سامانه سپهتن چه اشکالاتی دارد و چرا باید اصلاح شود؟
درحالی‌که همراه اول و ایرانسل تمام زیرساخت‌های ارتباطی کشور را در جاده‌های کشور بر مبنای GSM و GPRS و LTE فراهم کرده اند هیچ ضرورتی نداشت به خاطر اینکه تعدادی اتوبوس و کامیون نزدیک پلیس راه، اطلاعات به پلیس‌راه بدهند به نام اینکه امنیت به خطر می‌افتد یک شبکه ارتباطی جداگانه و اختصاصی ایجاد شود.
یک کارشناس حمل و نقل جاده‌ای معتقد است نگاه غالب به سامانه سپهتن به جای آن‌که مبتنی بر ایمنی باشد، امنیتی بوده است.
روزبه افشاری کارشناس حمل و نقل جاده ای گفت: پروژه سپهتن به‌عنوان پروژه‌ای که قطعاً در کشور ارزش‌افزوده ایجاد کرده است باید نقاط ضعفش برطرف شود.
وی گفت: به نظرم مهم‌ترین مسئله‌ای که پروژه سپهتن دارد این است که دولت شرایط فضای رقابت را باید در این پروژه ایجاد کند. زمانی که فضا رقابتی نباشد و فقط تعداد شرکت‌های محدودی این سامانه را تولید کنند، نمی‌توان این پروژه را در کل کشور توسعه داد.
وی افزود: باید از صنف تجهیزات GPS و یا صنف تجهیزات الکترونیکی کشور پرسیده شود که آیا دولت در این زمینه فضای استانداردگذاری و رقابت را فراهم کرده است یا خیر؟
افشاری با بیان اینکه در کشورهای دیگر در این زمینه انحصاری وجود ندارد، گفت: در وزارت حمل‌ونقل برخی کشورها بیش از 30 شرکت که قابلیت نصب دستگاه مربوطه را دارند دارای گواهی فعالیت هستند. متأسفانه در ایران شرایط به‌گونه‌ای است که در ادامه به انحصار منجر میشود.
افشاری در خصوص دومین مشکلی که این سامانه دارد، گفت: نگاه امنیتی به این طرح بوده است، درحالی‌که باید نگاه ایمنی، نگاه استاندارد گذاری و نگاه اقتصادی به این پروژه اضافه شود. درحالی که طراحان این سامانه فکر می‌کردند حتماً دوربین باید باشد و راننده را ببینند اما اتوبوس یک دستگاه عمومی است که مردم از آن استفاده می‌کنند و وجود دوربین قابل توجیه است اما وجود دوربین در کامیون که ممکن است فرد و خانواده‌اش در آن باشند هیچ توجیهی ندارد.
وی با تاکید بر اینکه هیچ کجای دنیا دیده نشده است که دوربین در ناوگان نصب شود، گفت: این یک بدعت جدید بوده و پاسخ منفی خود را نیز گرفته است. از نظر کارشناسی، کاربرد دستگاه سپهتن، فقط رصد پیمایش وسایل نقلیه تجاری و رصد ساعت کار رانندگان حرفه‌ای حمل و نقل عمومی است.
وی افزود: اینکه گفته میشود دستگاه سپهتن، جعبه سیاه ناوگان است به نظرم حرف درستی نیست و یک کاربرد نادرست ناشی از عدم شناخت صنعت خودرو است. دستگاه ECU با همان کامپیوتر وسیله نقلیه است که همه‌چیز خودرو را رصد می‌کند و اگر حادثه‌ای رخ دهد می‌تواند به‌عنوان جعبه سیاه مورد بررسی قرار گیرد.
این کارشناس حمل و نقل جاده‌ای در خصوص سومین مشکل این سامانه گفت: ضعف بعدی نحوه پروتکل ارتباطی دستگاه سپهتن است. نباید به سمت پروتکل ارتباطی انحصارگرایانه مثل استفاده از فناوری DSRC برویم.
افشاری افزود: بنده شاهد بودم که زمان اجرای این طرح، از پروتکل DSRC استفاده میشود که در زمان خود برای آن کاربرد کاملاً منسوخ‌شده بود؛ بله این پروتکل در جای خود کاربرد دارد اما نه در اینجا و نه در این زمان.
وی گفت: به نظرم پروتکل ارتباطی باید GPRS و اینترنت LTE باشد. اینکه اتوبوس و کامیون زمانی که به پلیس‌راه نزدیک میشود بخواهد با پروتکلی منسوخ شده برای این کاربرد به نام DSRC ارتباط برقرار کند؛ یک ماژول پرهزینه را به سامانه تحمیل کرده که هم هزینه تمام‌شده را بالا می‌برد و هم شرایط انحصاری فنی را فراهم کرده است.
وی با بیان اینکه این پروتکل باعث افزایش هزینه‌ها شده است، گفت: کسانی که به نام امنیت، تصمیم گرفتند برای این پروژه زیرساختی با قیمت بالا فراهم کنند به نظرم اشتباه بزرگی کرده‌اند و سرمایه هنگفتی را برای چنین زیرساختی که ضرورتی نداشته صرف کرده‌اند. درحالی‌که همراه اول و ایرانسل تمام زیرساخت‌های ارتباطی کشور را در جاده‌های کشور بر مبنای GSM و GPRS و LTE فراهم کرده اند هیچ ضرورتی نداشت به خاطر اینکه تعدادی اتوبوس و کامیون نزدیک پلیس راه، اطلاعات به پلیس‌راه بدهند به نام اینکه امنیت به خطر می‌افتد یک شبکه ارتباطی جداگانه و اختصاصی ایجاد شود. امنیت مهم است اما راه‌حلش ایجاد شبکه اختصاصی انحصاری نیست.
این کارشناس در خصوص قیمت این سامانه گفت: عدم رقابت باعث شده قیمت دستگاه قبل از افزایش قیمت‌ها به یک میلیون و 700 هزار تومان نیز برسد، درحالی‌که در فضای رقابتی و استفاده از پروتکل‌های استاندارد می‌توان قیمت دستگاه را به 500 تا 600 هزار تومان کاهش داد و معتقدم انحصار شبکه ارتباطی و نبود رقابت در تولیدکنندگان این دستگاه، باعث شده است قیمت دستگاه به این مبلغ برسد.
وی با بیان اینکه شرکت‌های زیادی در ایران هستند که توان تولید این سامانه را دارند، گفت: به‌هرحال شرایط انحصار عدم قیمت رقابتی ایجاد می‌کند. پس نباید تولیدکنندگانی که این دستگاه‌ها را بر روی ناوگان نصب می‌کنند این‌قدر محدود باشند که با مشکلاتی همچون قیمت بالا مواجه شویم. به نظرم در ایران حدود 20 تا 30 شرکت ایرانی هستند که می‌توانند این کالا را تولید کنند اما با این شرایط، از ظرفیت این شرکت‌ها نمی‌توان استفاده کرد.