رفع انحصار، شرط بومی سازی محصولات امنیتی است
«حمایت از تولید محصولات بومی ( تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری) امنیتی فناوری اطلاعات با ابلاغ شورای عالی فضای مجازی در دستور کار معاونت علمی و فناوری و افتای ریاست جمهوری قرار گرفت و قرار است در سه بخش ایجاد بازار و تقاضا، تحقیق و توسعه و تولید انبوه محصول تولید شده، حمایت‌هایی صورت بگیرد.» این خبر را مهدی محمدی دبیر ستاد توسعه فناوری‌های اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اعلام کرد و گفت: با این اقدام تلاش می‌کنیم تا بستر جایگزینی محصولات بومی با محصولات خارجی فراهم شود.» از آنجایی که پیش از این نیز بحث حمایت از بومی‌سازی مطرح بوده ولی به گفته کارشناسان چندان عملکرد مثبتی نداشته، روزنامه ایران به سراغ فعالان و کارشناسان حوزه فاوا رفت تا از زبان آنها بشنود که برای موفقیت این طرح چه اقدام‌هایی باید صورت بگیرد.
رقابت سالم کلید تولید محصول
«در این طرح حمایتی قرار است برای تحقیق و توسعه در زمینه محصولات فناوری‌های پیشرفته امنیتی کمک‌های مالی شود از آنجایی که شرکت‌های دانش بنیان با کمبود نقدینگی مواجه هستند این کمک می‌تواند آنها را برای ورود و ادامه کار تشویق کند.»علیرضا هاشمی گلپایگانی استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: محصولات امنیتی که حاصل تحقیق و توسعه در داخل کشور است باید به لحاظ قابلیت‌ها و توانمندی‌ها و مدیریت امنیت شبکه، قابل رقابت با نمونه‌های خارجی باشد تا خریداری شود به همین دلیل ما نباید با حمایت‌های شرکت‌های دانش بنیان تنها به فکر تولید محصولات مشابه خارجی باشیم، بلکه باید ضمن تولید محصولات امنیتی باکیفیت در ادامه فرآیند تحقیق و توسعه قابلیت‌های جدیدی به محصولات بیفزاییم و محصول را برای مشتریان داخلی خود جذاب کنیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه برای تولید محصولات بومی امنیتی فناوری اطلاعات، باید با دانشگاه‌هایی که در این زمینه‌ها فعالیت کرده‌اند ارتباط برقرار کرد، گفت: دانشگاه‌ها و دانشجویان در زمینه‌های مختلف امنیتی تحقیق و پژوهش زیادی انجام داده‌اند بنابراین برای اینکه کیفیت محصولات تولیدی بومی افزایش یابد و از سوی دیگر هزینه‌های تحقیق و توسعه ارزان‌تر شود، می‌توان از تحقیقات انجام شده دانشگاه‌ها در این حوزه بهره برد.
این کارشناس حوزه فاوا معتقد است، تولید محصولات امنیتی بومی هم نباید تنها به امنیت شبکه و امنیت لایه‌های زیرساختی منتهی شود، چرا که به این بخش توجه زیادی شده بنابراین باید امنیت را به‌سمت لایه‌های دیگر امنیتی مانند نرم افزارها و.. برد چون این بخش‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.
هاشمی گلپایگانی به بخش ایجاد بازار انتقاد وارد کرد و گفت: تجربه‌های پیشین نشان داده که ایجاد بازار خاص، رانت ایجاد کرده و از سوی دیگر موجب میشود تا محصولات باکیفیت و قابل رقابتی تولید نشود و عملاً شرکت‌های دانش بنیان در این حوزه نابود می‌شوند.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: الزام کردن شرکت‌ها هم برای خرید محصولات امنیت بومی نیز روش درستی نیست چون تجربه نشان داده است که شرکت‌ها به ظاهر این محصولات را خریداری کرده و روی دستگاه‌های خود نصب می‌کنند. اما از آنجایی که این دستگاه‌ها انتظارات‌شان را برآورده نمی‌کند، آنها را فعال نکرده و همزمان از محصولات خارجی استفاده می‌کنند. از سوی دیگر چون محصولات داخلی کاربردی و اشکالات آن شناسایی و رفع نشده، عملاً توسعه نیز نیافته است.وی افزود: ایجاد بازار اختصاصی برای نهادها و ارگان‌های دولتی و نظامی می‌تواند مفید باشد. البته به شرط اینکه بین حداقل 10شرکت دانش بنیان رقابت ایجاد کنیم تا آنها بهترین محصول را تولید و روانه بازار داخلی و خاص کنند.
یک ورود دیرهنگام
محمدجواد مطهری شریف کارشناس فاوا این طرح را اقدامی مثبت عنوان کرد و به «ایران» گفت: بحث ورود به بومی‌سازی محصولات امنیتی بسیار ضروری است اما نمی‌دانم چرا با توجه به اینکه کشور ما مانند بسیاری از کشورهای دیگر تشنه محصولات بومی امنیتی است، ولی هنوز بومی‌سازی در این حوزه آنگونه که باید و شاید عملیاتی نشده است.
مطهری شریف افزود: سال‌هاست کشورها تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری امنیتی بومی خود را جدی گرفته‌اند ولی ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم. سال‌هاست، کشور به‌دنبال بومی‌سازی محصولات امنیتی است ولی کماکان از محصولات خارجی استفاده میشود.
این فعال حوزه دانش بنیان معتقد است کشور ما پتانسیل تولید محصولات بومی در حوزه امنیتی را دارد و حتی در زمان جنگ، مودم و رمزشکن اختصاصی ساخته است بنابراین اگر تولید محصولات بومی را حداقل بعد از جنگ جدی می‌گرفتیم اکنون محصولات خوب و باکیفیتی را تولید و روانه بازار کرده بودیم.
وی درباره چرایی به نتیجه نرسیدن تولید محصولات بومی نیز گفت: توقع مدیران از شرکت‌های دانش بنیان داخلی بسیار بالاست و انتظار دارند یک شبه و در کمترین زمان ممکن و قبل از پایان دوره مدیریتشان محصولاتی مشابه نمونه خارجی در کشور ساخته و روانه بازار شود. مسئولی که انتظار تولید محصولی مشابه خارجی و حتی بهتر از آن دارد باید به شرکت‌های دانش بنیان زمان بدهد و از سوی دیگر حمایت کافی کند و مدیران باید ریسک‌پذیر باشند.
مطهری شریف اعتقاد دارد مسئولان مربوطه ضمن ارائه زمان دوساله باید سرمایه خوبی در اختیار شرکت‌های دانش بنیان قرار دهند چون شرکت دانش بنیان نمی‌تواند تنها با وام به‌دنبال تولید محصولات بومی باشد پس در این مدت دو سال که باید طراحی، ساخت، تست، دریافت استانداردها و… انجام دهد ، این مسأله را نیز باید حل کند که چگونه باید حقوق کارکنان و متخصصان خود، بیمه، مالیات و دیگر هزینه‌ها را بپردازد. ضمن اینکه باید وامی را هم که دریافت کرده است بازپرداخت کند.
وی معتقد است معاونت و افتا باید ابتدا نیازهای شرکت‌ها را سنجیده و مشتریان خاص محصولات امنیتی را پیدا کنند، بعد به شرکت دانش بنیان موفق هم پول بلاعوض بدهند و ضمن نظارت بر کار، محصول را به مشتریان خاصش تحویل دهند. یا مثلاً وزارت ارتباطات می‌تواند مشتری محصول تولیدی باشد. از سوی دیگر سرمایه‌گذار خصوصی را پای کار بیاورد و صندوق نوآوری و شکوفایی سرمایه‌گذار بخش خصوصی را ضمانت کند.
احساس عدم نیاز به محصولات امنیتی
کاظم فلاحی کارشناس امنیت، همکاری معاونت علمی و فناوری و افتای ریاست جمهوری برای حمایت از تولید محصولات بومی امنیتی را اقدام خوبی عنوان کرد و گفت: هم‌اکنون در جهان بحث ترکیبی امنیت و هوش مصنوعی استارتاپ‌ها و مارکت‌ها بسیار مطرح است. بنابراین با این طرح حمایتی که آغاز کرده‌اند ما در این حوزه یک گام جلو می‌افتیم.فلاحی با بیان اینکه این حمایت‌ها عاملی برای تشویق شرکت‌های دانش بنیان برای تولید محصولات بومی امنیتی خواهد شد، افزود: به‌نظرم با این اقدام شرکت‌ها می‌توانند وارد این حوزه شوند و در نهایت چند محصول خوب و باکیفیت روانه بازار کنند. فلاحی در ادامه گفت: اما کار سخت و دشواری پیش رو قرار دارد، چرا که در صورتی این حمایت‌ها می‌تواند نتیجه بخش باشد که محصول تولید شده دارای کیفیت بالا و با پشتیبانی خوب و قیمت مناسبی باشد چون سازمان‌ها و شرکت‌ها برای استفاده از محصولات بومی امنیتی به مقایسه با محصولات خارجی موجود در بازار می‌پردازند و خریداری نمی‌کنند.
این کارشناس امنیت افزود: چون کشور در تحریم است و تهیه محصولات امنیتی به‌دلیل نرخ ارز بسختی انجام میشود بنابراین اگر محصولات امنیتی خوب و باکیفیتی در داخل تهیه شود شرکت‌ها و سازمان‌ها ترجیح خواهند داد از محصولات داخلی استفاده کنند چون هم از نظر قیمتی مقرون به صرفه خواهد بود و هم اینکه می‌توانند پشتیبانی دریافت کنند.
فلاحی با بیان اینکه مرکز افتا باید مانند «طرح نوآفرین» شرایط را برای دریافت حمایت‌ها از سوی شرکت‌های دانش بنیان تسهیل کند، افزود: از سوی دیگر در کنار این حمایت‌ها باید دانش سازمان‌ها و نهادها و حتی مردم را نیز برای استفاده از محصولات امنیتی بومی افزایش داد چرا که آنها نیازی به استفاده از محصولات امنیتی احساس نمی‌کنند و باید در رسانه‌ها در این حوزه ورود کرده و دانش مردم و سازمان‌ها را افزایش دهند.