آیا اصلاح نشدن تعرفه اینترنت در نهایت به زیان کاربران تمام میشود؟ پرتگاه تعرفه برای اینترنت ایران
حذف شدن بسته‌های اینترنتی برخی اپراتورها و اصلاح تعرفه بعضی دیگر در روزهای اخیر حواشی مختلفی را به دنبال داشته است. طبیعتاً گران شدن اینترنت به مذاق مصرف‌کننده خوش نمی‌آید اما شرکت‌های ارائه‌دهنده می‌گویند اگر تعرفه‌ها اصلاح نشود، نه تنها توان توسعه شبکه را از دست خواهند داد بلکه در حفظ کیفیت نه‌چندان مطلوب فعلی نیز تردیدهایی به وجود می‌آید. چنان‌که برخی از کارشناسان ارتباطات معتقدند ثابت ماندن تعرفه‌های ارتباطات طی سال‌های گذشته یکی از دلایل توسعه نیافتن شبکه زیرساخت اپراتورهای ارتباطی کشور بوده است که در صورت تداوم این وضعیت پیش‌بینی میشود احتمالاً سطح دسترسی شهروندان هم به لحاظ کیفیت و هم به لحاظ تعداد محدودتر خواهد شد و در نهایت این موضوع به زیان کاربران اینترنت در ایران خواهد بود. عباسی شاهکوه رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نیز به صراحت اعلام کرده است: «اگر وضع با شرایط موجود ادامه پیدا کند، پس از مدتی شبکه‌ای نخواهیم داشت و اگر هم داشته باشیم کیفیت نخواهد داشت.»
مدت‌هاست اپراتورهای ثابت و همراه از نهادهای تصمیم‌گیر می‌خواهند تعرفه خدمات ارتباطی، به ویژه تعرفه اینترنت اصلاح شود. مجلس در قانون بودجه ۱۴۰۰ احتمالاً با توجه به جنبه مردم‌پسند این تصمیم اجازه اصلاح تعرفه‌ها را به دولت نداد اما با عوض شدن دولت و روی کار آمدن تیم عیسی زارع‌پور در وزارت ارتباطات، صداهایی از لزوم اصلاح در تعرفه‌ها از سوی دولت نیز به گوش رسید. احتمال تغییر در تعرفه‌ها افزایش یافت چنانچه چندی پیش ایرانسل و همراه اول، برخی از بسته‌های حجیم و طولانی‌مدت خود را حذف کردند و تعدادی از اپراتورهای ثابت نیز طبق مصوبه ۲۶۶ رگولاتوری که سال ۹۶ تصویب شده، اجازه داشتند قیمت سرویس‌های خود را افزایش دهند و این کار را کردند.
اپراتورها: نمی‌توانیم ادامه دهیم
اپراتورها می‌گویند ادامه دادن با تعرفه‌های فعلی ممکن نیست. آنها از افزایش هزینه‌های جاری و غیرجاری‌شان در طول سال‌های اخیر به عنوان عاملی یاد می‌کنند که حاشیه سود این صنعت را سال به سال کم کرده است و در مورد زوال صنعت ارتباطات با تداوم این شرایط هشدار می‌دهند.
مدیرعامل ایرانسل، بیژن عباسی آرند، اسفندماه پارسال به پیوست گفته بود توان سرمایه‌گذاری این اپراتور کم شده و ناچار از اصلاح تعرفه‌ها هستند. عباسی گفته بود: «وقتی تعرفه‌ها تغییر نکرد و ارز هم به طور سرسام‌آوری افزایش پیدا کرد و در واقع ارزش پول ملی کاهش یافت، توان سرمایه‌گذاری ارزی اپراتورها کم شد. در ایرانسل حدود ۷۰ درصد درآمدمان مربوط به دیتاست. الآن نرخ موثر هر گیگابیت اینترنت به ۲۵۰۰ تومان رسیده است. این تنها چیزی در کشور است که نسبت به گذشته ارزان‌تر شده است.»
معاون بازاریابی و فروش همراه اول، عباس لطفعلیان، نیز پیش از این در گفت‌وگو با پیوست، اوضاع را در حال بحرانی شدن توصیف کرده بود. او دی‌ماه ۱۴۰۰ توضیح داده بود که هم‌اکنون حاشیه سود این اپراتور برای سرمایه‌گذاران خوب است اما کافی بودن درآمدهای فعلی برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و توسعه شبکه در آینده تردیدبرانگیز است.
لطفعلیان در این باره اضافه کرده بود: «وقتی رشد قیمت‌ها و افزایش تعرفه‌ها هم‌راستا با نرخ تورم نیست طبیعی است که نرخ رشد سرویس‌دهنده‌ها نزولی میشود چون رشد درآمد اندک و در مقابل نرخ هزینه‌ها افزایشی است.»
او همچنین گفته بود: «ما معتقدیم تعرفه‌ها عادلانه نیست و به ضرر اپراتور است و با یک نگاه بلندمدت برای کاربر هم به‌صرفه نیست. در کوتاه‌مدت این‌طور به نظر می‌رسد که کاربر با قیمتی ارزان از خدمات استفاده می‌کند، اما اگر منطقی نگاه کنید، می‌بینید که حتی برای کاربر هم در درازمدت منصفانه نیست.»
دبیر اتحادیه صادرکنندگان صنعت مخابرات، فریبرز نژاد دادگر هم در این باره از مجلس خواسته بود در راه اصلاح تعرفه‌ها مانع ایجاد نکند. او توضیح داده بود: «از نمایندگان مجلس انتظار داریم موانعی در راه اجرایی شدن اصلاح تعرفه‌ها ایجاد نکنند و به جای تحمیل هزینه‌ها به بخش خصوصی و فعالان صنعت، سهم دولت را کاهش دهند و در واگذاری شبکه زیرساخت به اپراتورها تخفیف قائل شوند.»
رگولاتوری: اپراتورها حداقل افزایش را اعمال کنند
در این شرایط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به عنوان تنظیم‌گر این حوزه سعی می‌کند موضع همدلانه‌ای در قبال اپراتورها و متقاضیان اتخاذ کند. صادق عباسی شاهکوه، رئیس رگولاتوری، در گفت‌وگو با صداوسیما توضیح داد: «اپراتور بخش خصوصی است که از درآمدی که از خدماتش کسب می‌کند هم باید سرمایه‌گذاری و هم شبکه موجودش را حفظ کند و توسعه دهد و هم خدمات ارائه کند و هم سود سهامداران تامین شود در غیر این صورت سهامداران از بازار خارج می‌شوند.»
او ادامه داد: «آنها تقاضا‌هایی داشتند مبنی بر اینکه با وضع موجود نمی‌توانند ادامه فعالیت دهند و مثلاً سال‌های ۹۶ و ۹۷ اپراتورها برای توسعه شبکه و افزایش کیفیت خدمات‌شان حدود یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌کردند، اما در دو سه سال اخیر این مبلغ به ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلار کاهش پیدا کرده است؛ یعنی هزینه توسعه شبکه یک‌سوم شده که این به دلیل افزایش قیمت دلار است چراکه درآمدهای آنها ریالی است.»
شاهکوه اضافه کرد: «این توجیهات را برای ما آوردند تا بتوانند کیفیت شبکه را ارتقا دهند و البته ما تاکید کرده‌ایم که حداقل افزایش را داشته باشند و از اپراتورها خواسته‌ایم این تغییرات را به مردم توضیح دهند.»
رئیس رگولاتوری گفته بود: «اگر وضع با شرایط موجود ادامه پیدا کند، پس از مدتی شبکه‌ای نخواهیم داشت و اگر هم داشته باشیم، کیفیت نخواهد داشت.»
از سویی اپراتورها از شرایط نامساعدشان برای استمرار فعالیت می‌گویند و از سویی دیگر با نظر به واکنش‌های مردم در شبکه‌های اجتماعی نسبت به گرانی اینترنت، به نظر نمی‌آید افکار عمومی آن‌طور که باید آماده اصلاح تعرفه‌ها باشند. با این اوصاف، وزارت ارتباطات دولت سیزدهم و دیگر بازیگران حاضر در صنعت ارتباطات احتمالاً کار سختی برای اصلاح تعرفه‌های اینترنت پیش رو خواهند داشت.