ممنوعیت معاملات الگوریتمی چه تاثیری روی شاخص بورس خواهد گذاشت؟
بورس روزهای پرتلاطمی را می‌گذراند، روند نزولی ارزش سهام و منفی بودن شاخص‌ها از یک سو و تصمیم‌هایی که سیاستگذاران این حوزه برای کنترل این بازار اتخاذ می‌کنند از سوی دیگر، تصمیم‌گیری برای آینده این بازار را مشکل کرده است. روز گذشته (۲ مهر) واحد نظارت سازمان بورس اطلاعیهای صادر کرد و معاملات الگوریتمی را با هدف ایجاد آرامش به بازار ممنوع کرد. بسیاری از کارشناسان و فعالان این بازار چنین اقدامی را نه تنها به نفع بازار نمی‌دانند؛ بلکه آن را موجب کوچک‌تر شدن بازار سهام عنوان می‌کنند. از سویی برخی دیگر نیز معتقدند که نهاد ناظر در شرایط فعلی چاره‌ای جز اتخاذ این تصمیم نداشته است؛ اما همچنان امیدوارند که هر چه زودتر از این تصمیمشان منصرف شوند. اگرچه در برخی در این میان چنین تصمیمی را راهکاری مناسب برای کنترل بازار در شرایط فعلی و با توجه به سیستم‌های زیرساختی بورس می‌دانند.
به گزارش پیوست، واحد نظارت سازمان بورس در اطلاعیهای با هدف حفظ شرایط تعادل عرضه و تقاضا در بازار و نظارت بر ورود سفارشات و معاملات استفاده از معاملات الگوریتمی و تقسیم سفارشات توسط کلیه مشتریان برخط در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران را ممنوع کرد حال امید موسوی، مدیرعامل و بنیان‌گذار شرکت تحلیل‌گر امید به عنوان یکی از شرکت‌های فعال در حوزه بازارگردانی الگوریتمی و تکنولوژی‌های معاملاتی در بازار بورس تهران معتقد است که ابزار به تنهای نمی‌تواند به بازار جهت دهد و بازار را خراب کند بلکه این تصمیم‌های افراد است که به صورت مستقیم روی بازار تاثیر می‌گذارد.
او به عنوان یکی از منتقدان این تصمیم واحد نظارت بورس به پیوست می‌گوید: «هدف از معاملات الگریتمی تعمیق بخشی به بازار است، هر چه بازار پرمعامله‌تر باشد نوسانات بازار بیشتر کنترل میشود و در نهایت بازار نوسان کمتری را تجربه می‌کند و موجب بزرگ شدن بازار خواهد شد.»
او با تاکید بر اینکه که معاملات الگوریتمی در تمامی بورس‌های دنیا پذیرفته شده است می‌گوید: « در بسیاری از بازارهای دنیا اگر بازارگردانی الگوریتی روی سهمی اجرا نشود آن سهم از بازار اصلی کنار گذاشته میشود و به بازارهای پایین‌تر منتقل میشود.»
به عقیده او برخی نگران شفاف‌سازی در بازار هستند، چرا که معاملات الگوریتمی به افراد کمک می‌کنند که به درستی بازار را رصد کنند و سیگنال‌های درستی از بازار دریافت کنند و در این شرایط دیگر سراغ کانال‌های تلگرامی بی‌نام و نشان نمی‌روند تا از طریق آنها تصمیم گیری کنند.
موسوی می‌گوید: «هر چند شرکت‌هایی مانند ما امکان بازارگردانی الگوریتمی را دارند اما این تصمیم در نهایت موجب حذف شدن بخشی از بازار میشود و در آینده نیز امکان این وجود خواهد داشت که گفته شود تحلیل‌گر تکنیکال نیز دیگر حق معامله نداشته باشد یا تابلوخوانی و روانشناسی معاملات ممنوع شود. تمامی این تصمیمات در نهایت به ضرر بازار خواهد بود و نه تنها بازار را آرام نمی‌کند بلکه آن را پرتلاطم‌تر خواهد کرد.»
او این سوال که آیا این نوع معاملات سرعت معامله‌ها را افزایش نمی‌دهند و همین امر موجب تاثیرگذاری در میزان تقاضا برای خرید و فروش نمی‌شود را اینگونه پاسخ می‌دهد: «معاملات الگوریتمی چیزی را که در ذهن ماست اجرا می‌کند اگر ما تصمیم به فروش یا خرید بگیریم آن را اجرایی می‌کند، نمی‌توان گفت چون معاملات الگوریتمی است پس هیجان بیشتری به بازار وارد میشود. از سویی سازمان بورس روی هسته معاملات برای معاملات الگوریتمی محدودیت قائل شده به گونه‌ای که نمی‌توان بیشتر از اندازه تعیین شده از سوی سازمان بورس از طریق الگوریتم معامله انجام داد از همین رو نمی‌توان گفت که ماشین موجب بهم خوردن بازار میشود.» او تاکید می‌کند که معاملات الگوریتمی تنها موجب میشود تا سهم‌های بهتری را شناسایی کنیم و در زمان اجرای فرایند خرید هیچ مزیتی ایجاد نمی‌کند.
موسوی ادامه می‌دهد: «ما برای هر مشتری به صورت مجزا اجازه معاملات الگوریتمی می‌گیریم و این فرایند به صورت کامل زیرنظر سازمان بورس قرار دارد و تا کنون نیز سازمان بورس هیچ تخلفی در زمینه معاملات الگوریتمی به ما اعلام نکرده است.» او این تصمیم سازمان بورس را به دلیل برخی از خبرها و تحلیل‌هایی که در کانال‌های تلگرامی مطرح میشود، دانست این در حالی است که به عقیده او مشخص نیست چه کسانی پشت این کانال‌های پرطرفدار تلگرامی هستند. با این وجود موسوی امیدوار است که سازمان بورس طی روزهای آتی ودر هفته آینده در این تصمیم خود بازنگری کند و معاملات مجدد به روال سابق خود بازگردد.
تصمیم نهاد ناظر طبیعی است
اوج و فرود بازار بورس طی ماه‌های گذشته موجب شده تا نهاد ناظر به صورت موقت در دوره‌های مختلف اقدام به تصمیم‌گیری‌های مختلفی کند به طور مثال در دوره‌ای بازار را دو شیفت کرد و در دوره‌ای دیگر از اشخاص حقوقی خواست تا اقدام به خرید سهام کنند هر چند این تصمیم‌ها نتیجه دلخواه دولت را به دنبال نداشت اما حال به نظر می‌رسد می‌خواهد با ممنوعیت معاملات الگوریتمی تاثیر این نوع معاملات در بازار را بسنجد.
حجت‌اله فرهنگیان، مدیرعامل داتکس یکی از شرکت‌های ارائه دهنده راه حل جامع معاملات بر خط این گونه تصمیم‌ها را از سوی نهاد ناظر طبیعی می‌داند و به نمونه‌های اینگونه تصمیم‌ها در بورس آمریکا در سال ۲۰۱۰ و بورس چین در سال ۲۰۱۶ اشاره می‌کند. به عقیده او برخی از سیگنال‌های موجود در بازار موجب شد تا الگوریتم‌ها دومینووار سیگنال فروش تولید کردند و همین امر شاید موجب این تصمیم نهاد ناظر شده است.
او به پیوست می‌گوید: «نمی‌خواهم بگوم که حجم معاملات الگوریتم در بورس زیاد است و توانایی منفی کردن شاخص را دارند اما به نظر می‌رسد سازمان بورس تصمیم دارد با اتخاذ این تصمیم تاثیر معاملات الگوریتمی در بازار بسنجد.»
فرهنگیان معتقد است: «کسانی که از معاملات الگوریتمی استفاده می‌کنند بیشتر به دنبال سفته بازی و نوسان‌گیری بازار هستند تا در لحظه سهمی را خریداری و سهمی را به فروش برسانند و نهاد ناظر نیز می‌خواهد تاثیر این گونه معاملات یا اینگونه خرید و فروش‌ها را برآورد کند.»
او با اشاره به اینکه تمامی معاملات الگوریتمی با مجوز خود سازمان بورس انجام میشود می‌گوید: «اما ممکن است روبات‌هایی طراحی شده باشند تا به صورت اتومات سفارش خرید ارسال کند و از کدهای معاملات الگوریتمی پیروی نکند و نهاد ناظر شاید بتواند با این تصمیم آنها را شناسایی کند.»
او امیدوار است که بورس در این تصمیم خود هرچه زودتر بازنگری کند چرا که به عقیده او سازمان بورس باید به سمت استفاده بیشتر از ابزارهای مناسب معاملات گام بردارد نه اینکه استفاده از این ابزارها را محدود کند.
باید زیرساخت هسته مرکزی معاملات بورس تقویت شود
همه فعالان این بازار بورس منتقد تصمیم حذف معاملات الگوریتمی که توسط سازمان بورس گرفته شده، نیستند بلکه برخی نیز این تصمیم را در شرایط فعلی به صلاح بازار می‌دانند و معتقدند این تصمیم باید ادامه دار باشد.
فرهنگ قراگوزلو، کارشناس بازار سرمایه و از کارگزاران معتقد است: «معاملات الگوریتمی عدم اطمینان در بازار ایجاد کرده بود به این ترتیب که این نوع معاملات تعداد سفارش‌های خرید یا فروش را افزایش می‌دادند و این افزایش میزان تراکنش‌ها سرعت هسته معاملات را کاهش می‌داد و همین امر موجب بوجود آمدن حس عدم اطمینان در بازار شده بود.» او با ذکر مثال اینگونه به پیوست توضیح می‌دهد که یک سفارش خرید یا فروش ۱۰۰ هزار سهمی را این نوع معاملات تبدیل به ۱۰۰ سفارش هزارتایی می‌کرد و همین امر موجب کندی انجام معاملات می‌شد.
به عقیده او تا زمانی که هسته معاملات و سیستم‌های مرکزی بورس ازتوان فنی و زیرساختی لازم برای پردازش این میزان از معاملات برخودار شوند باید این تصمیم پابرجا بماند.
قراگوزلو در پاسخ به این سوال که حجم معاملات الگوریتمی انجام شده در بورس فقط ۲ درصد حجم کل معاملات است و اینکه میزان چگونه می‌تواند روی سیستم تاثیر بگذارد می‌گوید «این رقم حجم ریالی و ارزشی سهام است در صورتی که این نوع معاملات موجب افزایش تراکنش‌های انجام شده روی هسته مرکزی معاملات بورس میشود و در شرایط فعلی زیرساختی فنی مناسب در اختیار سازمان بورس و شرکت بورس برای مدیریت این میزان تراکنش وجود ندارد و همین امر موجب کندی سیستم میشود.»
او معتقد است: «عده ای از سرمایه گذاران نیز که به‌صورت آنلاین اقدام به معامله می‌کردند و یا معامله‌گران با گذاشتن دستورهای خرید یا فروش در اندازه‌های بسیار کوچک قصد سیگنال دادن یا جهت دهی به معاملات بازار داشتند که اقدام مزبور نامتعارف و به نحوی از لحاظ قانونی نوعی دستکاری بازار به شمار می‌آید که با این ممنوعیت به درستی جلوی اینگونه اعمال نیز از طرف شرکت بورس و سازمان بورس گرفته شده است.»