افغانستان به رمزارزها پناه می‌برد
دولت‌ها در دوران آشفتگی اقتصادی و سیاسی خود به رمزارز روی آورده‌اند. ایران، ونزوئلا و کره شمالی از جمله کشورهایی هستند که در مواجهه با مشکلات مالی و برای دور زدن تحریم‌ها همین روند را گذرانده‌اند. با حاکم شدن طالبان در افغانستان حالا این کشور هم به فکر استفاده از رمزارزها افتاده است.
داده‌هایی که پلتفرم تحلیل رمزارزی Chainlaysis در ماه آگوست منتشر کرده نشان می‌دهد که افغانستان در استفاده از رمزارزها در بین ۱۵۴ کشور رده بیستم را دارد. اگر حجم معاملات همتا-به-همتا را در نظر بگیرید، افغانستان در رده هفتم جهان قرار می‌گیرد.
یک سال قبل افغانستان حتی جایگاهی در این رده بندی نداشت. در ماه آگوست طالبان کنترل کامل این کشور را در اختیار گرفت. این اتفاق عظیم باعث رکود شددی اقتصادی شد و برخی معتقدند که اهمیت رمزارزها درنتیجه افزایش خواهد یافت.
آیا رمزارز روزنه حیاتی برای اقتصاد افغانستان خواهد بود؟ مصاحبه دیکریپت با متخصصان امور افغانستان نشان می دهد که رمزارزها فایده چندانی برای مردم این کشور ندارند. با این حال شاید این ارزهای دیجیتالی برای حاکمان افغانستان یعنی طالبان مفید باشند.
فرح هاتک، یک افغان معمولی است که در جنوب این کشور و نزدیک مرز پاکستان زندگی می‌کند. هاتک ۲۲ساله به پتانسیل رمزارزها اعتقاد دارد و در هفته‌های اخیر به عنوان تریدری که تحت سلطه طالبان زندگی می‌کند توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد.
هاتک در ماه آگوست به CNBC گفت: «منابع من برای کار خیلی خیلی محدود است. من به این دلیل به جهان کریپتو علاقه دارم که خیلی از آن درآمد داشتم و این پتانسیل رو داخل خودم می‌بینم که از این هم فراتر بروم.»
با این حال هاتک یکی از موارد خاص است. با اینکه داده‌های Chainlaysis حاکی از شهرت گرفتن رمزارز در افغانستان است، متخصصان درمورد تاثیر آن بر زندگی مردم معمولی افغانستان تردید دارند.
پیتر میلز، محقق موسسه مطالعه جنگ (Institute for Study of War)، در مصاحبه با دیکریپت گفت: «قرار نیست شما وارد یک سبزی فروشی شوید و هزینه را با رمزارز پرداخت کنید.» از نظر او افغانستان همچنان به عنوان یک اقتصاد متکی بر پول نقد باقی می‌ماند، در واقع به حدی وابسته پول نقد است که کمبود افغانی باعث شده خیلی از مردم این کشور از دیگر ارزهای رایج استفاده کنند. میلز می‌گوید: «آنها به ارز کشورهای دیگر روی آورده‌اند، افغان‌ها هم‌اکنون از روپیه پاکستان استفاده می‌کنند. یک سری گزارشها نشان می‌دهد که آنها در ولایت‌های غربی مثل هرات از ارز ایرانی استفاده می‌کنند.»
میلز در ادامه به مثال یک نانوای سوری اشاره کرد. نانوایی در شهر اعزاز سوریه ارز این کشور را رها کرده و از لیر ترکیه استفاده می‌کند.
اما حالا که افغان‌ها انقدر سریع به ارزهای دیگر عادت کردند آیا می‌توانند رمزارزها را نیز همینقدر سریع استفاده کنند؟ به نظر می‌رسد که احتمال استفاده از رمزارزها به چند دلیل برای مردم معمولی کم است. براساس داده‌های Chainlaysis، یکی از مشکلات فعلی بحث زیرساخت فیزیکی است.
در ماه‌های اخیر، یکی از گروه‌های رقیب طالبان به نام دولت اسلامی خراسان دکل‌های برق را منفجر کرده است. میلز افزود: «آنها دکل‌های برق و زیرساخت ارتباطات و دیگر زیرساخت‌های مهم اقتصادی را هدف گرفتند تا بی‌ثباتی اقتصادی بیشتر شود و دولت زیر سوال رود.»
از آنجایی که مشکل در زیرساخت الکتریسیته احتمالا دسترسی به برق و اینترنت را قطع می‌کند استفاده گسترده از رمزارزها در افغانستان دشوار است.
در حال حاضر فساد دولتی هم یکی از موضوعات دیگری است که سر راه استفاده شهروندان از کریپتو قرار داد. یکی از مثال‌های فساد، موضوع اختلاس بانک کابل است، طبق گزارش‌های منتشر شده سیاستمداران و مسئولان بالارده حدود یک میلیارد دلار اختلاس کرده‌اند و تلاش‌ها برای توسعه اقتصاد افغانستان و زیرساخت مالی این کشور با مشکل مواجه شده است. افراد کمی باور دارند که فساد در دولت طالبان ریشه کن خواهد شد.
احتمال اینکه رهبران افغانستان مسیر کشوری مثل ال‌سالوادور را دنبال کنند بسیار پایین است. دولت ال‌سالوادور مردم این کشور را به استفاده از بیتکوین ترغیب و گاهی هم اجبار کرده است.
وارن کوتس، عضو سابق طرح IMF در افغانستان در مصاحبه با دیکریپت گفت: «مشکلات اصلی اقتصاد واقعی، برقراری نظم و قانون، امنیت و موضوعات این چنین است. تکنولوژی‌های پرداختی از لحاظ اهمیت در حاشیه هستند.»
کوتس افزود: «یکپارچگی پرداخت و تکنولوژی «اتفاق فوق‌العاده‌ای» است و هرچیزی که وابستگی افغان‌ها را به پول نقد کاهش دهد مطلوب است اما تقریبا می‌توان اطمینان داشت که این اتفاق برای ارزهای غیرقانونی رخ نمی‌دهد.»
احتمالا رمزارزها در زندگی روزمره افغان‌ها تاثیری ندارند اما شاید به طالبان کمک کنند.
رمزارز و جهادی‌ها
رهبران جدید طالبان شاید برای نجات اقتصاد خود و مقابله با محدودیت‌های دیگر دولت‌ها از رمزارز استفاده کنند. به گفته یایا فانیسی، تحلیلگر سابق CIA و از کارکنان سابق مرکز قرن جدید آمریکا می‌گوید، جهادی‌ها چند وقتی است که از رمزارز برای پرداخت‌های بین‌المللی خود استفاده می‌کنند.
از آنجایی که حتی دوستان سابق طالبان از جمله پاکستان و چین هم هنوز آنچنان پذیرای دولت جهادی نیستند، این استراتژی بسیار برای اعضای طالبان مفید است.
میلز افزود: «حتی پاکستان هم مایل نیست اولین نفری باشد که طالبان را به رسمیت شناخته‌است.»
یکی از کاربران توییتری با بیش از ۲۰ هزار دنبال کننده با نام Bibi Janey فعال در توییتی نوشت طالبان باید «جلسه‌ای اضطراری با صرافی‌ها برگزار کند و معامله بیتکوین را به آنها آموزش دهد.»
به گفته سیگفرید ولف، مسئول تحقیقات فریوم دموکراتیک جنوب آسیا، طالبان تحت کنترل افغانستان ممکن است «از یک مرکز فیزیکی برای گروه‌های تروریست جهانی فراتر برود» و به یک مرکز خاص رمزارزی برای تراکنش‌های ارزی و بدون نظارت تبدیل شود.
از آنجایی که برای انجام فعالیت‌های بیت‌کوینی تنها به الکتریسیته و اینترنت نیاز است، تصور چنین حالتی دور از انتظار نیست. طالبان هم الگوی دیگر سازمان‌های تروریستی مثل دولت اسلامی را در وابستگی به رمزارزها دنبال می‌کند.
از سوی دیگر طالبان برخلاف دولت قبلی قرار است تولید تریاک را متوقف کند. فروش تریاک پیش از این سالیانه ۳ میلیارد دلار برای افغانستان درآمد داشت. کاهش درآمد این کشور درنتیجه توقف کشت تریاک، طالبان را بیش از پیش به سمت استخراج و استفاده از رمزارزها سوق می‌دهد.
استفاده از کریپتو در طالبان کجا به مشکل می‌خورد؟
کشورهایی مثل ایران، ونزوئلا و کره شمالی همگی پیش از طالبان به رمزارزها روی آورده‌اند. رمزارزها پیشتر در ونزوئلا و ایران برای دور زدن تحریم‌ها و مقابله با تورم استفاده می‌شدند. دولت کره شمالی نیز سرمایه زیادی از دزدی رمزارزی و هک به دست آورده است.
با اینکه شرایط دولت‌ها متفاوت است اما دور زدن تحریم باعث توجه بیشتر ایالات متحده میشود و افغانستان هم از این موضوع مستثنی نیست. طی ۱۰ روز گذشته دولت بایدن با صدور دستورالعملی شرایط معاملات رمزارزی را مشخص کرده است که طبق آن با شناسایی IPهای تراکنش‌ها، امکان انجام تراکنش با آی‌پی کشورهای تحریمی را از بین می‌برد.
در گزارش وزارت خزانه داری آمریکا آمده است که: «این تکنولوژی‌ها به بدخواهان فرصت می‌دهد که دارایی‌هایی را خارج از سستم مالی مبتنی بر دلار نگهداری کرده و منتقل کنند. رمزارزها همچنین به دشمنان ما که قصد ساخت سیستم‌های مالی و پرداخت جدید و کاهش نقش دلار را دارند قدرت می‌دهد.»
گزارش خزانه داری درخواست کرده است که رژیم تحریمی آمریکا در دنبال کردن و توقیف دارایی‌های دیجیتالی فعال‌تر عمل کند. در این گزارش به دیگر هشدار‌های دولت درمورد رمزارزها هم اشاره شده است.
به عبارت دیگر طالبان می‌خواهد مسیر دیگر دولت‌های تحریمی را در حوزه رمزارز دنبال کند اما این موضوع بیشتر از اینکه سودی برای آنها به‌همراه داشته باشد ممکن است برای آنها مشکل ساز شود.