگاهی است که ۵G دارد اسیر آن میشود. در دنیا اقتصاد هر حرفه از متخصصان آن حرفه، جدا است. قبل از انقلاب سرمایه ما دست مهندسان نبود. بعد انقلاب دادیم دست مهندسان. اقتصاد ۵G را نباید دست مهندسان ۵G داد.»
او به لزوم توجه به هوش مصنوعی در زمینه ۵G اشاره کرد و گفت: «چینی‌ها می‌گویند برای پیاده‌سازی ۵G دنیا ۲ میلیون متخصص AI (هوش مصنوعی) کم دارد و یک برنامه طراحی کرده‌اند که در ظرف ۱۸ ماه چند صد هزار متخصص AI تربیت کنند. بر همین مقیاس ما در ایران ۵۰ هزار متخصص AI کم داریم. چه برنامه‌ای برای ۲ سال آینده داریم؟ اگر AI نباشد اصلاً ۵G به کار نمی‌آید.»
جراحی همچنین بر وجود دیتاسنتر تأکید کرد و افزود: «داده‌ها به دیتاسنتر نیاز دارند. اما دیتاسنتر در ایران مثل روشنفکری است که می‌گویند ناقص متولدشده است.»
او در جمع‌بندی سخنان خود، توجه به ۴ نکته را ضروری دانست و در تشریح آنها گفت: «دو سال زمان داریم که به ۴ موضوع فکر کنیم. ۱- تعرفه را اصلاح کنیم. بنا بر اعلام بانک مرکزی کمترین نرخ تورم را تلکام داشته است. ۲- فیبر نوری. ۵G بدون فیبر نوری شوخی است و الآن فیبر مناسبی نداریم. ۳- فرکانس ۴- نیروی انسانی».
نسترن محسنی نیز از جمله عدم قطعیت‌ها در این بخش را وجود تحریم‌ها دانست و بر لزوم تصمیم‌گیری در زمان مناسب تأکید. کرد.
او افزود: «از سوی دیگر باید ببینیم تا چه اندازه درباره حکمرانی داده کار کرده‌ایم و تا چه اندازه آزادسازی کرده‌ایم؟ دیتا باید در دسترس باشد. اگر قرار است کسب‌وکارها ایجاد شوند و هوشمندسازی انجام شود، لازم است که بتوان روی داده‌ها تحلیل انجام داد. داده‌هایی که از محل‌های مختلف می‌آیند.»