بازار رقابتی، غول‌‌‌‌‌‌‌های «کلاد» را رام می‌کند
هرچند در زمین تکنولوژی‌‌‌‌‌‌‌های مربوط به کاربران حالا همه از متاورس و جهان آینده‌مجازی صحبت می‌کنند اما در پشت‌صحنه غول‌‌‌‌‌‌‌های تکنولوژی در یک عرصه زیرساختی‌‌‌‌‌‌‌تر مشغول نبرد هستند. کلاد یا رایانش‌ابری پس از یکی دو دهه سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری حالا طعم میوه‌‌‌‌‌‌‌های سودده خود را به سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران این عرصه می‌‌‌‌‌‌‌چشاند.
مایکروسافت آژور، آمازون و پلت‌فرم کلاد گوگل بزرگ‌ترین بازیگران این صنعت هستند، هرچند در عرصه شرکت‌های تجاری هم سرویس‌های مبتنی بر کلاد (مثل سرویس‌ها و محصولات شرکت SAP) در بازارهای کوچک‌تر حضور دارند. مشتریان سرویس‌های کلاد روز به روز بیشتر می‌شوند از جمله آنها رابرت هاج مدیرعامل شرکت سرویس‌های دیتابیس Altinity در کالیفرنیاست. او در دفتر خود در برکلی با چند کلیک هزینه‌‌‌‌‌‌‌های کلاد شرکتش را محاسبه می‌کند و به اکونومیست می‌گوید تقریبا نیمی از هزینه روزانه شرکتش صرف دریافت خدمات کلاد میشود.
رشد هزینه‌‌‌‌‌‌‌های کلاد
طی سال‌های اخیر هزینه‌‌‌‌‌‌‌های کلاد شرکت‌ها اعم از کوچک و بزرگ افزایش قابل‌ملاحظه‌‌‌‌‌‌‌ای یافته و حالا در کنار مزایایی که این سرویس‌ها برای کسب‌و‌کارها ایجاد کرده‌‌‌‌‌‌‌اند، هزینه‌‌‌‌‌‌‌های قابل‌توجهی هم به آنها تحمیل کرده‌‌‌‌‌‌‌اند. بر اساس اعلام موسسه گارتنر میزان هزینه‌‌‌‌‌‌‌های سرویس‌های کلاد برای شرکت‌ها به ۱۰درصد هزینه‌‌‌‌‌‌‌های مربوط به بخش تکنولوژی (شامل تجهیزات، خدمات و…) رسیده است. این میزان در سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۴درصد بود و این نشان‌دهنده رشد سریع هزینه‌‌‌‌‌‌‌های کلاد برای شرکت‌هاست. البته این همه ماجرا نیست. به گفته سارا وانگ و مارتین کاسادو از شرکت سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری جسورانه شرکت اندرسین‌هورویتز، امروزه استارت‌آپ‌های زیادی در حوزه تکنولوژی وجود دارند که تا ۸۰درصد درآمد خود را صرف سرویس‌های کلاد می‌کنند. یک قرن قبل اتفاق مشابهی برای شرکت‌ها افتاد؛ زمانی که تازه الکتریسیته به‌عنوان یک ابزار ضروری وارد صنعت شد و باعث‌شد بعضی شرکت‌ها یک مدیرعامل دوم را به‌عنوان رئیس بخش الکتریسیته استخدام کردند. اگر این وضعیت چندان دلخواه شرکت‌های حوزه‌‌‌‌‌‌‌های دیگر نباشد اما رای شرکت‌های حوزه کلاد ایده‌‌‌‌‌‌‌آل است. بزرگان این صنعت مثل سرویس کلاد آمازون (AWS)، مایکروسافت آژور و پلت‌فرم کلاد‌گوگل (GCP) و همچنین شرکت‌های چینی مثل علی‌بابا و تنسنت برندگان این وضعیت هستند. بنا بر تخمین‌‌‌‌‌‌‌های گارتنر میزان فروش سرویس‌های کلاد در سال۲۰۲۱ بالغ بر ۲۶درصد رشد کرده و به بیش از ۴۰۰میلیارد دلار رسیده است، اما نکته اصلی این است که رقابت در این بازار در حال سخت‌تر شدن است. اوراکل که از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نرم‌‌‌‌‌‌‌افزار در جهان به‌شمار می‌رود از درآمد فراتر از پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌‌های خود در این فصل مالی خبر داد. دلیل این افزایش درآمد رشد سرویس‌های کلاد این شرکت بوده است. بخش کلاد اوراکل حالا با رشد ۱۵درصدی، ارزشی بیش از ۴۰میلیارد دلار پیدا کرده است. شرکت‌های ناشناخته و کوچک‌تر فعال در این حوزه هم خوب رشد کرده‌‌‌‌‌‌‌اند؛ از جمله یکی از آنها شرکت Snowflake است که حالا ارزشی برابر با ۱۰۸میلیارد دلار دارد. یا شرکت دیگر HashiCorp که همین چند هفته قبل عرضه عمومی سهامش را در بورس نیویورک آغاز کرد و ارزش آن به ۱۵میلیارد دلار رسیده است، چیزی سه‌برابر ارزش آن در سال۲۰۲۰.
ظهور استارت‌آپ‌های مدیریت هزینه
در همین ماه جاری در رویداد Re: Invent که بزرگ‌ترین کنفرانس حوزه کلاد است و هر سال توسط AWS آمازون در لاس‌وگاس برگزار میشود، بحث پیرامون مدیریت هزینه‌‌‌‌‌‌‌های مربوط به بزرگ‌ترین سرویس‌دهنده کلاد جهان یعنی خود آمازون بالا گرفت و استارت‌آپ‌هایی چون CloudFix و Cloudwiry و Zesty اعلام کردند برای کمک به کاربران برای مدیریت هزینه‌‌‌‌‌‌‌های سرویس‌های کلاد ایجاد شده‌‌‌‌‌‌‌اند. یکی از مهم‌ترین مشوق‌‌‌‌‌‌‌های کسب‌و‌کارها برای حرکت به سمت کلاد، نه کاهش هزینه که موضوع مقیاس‌‌‌‌‌‌‌پذیری (scalability به‌معنای توسعه و رشد ساده و سریع یک سرویس یا کسبوکار) است. به کمک سرویس‌های کلاد می‌توان تنها با چند کلیک منابع موردنیاز برای توسعه پردازش کامپیوتری را فراهم کرد. چنین کاری برای کسب‌وکارهایی که می‌خواستند از طریق ایجاد تجهیزات در داخل شرکت انجام دهند مدت‌ها زمان می‌‌‌‌‌‌‌برد، اما صورت هزینه سرویس‌های کلاد پیچیده‌تر و بیشتر شده است، به‌طوری‌که گاهی شانه به شانه آن دسته از ارائه‌دهندگان خدمات مراقب بهداشتی آمریکا می‌شوند که به وضوح غیرشفاف هستند. صورتحساب‌‌‌‌‌‌‌های AWS حتی برای شرکت‌های کوچکی مثل Duckbill Group که خدمات مشاوره – هزینه ارائه می‌دهد گاه به بیش از ۳۰ صفحه می‌رسد که شامل لیستی از هر هزینه کوچک مورداستفاده است از یک‌دهم سنت هزینه پهنای‌باند ناشی از درخواست از سمت یک وب‌سایت هندی گرفته تا هزینه اجاره یک سرور‌مجازی در اوریگان که بالغ بر ۸۳ دلار است. به گفته کوری کویین بنیان‌گذار Duckbill Group چنین پیچیدگی‌‌‌‌‌‌‌‌هایی برای ارائه‌دهندگان خدمات ابری بزرگ مثل AWS، مایکروسافت آژور و GCP طبیعی است چراکه آنها مجموعه گسترده‌‌‌‌‌‌‌ای از سرویس‌ها را باهم ادغام کرده‌‌‌‌‌‌‌اند. AWS هم‌اکنون بیش از ۲۰۰ سرویس از ذخیرهسازی ساده اطلاعات گرفته تا ارائه سرویس‌های هوش‌مصنوعی و دیتابیس‌‌‌‌‌‌‌های تخصصی را ارائه می‌دهد. صورتحساب هرکدام از این سرویس‌ها بر پایه چندین شاخص مختلف مثل سرور، زمان استفاده یا میزان پهنای‌باند صادر میشود، اما متخصصان شرکت اندرسین‌هورویتز پیشنهاد می‌کنند شرکت‌ها به سمت ایجاد کلاد خصوصی (Private Cloud) بروند که باعث کاهش هزینه‌‌‌‌‌‌‌هایشان میشود. با این حال تنها معدودی از شرکت‌ها این مسیر رو به عقب را در مسیر کلاد طی کرده‌‌‌‌‌‌‌اند که اتفاقا در ابتدای امر برای آنها هزینه قابل‌توجهی هم به‌بار می‌‌‌‌‌‌‌آورد. مشکلات دیگری هم وجود دارد از جمله اینکه دیگر خبری از منابع نامحدود (مشابه آنچه در سرویس‌های کلاد عمومی شاهد آن هستیم) نیست.
هتل کالیفرنیا
کمی قبل از رویداد لاس‌وگاس AWS این شرکت هزینه انتقال دیتا به اینترنت را روی سرویس‌هایش کاهش داد که میلیون‌ها کسبوکار را در‌بر می‌گیرد. با این حال ارائه‌دهندگان بزرگ خدمات کلاد مثل آمازون زندگی را چندان برای مشتریانشان آسان نکرده‌‌‌‌‌‌‌اند، بلکه هزینه خدمات آی‌تی را برای آنها تفکیک کرده‌‌‌‌‌‌‌اند. این کل آن چیزی است که رایانش‌ابری را تشکیل می‌دهد. در AWS پیچیدگی (سرویس‌ها) به‌عنوان نوعی مزیت رقابتی محسوب میشود. خود آمازون درباره دلیل این پیچیدگی‌‌‌‌‌‌‌ها می‌گوید؛ مجموعه خدمات کلاد اغلب توسط تیم‌‌‌‌‌‌‌های مستقلی ایجاد میشود که به‌دنبال نوآوری سریع‌تر هستند، اما این پیچیدگی‌‌‌‌‌‌‌ها حداقل در ابتدای ورود شرکت‌ها به جرگه مشتریان شرکت‌های کلاد به‌چشم نمی‌خورد. هر سه ارائه‌دهنده بزرگ خدمات کلاد در جهان مسیر ارزان و ساده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای را برای انتقال دیتا به سرویس‌های کلاد خود ایجاد کرده‌‌‌‌‌‌‌اند؛ در مقابل هزینه انتقال دیتا از سرورهای آنها به بیرون هزینه سنگینی دارد. منتقدان، هر سه شرکت گوگل، آمازون و مایکروسافت را به‌خاطر ساختن نسخه دیجیتالی « هتل کالیفرنیا» نکوهش می‌کنند؛ جایی‌که شما هر زمان که مایل باشید می‌‌‌‌‌‌‌توانید چک‌اوت (درخواست تسویه‌حساب و ترک هتل) کنید اما هرگز حق ترک‌کردن هتل را ندارید! متن ترانه «هتل کالیفرنیا» داستان مسافر سرگشته‌‌‌‌‌‌‌ای است که مسحور یک مکان جذاب و دوست‌‌‌‌‌‌‌داشتنی با شخصیت‌‌‌‌‌‌‌‌هایی عجیب میشود. سوی دیگر این مکان افسونگر، ترسناک‌بودن آن است، زیرا گویا راه فراری از آن نیست. اما شرکت‌های کلاد مانند آمازون این موضوع را قبول ندارند، آنها می‌گویند که شرکت‌ها موقع ترک سرویس‌های کلاد به مراتب داده و اطلاعات بیشتری دارند تا زمانی‌که به آن وارد می‌شوند. به این ترتیب طبیعی است که موقع ترک یک سرویس کلاد هزینه بیشتری نسبت به ورود بپردازند. اما هرچه باشد در این شکی نیست که شرکت‌های کلاد روز‌به‌روز فربه‌‌‌‌‌‌‌تر می‌شوند و درخصوص آمازون حاشیه سود AWS بالغ بر ۶۰درصد است. چند ماه قبل شرکت کلاد‌فلر (CloudFlare) که از مشهورترین شرکت‌های ارائه خدمات ابری مثل CDN و مقابله با حملات اینترنتی است، سرویس جدید ذخیرهسازی را ارائه کرد که برای خروج دیتا از مشتریان هزینه‌‌‌‌‌‌‌ای دریافت نمی‌کند.
ارزش کلاد فلر اخیرا به ۴۵ میلیارد دلار رسیده که نزدیک به هشت برابر سال ۲۰۱۹ و زمانی است که این شرکت عرضه عمومی سهامش را آغاز کرد. متیو پرینس رئیس‌کلاد فلر معتقد است بازار رایانش‌ابری حالا بیش از پیش رقابتی شده است.
این فضای رقابتی خودباعث ایجاد بالانس در ارائه خدمات و هزینه‌‌‌‌‌‌‌ها خواهد شد و دیگر بازیگران انحصاری تنها انتخاب مشتریان نخواهند بود.