افت‌وخیزهای استفاده از موبایل در بازارهای نوظهور / رودرروی واقعیت
با تغییر الگوهای کاری و افزایش تقاضا برای سرگرمی‌های دیجیتالی خانگی، شبکه‌های مخابراتی تحت‌فشار قرارگرفته‌اند. از سوی دیگر حفظ فاصله اجتماعی و لغو شدن سفرها بر زنجیره تقاضا و تأمین تأثیر می‌گذارد.
به گزارش فصلنامه ارتباطات ، پیش‌بینی میشود در سال ۲۰۲۰ شاهد کاهش ۴.۵ درصدی رشد ناخالص داخلی در سطح جهان باشیم. شرکت‌های مخابراتی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این تأثیر منفی در بازارهای نوظهور محسوس‌تر خواهد بود که با کاهش سرمایه‌گذاری بین‌المللی، افزایش بدهی و غیره مواجهند.
شکاف بیشتر
مهم‌ترین ابزار دسترسی در بازارهای نوظهور موبایل است: در این بازارها میزان نفوذ مشترکان پهن باند حدود ۱۱ درصد است، درحالی‌که این رقم برای مشترکان اینترنت همراه بیش از ۴۰ درصد است. این امر باعث میشود بخش قابل‌توجهی از مردم به اینترنت دسترسی نداشته باشند؛ شرایط پاندمی، این شکاف را پررنگ‌تر کرده است.
بسیاری از مردم در تعطیلی‌ها و قرنطینه‌ها سراغ اینترنت رفته‌اند تا ارتباط خود را با بقیه حفظ کنند، به اطلاعات آموزشی و بهداشتی دسترسی داشته باشند و بتوانند از طریق دورکاری درآمدی داشته باشند؛ اما میلیاردها انسان در بازارهای نوظهور که هنوز به اینترنت مجهز نیستند، نمی‌توانند از این فرصت‌ها برای غلبه بر محدودیت‌های اقتصادی اجتماعی اپیدمی استفاده کنند.
از طرف دیگر، دولت‌هایی که پلتفرم‌های دیجیتالی کارآمد ندارند، نمی‌توانند پاندمی را آن‌طور که باید مدیریت کنند و در برخی مناطق، عدم دسترسی به اینترنت موبایل در حوزه‌های زیر باعث مشکلات متعدد شده است:
آموزش: در حال حاضر میلیون‌ها دانش‌آموز و دانشجو به دلیل تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها و دیگر مؤسسات آموزشی به آموزش از راه دور وابسته‌اند. پیش از بحران COVID-۱۹ نیز ۱.۴ میلیارد مشترک موبایل در سراسر جهان از موبایل برای یادگیری استفاده می‌کردند، سراغ پلتفرم‌های آموزشی آنلاین می‌رفتند و به کلاس‌های درسی آنلاین ملحق می‌شدند؛ اما در حال حاضر، مهاجرت ناگهانی به راه‌حل‌های آنلاین و آموزش از راه دور، باعث شده بسیاری از قافله عقب بمانند.
برخی از دولت‌ها سراغ فناوری‌های غیرتعاملی مثل رادیو و تلویزیون رفته‌اند تا بتوانند حداقلی از امکانات آموزشی را برای کسانی که نمی‌توانند از اینترنت استفاده کنند، فراهم آورند. برای مثال، در مالزی شبکه تلویزیونی جدیدی به نام TV Okey برنامه‌های آموزشی تلویزیونی را برای همه پایه‌ها ارائه می‌دهد.
تجارت الکترونیکی: محدودیت خدمات دیجیتالی در بازارهای نوظهور اجازه نمی‌دهد کسب‌وکارها به‌آسانی سراغ پلتفرم‌های آنلاین یا تجارت الکترونیک بروند و کارشان را ادامه دهند. تحقیق GSMA در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که کمتر از ۲۰ درصد کاربران تلفن‌های هوشمند در مناطق درحال‌توسعه آسیا (به‌استثنای چین) و کشورهای جنوب صحرای آفریقا، عموماً از دستگاه‌های خود برای خرید کالاها استفاده می‌کنند (حداقل یک‌بار در ماه). این رقم در امریکا و اروپای شمالی، ۵۰ درصد است.
اطلاعات: حفظ ارتباطات و توزیع مؤثر اطلاعات در بحران تا حد زیادی به کانال‌های دیجیتالی و قابلیت افراد در تفکیک منابع و توصیه‌ها از اطلاعات جعلی و دستکاری‌شده، بستگی دارد. این امر برای کسانی که قبلاً آنلاین نبوده‌اند یا از این نوع منابع استفاده نمی‌کردند، چالش‌برانگیز است.
تفاوت سطح مشکلات اپراتورها
اپراتورهای بازارهای نوظهور با مشکلات متعددی مواجهند. بسیاری از آن‌ها به دلیل تعطیلی‌های پاندمی، دسترسی به بازار فیزیکی خود را ازدست‌داده‌اند. گزارش سال ۲۰۲۰ GSMA نشان می‌دهد فروش تلفن‌های هوشمند در بازارهای نوظهور (غیر از چین) حدود ۴۰ درصد کاهش‌یافته است.
بسیاری از اپراتورهای آسیای جنوبی کانال‌های فروش شخص ثالث خود ازجمله ATM بانک‌ها، فروشگاه‌ها و داروخانه‌ها را افزایش داده‌اند، اما چنین اقداماتی در شرایط فعلی نمی‌تواند از عهده حجم تقاضای این بازارها برآید. علاوه بر این، اکثر بازارهای نوظهور آسیا در حوزه موبایل احتمال دارد با مصرف کمتر کاربران خود مواجه شوند.
از سوی دیگر، نگرانی‌های این مناطق نسبت به مشکل تأخیر در شبکه افزایش‌یافته است. در برخی مناطق برنامه‌ریزی‌ها برای پیاده‌سازی ۵G به تعویق افتاده، مثلاً برنامه ۵G هند تا سال ۲۰۲۱ اجرا نخواهد شد. درمجموع ۵G اولویت اول بسیاری از بازارهای نوظهور نیست، اما باعث میشود شکاف دیجیتالی بیشتر از این نشود. علاوه بر این برخی کشورها مثل هند، فناوری نسل پنجم را امری مهم در توسعه اقتصادی دیجیتالی‌شان می‌دانند.
هشداری برای همه
اکوسیستم دیجیتالی در بحران COVID-۱۹ اثبات کرد که وجودش چقدر حیاتی است. برخی اپراتورها بسته‌های داده‌ای خود را افزایش داده‌اند، دیگران بسته‌های رایگان ارائه می‌دهند تا کاربران به خدمات آموزشی و اطلاعات درمانی بهداشتی دسترسی داشته باشند. فعالان کل زنجیره دیجیتالی ازجمله اپراتورها، وندورها، دولت‌ها و استارتاپ‌ها همه باهم همکاری کرده‌اند تا از مردم پشتیبانی کنند و بتوانند بازگشت به شرایط عادی را تسهیل سازند.
در این میان فرصتی منحصربه‌فرد برای اپراتورهای موبایل به دلیل دورکاری اکثر افراد ایجادشده است. آن‌ها می‌توانند خدمات موبایلی‌شان ازجمله تماس ویدئویی، ابزارهای همکاری آنلاین، پرداخت‌های موبایلی و تجارت الکترونیکی را توسعه دهند و نقش مؤثرتری عهده‌دار شوند که درآمدشان را هم افزایش دهد.
به‌این‌ترتیب باوجود چالش‌های پیش روی صنعت مخابرات، دوره بحرانی می‌تواند به‌عنوان محرکی برای پیشرفت بیشتر فناوری عمل کند؛ در برخی موارد ۵G ارزش خود را ثابت کرده است؛ مثلاً اپراتورهای چین و کامبوج خدمات درمانی از راه دور مبتنی بر ۵G را راه‌اندازی کرده‌اند. ۵G همچنین با ارتقای تجربه جلسه‌های مجازی و ظرفیت شبکه به حال دورکاری‌ها مفید واقع خواهد شد.
در این میان، دولت‌هایی که اقتصادهای دیجیتالی کم‌مایه‌ای دارند، احتمالاً هشدار را احساس کرده‌اند؛ اگر تاکنون جمعیت نسبت به مزیت‌های اینترنت موبایل چندان هوشیار نبوده‌اند، حالا چشم‌هایشان به روی واقعیت بازشده که خدمات تلفن همراه هوشمند چقدر ضروری است.