رویکرد هفت‌ساله دولت روحانی به شبکه‌های اجتماعی: حمایت از توسعه و مخالفت با رهاسازی
دولت روحانی طی هفت سال گذشته به صورت همه‌جانبه از توسعه شبکه‌های اجتماعی حمایت کرد. با این حال رئیس‌جمهوری تصریح داشته مخالف رهاسازی فضای مجازی است و باید سواد رسانه‌ای را در میان جامعه گسترش داد.
در آغاز کار دولت تدبیر و امید در سال ۱۳۹۲، شبکه‌های اجتماعی چندان گسترش نیافته و علاوه بر چند شبکه اجتماعی مشهور خارجی، برخی شبکه‌های اجتماعی داخلی نیز مخاطبانی را جذب کرده بودند. با این حال با توسعه بسترهای فضای مجازی و افزایش ضریب نفوذ تلفن همراه هوشمند در میان شهروندان، شبکه‌های اجتماعی بیش از گذشته گسترش یافت و اندک زمانی نگذشته بود که طبق آمارها بخش قابل توجهی از شهروندان از رده‌های سنی مختلف عضو این شبکه‌ها شدند.
رویکرد دولت از همان ابتدا نسبت به شبکه‌های اجتماعی مثبت بود و آن را ابزاری برای برقراری ارتباط میان دولت و شهروندان می‌دانست. از همین رو حساب‌های کاربری رئیس‌جمهوری، معاون اول، وزیر امور خارجه و سایر مسئولان دولتی در شبکه‌های معتبر بین‌المللی فعال شد و اعضای دولت از طریق این شبکه‌ها، نه تنها در سطح داخلی، که در سطح بین‌المللی پیام خود را به مخاطبان می‌رساندند. فعالیت اعضای دولت در این شبکه‌ها تا اندازه اهمیت یافت که حتی برخی پیام‌های آنان به زبان انگلیسی در شبکه‌های اجتماعی خطاب به سیاستمداران و مقامات دیگر کشورها، بازتابی جهانی پیدا کرد و با ستایش کارشناسان و صاحب‌نظران همراه شد؛ پیام‌هایی که ضمن تشریح مواضع دولت، فرصتی را برای دفاع از دیدگاه‌های سیاسی مسئولان فراهم می‌ساخت و از طریق آن پاسخ‌هایی قاطع و مستدل به برخی اظهارات بی‌اساس مقامات کشورها داده می‌شد. همچنین برخی از این پیام‌ها نیز حاوی ارزش‌هایی همچون صلح‌دوستی، مقاومت در برابر استکبار و زیاده‌خواهی‌ها و حمایت از مردم کشورهای مظلوم بود.
با این حال پس وقوع برخی حوادث و اتفاقات در کشور، بعضی مراجع قضایی تصمیم گرفتند تا شبکه‌های اجتماعی مشهوری همچون «تلگرام» را مسدود کنند؛ اقدامی که با مخالفت مسئولان اجرایی همراه شد. «حسن روحانی» رئیس‌جمهوری بارها در اظهارات خود گفته است که با فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی مخالف است. پس از مسدودسازی شبکه اجتماعی «تلگرام»، حساب کاربری منتسب به رئیس‌جمهوری در شبکه اجتماعی «اینستاگرام» در پیامی از مخالفت روحانی با مسدودسازی شبکه اجتماعی تلگرام نوشت و آورد: «فیلتر و مسدودسازی اخیر تلگرام نه توسط دولت اجرا شده و نه مورد تایید دولت است».
رئیس‌جمهوری در تاریخ اول بهمن ماه ۱۳۹۷ و در دیدار با مسئولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، بار دیگر از فیلترکردن برخی شبکه‌های اجتماعی از جمله تلگرام و توئیتر انتقاد کرد و گفت: «باید قبول کنیم که اشتباه کردیم. فکر کردیم اگر بگوییم استفاده از فلان امکان ممنوع بوده و فیلتر است همه به آن گوش می‌کنند. دیدیم که پس از فیلتر هر امکانی، فیلترشکن آن ایجاد شد و هر چه تلاش کردیم به طور روزانه فیلترشکن‌های جدید ارایه شد و در نتیجه ، زیان و آسیبی که بویژه به جوانان و فرزندان ما از ناحیه استفاده از فیلترشکن‌ها وارد شد ، بیشتر از زمانی است که به طور عادی مثلاً از همان نرم‌افزاری که فیلترکردیم، استفاده می‌کردند». روحانی البته یادآور شده بود که منظور از مخالفت با فیلترینگ، رهاسازی فضای مجازی نیست؛ بلکه باید سواد رسانه‌ای را در میان جامعه گسترش داد.
وی در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۹۷ و در حاشیه‌های افتتاح برخی طرح‌های عمرانی در استان گیلان هم گفته بود: «معتقدیم دنیای امروز، دنیای تحول و پیشرفت است و روز به روز به سمت توسعه گام بر می‌دارد و فیلترینگ فضای مجازی، موجب عقب ماندن ما از دنیای امروز میشود».
اما این تنها رئیس‌جمهوری نیست که مکرر با مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی مخالفت کرده است. «محمود واعظی» و «محمدجواد آذری جهرمی» وزرای ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت‌های یازدهم و دوازدهم نیز با مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی مخالفت داشته‌اند. بطور مثال «محمود واعظی» رئیس دفتر کنونی و وزیر پیشین ارتباطات و فناوری اطلاعات در تاریخ ۴ دی ماه ۱۳۹۲، تاکید کرده بود که دولت مخالف مسدودسازی شبکه اجتماعی «وی‌چت» است. وی تاکید کرده بود بسیاری از افراد جامعه به صورت صحیح از این شبکه استفاده می کنند و این طور نیست که همه استفاده نامناسب از این شبکه داشته باشند.
آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت دوازدهم نیز همواره با فیلترینگ مخالف بوده است. جهرمی در ۱۷ دی ماه ۱۳۹۸ و در مصاحبه با خبرنگار ایرنا تاکید کرده بود که با رفع فیلتر توئیتر موافق است. وی در ۱۸ فروردین ماه امسال و در اظهارات زنده خود که از طریق شبکه اجتماعی اینستاگرام پخش می‌شد نیز ضمن تاکید بر مخالفت با مسدودسازی شبکه اجتماعی تلگرام گفت: «رفع فیلتر تلگرام دست من نیست و اگر بود این کار را انجام می‌دادم». وی در همین اظهارات تاکید کرد: «فیلترینگ به روند کاری ما و کیفیت اینترنت ضربه زده است و ترافیک داخلی ما را دچار مشکل کرده است. ترافیک داخلی ما این روزها به خارج می‌رود و دوباره به داخل برمی‌گردد و همین مساله کار ما را چند برابر کرده است». تمامی این اظهارات در حالی بود که دولت همواره حمایت قاطع خود را از توسعه پیام‌رسان‌های داخلی نشان داده بود و تلاش خود را کرد تا این پیام‌رسان‌ها بتوانند مخاطبان بیشتری را به خود جذب کنند. اما واقعیت آن است که فیلترینگ همواره مشکلاتی جدی را برای مخاطبان ایجاد کرده است.
طی چند سال گذشته، برخی تحقیقات نشان دادند که فیلترینگ از میزان مخاطبان شبکه‌های نکاست و در عین حال مشکلات و آسیب‌های بسیاری را نیز در پی داشت. بطور مثال فعالان صنعت فناوری اطلاعات در یکی از پنل‌های تخصصی نمایشگاه تلکام در مهرماه سال ۱۳۹۷ تاکید کرده بودند که فیلترینگ عامل کاهش درآمدهای شرکت‌های اینترنتی بوده است. گروهی از کارشناسان نیز تاکید کرده‌اند فیلترینگ عامل گرایش جوانان به استفاده از فیلترشکن‌های و موجب بروز آسیب‌های بعدی شده است. واقعیت آن بود که گذشت زمان نشان داد رویکرد دولت نسبت به فیلترینگ، رویکرد درستی بوده است و مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی نه تنها نتوانست از بار استفاده از آن بکاهد که باعث کاهش سرعت اینترنت در کشور و همچنین برخی آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی دیگر بود.