اما و اگرهای اپلیکیشن چینی برای مبارزه با کرونا
چین به عنوان کشوری که منبع شیوع ویروس کرونا شناخته میشود در یک ماه گذشته تمام تلاش خود را کرده که این بیماری را حداقل در کشور خود کنترل کند. یکی از این راه‌ها هم کمک گرفتن از فناوری بوده است. دولت چین به کمک شرکت‌های تکنولوژی خود تلاش کرده تا با کمک روبات‌ها، پهپادها، سیستم‌های تشخیص چهره هوشمند و غیره به جنک با این بیماری برود. اما کمک گرفتن از وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های مخصوص هم از دیگر راه‌هایی بود که این کشور انتخاب کرده است. یکی از این اپلیکیشن‌ها که البته با حاشیه‌هایی هم همراه بوده اپلیکیشن close contact detector است. با کمک این اپلیکیشن دولت چین به مردم امکان می‌دهد بررسی کنند در نزدیکی ویروس کرونا بوده‌اند یا نه، اما به باور برخی این برنامه می‌تواند با ایجاد احساس کاذب امنیت یا داغ ننگ زدن به افراد مبتلا، وضعیت را بدتر سازد.
هدف این اپلیکیشن که در اواسط فوریه سال جاری راه‌اندازی شد، محدودسازی شیوع بیماری است. بیشتر انتقادات متمرکز بر این واقعیت بوده‌اند که نظارت بی‌حدومرز دولت چین، باعث شده ایجاد چنین اپلیکیشنی ممکن باشد. از سوی دیگر، متخصصان عفونی می‌گویند این اپلیکیشن یکی از نمونه‌هایی است که نشان می‌دهد فناوری بدون توجه کافی به دغدغه‌های اجتماعی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
امنیت و داغ ننگ
کاربران می‌توانند با ثبت شماره تلفن، نام و شماره ملی خود در اپلکیشن close contact detector و اسکن کردن کد QR روی گوشی‌هایشان از این برنامه استفاده کنند. اپلیکیشن به آنها می‌گوید در نزدیکی فرد مبتلا به کرونا (خانواده یا همکاران یا افراد غریبه) بوده‌اند یا نه و در صورتی که جواب مثبت باشد، به فرد توصیه میشود خود را قرنطینه کند و به مقامات بهداشت شهر، هشدار داده میشود. همچنین هر فرد می‌تواند وضعیت سه نفر دیگر در اپلیکیشن را بررسی کند. دقیقا مشخص نیست که close contact detector چگونه تماس نزدیک افراد با یکدیگر را تشخیص می‌دهد. به گزارش روزنامه Xinhua این اپلیکیشن از داده‌های حمل و نقل ملی و مقامات بهداشت استفاده می‌کند.
مونیکا شوخ اسپانا (Monica Schoch-Spana) – انسان‌شناس پزشکی در Johns Hopkins Center for Health Security می‌گوید از آنجا که پاسخ همه آزمایشه‌ها به علت جدید و ناشناخته بودن این ویروس، ۱۰۰ درصد صحیح نیست، نمی‌توان به چنین داده‌هایی اطمینان داشت. به‌ویژه در مورد ویروس کرونا که اکنون COVID-19 خوانده میشود، بسیاری از عوامل از این واقعیت که مقامات رسمی چین موارد ابتلای خفیف را که ناقلند، اطلاع‌رسانی نمی‌کنند تا این واقعیت که بسیاری از مردم بیمارستان نمی‌روند، نشان می‌دهند شیوع بیماری بیش از آماری است که مقامات رسمی ارائه می‌دهند. به‌ویژه اینکه جواب منفی آزمایش بسیاری از بیماران، اشتباه بوده است.
در نتیجه، به نظر اسپانا «هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید شما واقعا در پایگاه داده‌ها ثبت شده‌اید یا نه». به نظر می‌رسد این امر حس امنیت کاذب برای افراد ایجاد می‌کند و باعث میشود افراد از خود مراقبت نکنند. علاوه بر این مساله، فقط تماس افراد با یکدیگر مطرح نیست، بلکه میزان آسیب‌پذیری افراد نیز در این میان مهم است که این موضوع از سوی اپلیکیشن مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
از سوی دیگر، به نظر کریستوس لینتریس (Christos Lynteris) انسان‌شناس و متخصص بیماری‌های مسری که تحقیقاتی را در چین انجام داده است، زدن برچسب «بالقوه مبتلا» (چه واقعیت داشته باشد یا نه) می‌تواند به علت واکنش اجتماعی به بیماری در چین، تاثیر غیر قابل جبرانی داشته باشد. درست است که همه بیماری‌های واگیردار وحشت ایجاد می‌کنند، اما مساله داغ ننگ در چین در مرتبط با مفهوم «وجهه یا چهره» و مشابه افتخار و جایگاه اخلاقی است. داغ ننگ ارتباط با فردی که بیماری واگیردارد دارد، مشابه با واکنش مردم در غرب نیست. در واقع این اپلیکیشن باعث میشود مردم به طور مرتب و پیشگیرانه از دیگران اجتناب کنند تا گرفتار از دست رفتن اعتبار خود نشوند. به نظر لینتریس در حالی که این انزوا می‌تواند واقعا از شیوع بیشتر کرونا جلوگیری کند، نمی‌توان انکار کرد که راهی تنبیه‌آمیز است. لینتریس می‌گوید مشخص نیست این مساله، نکته‌ای بوده که در طراحی اپلیکیشن در نظر گرفته شده یا نه: «ماجرای غریبی است که باعث میشود فکر کنم بدنام‌سازی محصولی فرعی است یا دقیقا همان چیزی است که اپلیکیشن در وهله اول، در نظر داشته است».
داده: زشت، خوب
اپلیکیشین چینی اساسا متعلق به شرکت جمع‌آوری داده است. اگر فردی با عنوان مبتلای احتمالی نشانه‌گذاری شود، اطلاعات آن فرد و شماره ملی‌اش در اختیار دولت قرار می‌گیرد. حالا اینکه این نکته خوب است یا بد، بستگی به این دارد که چقدر می‌توان به سازمان‌ها و موسسات چینی اعتماد کرد.
ساکنان ووهان، شهر چینی‌ای که در مرکز شیوع بیماری کرونا است، شاهد این بوده‌اند که با آنها مثل طبقه‌ای مطرود برخورد شده است. مسئولان مردم را در جاهای مختلف شهر شکار کرده‌اند و شهروندان را تشویق کرده‌اند در مورد یکدیگر اطلاع‌رسانی کنند. در این میان پیش‌داوری و تعصب آنقدر شدت یافت که مقامات دولتی از مردم خواستند همدلی بیشتری از خود نشان دهند.
این اپلیکیشن که اطلاعات مفصل و جزیی‌ای دارد، در ترکیب با آنچه لینتریس، انسان‌شنناس «تاریخ طولانی شرم عمومی در چین» می‌خواند (که ریشه در دوره مائو دارد و به طور عمومی در جلسه‌ای، فردی مورد نظر را تحقیر می‌کردند یا شهروندان یکدیگر را به نادرستی متهم می‌ساختد) می‌تواند سریعا نتایجی منفی به بار بیاورد. لینتریس توضیح می‌دهد رسانه‌های اجتماعی در چین بدل به میدان اصلی شهر شده‌اند.
با این حال، اسپانا، انسان شناس اشاره می‌کند که این ویژگی اپلکیشن، پتانسیل یاری‌رسانی زیادی دارد. او می‌گوید: «دپارتمان‌های بهداشت و درمان در سراسر جهان به‌ویژه در موقعیت‌های بحرانی تحت فشار منابع ناکافی قرار دارند». به باور او اگر دولت می‌تواند از ابزار ارتباطاتی برای دسترسی به کسانی که احتمالا مبتلا شده‌اند، استفاده کند، می‌تواند افرادی را که به کمک نیاز دارند شناسایی کند و از بار بیمارستان‌ها بکاهد. به نظر او، گام‌هایی وجود دارند که دولت می‌تواند برای اجتناب از ایجاد مشکلات بردارد. برای مثال اطمینان در مورد ناشناس بودن افراد در پایگاه داده و استفاده محافظت‌شده از اپلیکیشن، نشان دادن محدوده مکان‌های شیوع ویروس، نه دقیقا جداسازی آن. به نظر او، دولت همچنین می‌تواند فضایی را فراهم آورد که افراد بتوانند فعالبت‌های داوطلبانه را برای کمک به دیگران، به پیش ببرند.
در نهایت اینکه به نظر دریل استلماخ (Darryl Stellmach)، انسان‌شناس و متخصص بیماری‌های واگیر ، هر چند استفاده از این اپلیکیشن در کشورهای دیگر ممکن نیست، اما میل به استفاده از اطلاعات آن برای داشتن نمایی کلی شیوع بیماری واگیردار، غیر قابل انکار است. مثلا محققانی از گوگل سعی کردند با استفاده از جست‌وجوهای آنلاین، آنفولانزا را پیش‌بینی کنند؛ اما نتیجه این بود که Google Flu Trends در دو فصل میزان ابتلا به آنفولانزا را بیش از پنجاه درصد، دوبرابر و اشتباه برآورد کرد. به نظر می‌رسد اپلیکیشن چینی، رویایی آرامش‌بخش برای آنهایی است که می‌خواهند فکر کنند متخصصانشان با استفاده از فناوری می‌توانند موقعیت را مدیریت کنند. اما به نظر استلماخ «اپیدمی‌ها پدیداری اجتماعی‌اند و ما نمی‌توانیم به طور محض از ابزارهای تکنوکراتیک در مقابل آنها استفاده کنیم».
ابزارهایی مثل نقشه‌ها و نظارت‌ها باید با این نگرش ترکیب شوند که مردم تحت فشار، چگونه واکنش نشان می‌دهند. استلماخ تاکید می‌کند: «من نسبت به راه‌حل‌های فناوری که به سرعت اجرا می‌شوند، بدبینم؛ آن هم در شرایطی که فشار زیادی برای واکنش قاطعانه وجود دارد و مشاهده این قطعیت (از سوی مردم)، وجود دارد».