ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی از تصویب و در دستور کار قرار دادن «سندباکس» (محیط آزمون) برای تسهیل مقررات حوزه‌های جدید فناوری در کشور خبر داد و گفت: «مقرره‌گذاری محیط آزمون نوعی تنظیم گری است که برای ایده‌های جدید بخصوص در حوزه فناوری‌های مالی (فین تک‌ها) که پیامدها و ابعاد اجرای آنها برای حاکمیت شناخته شده نیست، مورد استفاده قرار می‌گیرد.» اما سندباکس چگونه مصوبه‌ای است؟ و اجرای آن چه پیامدهای مثبتی برای کسب و کارهای نوپا مانند بلاک چین و رمزارزها، حوزه فین تک‌ها، اینترنت اشیا و دیگر فناوری‌های نوظهور دارد؟ با عملیاتی شدن آن چه اتفاقی در حوزه کسب و کارهای نوپا رخ خواهد داد؟ برای عملیاتی شدن درست آن چه اقدام‌هایی باید در دستور کار قرار بگیرد؟ کارشناسان و فعالان حوزه فین تک و رمزارز به این سؤالات روزنامه ایران پاسخ دادند.

تشویق به فعالیت کسب و کارها

«مصوبه سندباکس راهکاری مناسب جهت ایجاد گشایش‌های کنترل شده در چارچوب‌های موجود است تا مدل‌های کسب‌وکاری نوظهور امکان اجرا داشته باشند.»

جعفر محمدی، کارشناس کسب‌وکارهای اینترنتی با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: سندباکس (یا همان جعبه شنی بازی کودکان) فضای کنترل شده‌ای را فراهم می‌کند که در آن مدل‌ کسب‌وکار محدود نمی‌شود، ولی مخاطرات آن پایش و در صورت لزوم کنترل می‌شوند. به‌جای اینکه کسب‌وکارها را به‌دلیل نبود قانون و مجوز از ادامه فعالیت منع کنیم، آنها را تشویق به فعالیت در سندباکس می‌کنیم تا بتوانند فعالیت خود را شروع کنند، بازار را بسنجند و مدل مطلوب کسب و کار خود را پیدا کنند.

محمدی افزود: از طرف دیگر هم رگولاتور بر کار استارتاپ نظارت می‌کند و هم‌زمان ضمن آشنایی کافی با فضای کسب‌وکار و مخاطرات آن پیدا کرده و نسبت به تدوین چارچوب‌های کلی و قوانین لازم اقدام می‌کند. به عبارتی این مصوبه سازمان‌های مرتبط با راه‌اندازی کسب‌وکارهای فناوری‌های نوین را ملزم می‌کند تا شرایطی فراهم کنند که کسب وکار به هر دلیلی (مجوز، بیمه، مالیات، فیلترینگ و…) متوقف نشود و در کنار آن تنظیم‌گر هم با این فضا آشنایی کافی پیدا کند. محمدی اعتقاد دارد تنظیم‌گری فضای کسب و کارهای نوین نیز به‌دلیل ناشناخته بودن آن برای متولیان، دشوار و زمان‌بر است. مهمتر اینکه محدود کردن و توقف فعالیت این کسب‌وکارها نیز منجر به عدم بهره‌مندی کشور از مزایای این حوزه‌های جدید می‌شود. بنابراین سندباکس می‌تواند در این میان روش خوبی باشد.

وی افزود: مجوزسالاری دیگر در این فضا جواب نمی‌دهد. حتی اگر تعریف مجوزها زمان بسیار زیادی هم نبرد، چون حجم تغییرات در این حوزه‌ها بسیار بالاست، این مجوزها در زمان کوتاهی بیات شده و پاسخگوی تغییرات به وجود آمده در این فضاها نخواهند بود و باید دوباره به‌روز شوند. این امر باعث ایجاد چرخه معیوبی می‌شود که نوآوری و بهره‌مندی کشور از فضاهای کسب‌وکاری جدید را با مشکل مواجه می‌کند.

عضو هیأت مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای با بیان اینکه باید «تنظیم‌گری» جای خود را به «مجوزدهی» یا «نظارت پسینی» جای خود را به «کنترل پیشینی» بدهد، گفت: باید قانون به‌صورت کلی نوشته شده وارد جزئیات نشود تا با تغییر کسب و کار مدل‌ها مشکلی به وجود نیاید و برای اینکه این قانون به‌خوبی نوشته شود نیاز به شناخت از این حوزه و بازار آن وجود دارد. شناختی که قانونگذار از فضاهای جدید ندارد و زمان زیادی طول می‌کشد تا این شناخت به وجود بیاید.

محمدی با بیان اینکه سندباکس در حوزه‌های مختلف مخابراتی، بانکی، بیمه، بورس، سلامت، مالیات و… می‌تواند شکل بگیرد و رگولاتورها می توانند آن را راه‌اندازی کنند، افزود: ولی ممکن است بخش‌های دولتی به‌دلیل نداشتن چالاکی لازم سندباکس را راه‌اندازی نکنند یا حتی ممکن است سندباکس را ظاهراً راه‌اندازی کنند ولی به بهانه‌های مختلف درخواست ورود کسب‌وکارهای مختلف به آن را رد کنند. بنابراین برای جلوگیری از این موضوع، در مصوبه اخیر پنجره واحدی زیر نظر یک کمیته تصمیم‌گیری پیش‌بینی شده است تا نظارت‌های لازم صورت گرفته و بر درخواست‌های استارتاپ‌ها برای ورود به سندباکس‌ها نظارت شود تا بدون دلیل و اعمال سلیقه رد نشود. وی در ادامه به الزامات موفقیت سندباکس‌ در کشور اشاره کرد و گفت: راه‌اندازی سندباکس‌ها از سوی رگولاتورها نباید صوری باشد. همچنین یکی از مهم‌ترین اصول در این رویکرد، پذیرش این موضوع است که فعالیت کسب‌وکارهای موجود در سندباکس را محدود به یک محیط ایزوله آزمایشگاهی نکنیم که عملیات در آن واقعی نباشد، چرا که در این صورت کسب‌و‌کارها و مشتریان آنها قادر به فعالیت واقعی نخواهند بود و چارچوب‌گذاری‌های نهاد ناظر هم کارآیی نخواهد داشت. این کارشناس کسب و کارهای اینترنتی افزود: یکی از مهم‌ترین معیارهای سنجش موفقیت سندباکس این است که نهاد ناظر در دوره زمانی فعالیت استارتاپ در سندباکس (که نباید خیلی هم طولانی شود) بتواند چارچوب‌گذاری حوزه فعالیت وی را انجام دهد. برای همین لازم است زیرساخت‌های لازم در سندباکس‌ها فراهم شده، نوع تعاملات با کسب‌وکار از همان ابتدا به‌صورت دقیق مشخص شده و از روز اول تعامل مؤثری با کسب‌وکار ایجاد شود.

عملیاتی شدن یک مطالبه

مهدی عبادی، دبیر انجمن فین تک‌ها نیز معتقد است که اجرای مصوبه سندباکس در سه حوزه بانک مرکزی، بورس و بیمه یکی از مطالبات قدیمی انجمن فین تک و فعالان آن است، چرا که در حال حاضر موانع بسیار زیادی در شروع به کار استارتاپ‌های فین تکی که مهم‌ترین آنها محدودیت ها و موانع قانونی است، وجود دارد.

عبادی به «ایران» گفت: مصوبه سندباکس شورای عالی فضای مجازی برای فناوری‌هایی که در حال حاضر قانونی برای آنها وجود ندارد، شرایطی را فراهم می‌کند تا آنها بتوانند کار خود را شروع کنند و تا تولید محصول پیش روند و در مدتی هم که در سندباکس مشغول کار خود هستند، رگولاتور (قانونگذار) هم می‌تواند شناخت دقیقی نسبت به این فناوری‌ها و کسب و کارهای جدید پیدا کند.

دبیر انجمن فین تک‌ها افزود: از آنجایی که وقتی استارتاپی در حوزه فناوری‌های نو می‌خواهد راه‌اندازی شود معمولاً با محدودیت قانونی روبه‌رو است و قانونی برای آن نوشته نشده در اینجا سندباکس به کمک او می‌آید تا با یک سقف اقتصادی مشخص خدمات خود را تحت کنترل سندباکس‌ها ارائه دهد. به‌عنوان مثال اگر یک استارتاپی حوزه فین تک بخواهد کارت اعتباری صادر کند یا وام خرد بدهد، نمی‌تواند چون این کار در حوزه انحصاری بانک‌ها بوده و قانونی جدید هم برای آنها وجود ندارد ولی وقتی سندباکس این حوزه در بانک مرکزی شکل بگیرد، استارتاپ می‌تواند در این سندباکس شرکت کرده و تا سقف 5 هزار و با سقف مبلغی مشخص کارت اعتباری صادر و قانونگذار هم در مدت فعالیت این استارتاپ بر کار او نظارت کند تا بر این حوزه کاری جدید احاطه پیدا کند. سپس رگولاتوری بانک مرکزی برای تهیه و تدوین قانون آنها اقدام کند تا بعد از خروج از سندباکس براحتی بتواند به کار خود ادامه دهد.

عبادی اعتقاد دارد، اگر سندباکس‌ها در بانک مرکزی، بیمه و بورس زیر نظر مرکز ملی فضای مجازی شکل بگیرد ورود استارتاپ‌ها به بازار بسرعت افزایش می‌یابد و با از بین رفتن محدودیت‌های قانونی چالش‌هایی هم که استارتاپ‌های فناوری‌های جدید با بخش‌های مختلف مانند پلیس فتا، بیمه، بورس و بانک مرکزی و… داشتند، کاهش می‌یابد و کمتر شاهد از بین رفتن استارتاپ‌ها به دلایل مجوز، بیمه و مالیات و… خواهیم بود.

این فعال حوزه فین تک‌ها معتقد است که برای اجرای درست این مصوبه باید اقدام‌های درستی انجام شود تا نتیجه بخش باشد. چون سندباکس را باید بانک مرکزی، بیمه و بورس راه‌اندازی کنند. بنابراین ابتدا باید در آنها آمادگی لازم برای پذیرش سندباکس‌ها ایجاد شود. چون اگر همین امروز هم این کار شروع شود دو سال بعد عملیاتی خواهد شد.

یک ایده خوب

امید علوی، فعال حوزه رمزارزها نیز اعتقاد دارد سندباکس ایده بسیار خوبی برای تست اولیه کسب و کارهای فضای فین تک و رمزارزهاست که از دیرباز در بسیاری از کشورهای دنیا مورد استفاده قرار گرفته است. علوی با بیان اینکه امیدواریم این مصوبه هرچه سریع‌تر اجرایی شود، به «ایران» گفت: برخی از کسب و کارهایی که در ایران به‌دلیل شرایط حساس اقتصادی با دید امنیتی با آنها برخورد می‌شود، می‌توانند در این محیط خود را نشان دهند و اطمینان حاکمیت را جلب کنند.

وی افزود: به‌عنوان مثال کشوری مثل ایران که زیربار تحریم‌ها و فشار‌های اقتصادی دچار بحران شده، می‌تواند بیشترین استفاده را از رمزارزها داشته باشد اما به‌دلیل نوپا و نوظهور بودن این پدیده اطلاعات و رویکرد‌های مناسبی در حاکمیت وجود ندارد و ترس جای تدبیر را در این برهه حساس گرفته است که همین موضوع باعث ازدست رفتن فرصت می‌شود اما ایجاد سندباکس‌ها محیط امنی را برای حاکمیت و بخش خصوصی ایجاد می‌کند.

این فعال حوزه رمز ارزها معتقد است که درست اجرا شدن این طرح باعث می‌شود حاکمیت در کنار رشد بخش خصوصی یاد بگیرد و چارچوب‌های درستی را ایجاد کند و حتی دولت می‌تواند در کنار رشد تکنولوژی باعث رشد کسب و کارها در این محیط شود تا بازوی قوی قانونگذاری و نظارت را در کنار اجرای سالم برای خود داشته باشد.