آیا حباب دات‌کام دوباره تکرار میشود؛ ترس از سقوط سهام
آیا یک حباب دیگر تکنولوژی در حال انفجار است؟ صدای فریاد را می‌شنوید؟ بازار سهام با مشکل مواجه شده و یکی از عوامل اصلی فروپاشی‌اش بازار تکنولوژی است: در سال جاری بازار به طور کلی ۱۸ درصد سقوط کرد و سهام‌های تکنولوژی دچار کاهش ۳۰ درصدی شدند.
این فریاد با طعنه «گفته بودم» کسانی همراه است که بازار صعودی چند سال اخیر را با حباب دات‌کام در اوایل دهه ۱۹۹۰ مقایسه می‌کنند و معتقدند شرایط بدتر از این میشود. در دوران انفجار دات‌کام که ماه مارس ۲۰۰۰ شاهدش بودیم، سهام‌های تکنولوژی حدود ۸۰ درصد سقوط کردند. آوار چنین فاجعه‌ای همه را، حتی اگر فعال تکنولوژی نباشید و سهامی نداشته باشید، متاثر می‌کند.
شباهت‌های بسیاری وجود دارد: همانند عصر دات‌کام، افزایش عجیب قیمت سهام‌ها، که از سال ۲۰۰۹ آغاز شد و در دوران همه‌گیری سرعت گرفت، تا حد زیادی به دلیل نرخ بهره بسیار پایین و حتی صفری است که سرمایه‌گذاران را به این شرکت‌های آینده‌دار جذب کرده است. حالا هم درست همانند عصر دات‌کام، بسیاری از شرکت‌ها محصولات و نتایجی مثل کامیون‌های هیدروژنی را وعده می‌دهند، در حالی که توان اجرای آن را ندارند.
اما تفاوت‌هایی قابل توجه بین ۲۰۲۲ و ۲۰۰۰ وجود دارد. اصلی‌ترین آن این است که برخلاف عصر دات‌کام، بسیاری از ارزشمندترین شرکت‌های تکنولوژی امروز ذاتا ارزشمند هستند و چیزهای ارزشمندی را ساخته‌اند و به فروش می‌رسانند؛ این فرایند معمولا با سود همراه است. پس سقوط سهام شرکت‌هایی مثل فیسبوک، گوگل و آمازون به معنای از بین رفتن کسب و کار آنها نیست. مساله این است که سرمایه‌گذاران چشم‌اندازی به روشنی گذشته را برای آنها متصور نیستند.
با این حال خوب است بدانید با اینکه براساس آمار اتحادیه صنعت فناوری محاسباتی (Computing Technology Industry Association) یا کامپتیا، صنعت تکنولوژی در سال ۲۰۲۱ حدود ۵.۸ میلیون نیروی کار را در خود جای داده، اما این رقم تنها ۴ درصد از مجموع نیروی کار آمریکا است.
آنچه که شاید یک کفه این ترازو را سنگین‌تر کند، حباب کریپتویی است که با وجود ماهیتی مستقل، ارتباط نزدیکی با حباب تکنولوژی و سهام دارد. از یک سو، قیمت بیت‌کوین و دیگر رمزارزها و محصولاتشان خیلی سریع کاهش یافت: پاییز سال گذشته، هر بیت‌کوین ۶۷ هزار دلار ارزش داشت؛ در حال حاضر ارزش آن حدود ۲۸ هزار دلار است. از سوی دیگر، اگر در سال ۲۰۱۴، که قیمت بیت‌کوین حدود ۷۰۰ دلار بود، بیت‌کوین می‌خریدید، همین حالا هم وضعیت بسیار خوبی داشتید.
اما سوالی ذهن ناظران کریپتو را درگیر کرده است: آیا وضعیت فعلی یک فروپاشی کامل است یا جزئی از بالا و پایین‌های جهان تکنولوژی است که در یک دهه گذشته شاهدش بودیم؟ سوال بقیه مردم این است که: درصورت فروپاشی کریپتو، آیا کسانی که دوج‌کوین، بورد ایپ NFT، یا شکل دیگری از کریپتو را خریداری کرده‌اند، یعنی حدود ۱۶ درصد از مردم آمریکا، متاثر می‌شوند یا این موضوع به موجی بدل شده و اقتصاد جهانی را نابود می‌کند؟ متاسفانه پاسخ روشنی برای این سوالات وجود ندارد.
اما در ادامه این مطلب سه نموداری را بررسی می‌کنیم که نشان می‌دهد وضعیت فعلی شباهت زیادی به سال ۲۰۰۰ دارد و برخی دیگر هم چنین شباهتی را رد می‌کنند.
این آمار، مالکیت سهام منفرد و سهام‌های مشترک و حساب‌های بازنشستگی را شامل میشود. احتمال مالکیت سهام برای آمریکایی‌ها شبیه به سال ۲۰۰۰ است
با اینکه شاید در چند سال اخیر و به لطف اپلیکیشن‌های موبایلی معامله سهام چیزهای زیادی درمورد سهام و معاملات آن شنیده باشید، اما ارتباط آمریکایی‌ها با بازار سهامی تفاوت چندانی با گذشته ندارد: حدود ۵۸ درصد از شهروندان این کشور در حال حاضر به نوعی، به صورت سهام مفرد یا مجموعه‌ای از سهام‌های 401(K) (بسته بازنشستگی که از سوی کارفرما برای کارکنان تدارک دیده میشود) و حساب‌های بازنشستگی، صاحب سهام هستند. این آمار تفاوت چندانی با دوران حباب دات‌کام ندارد اما نشانگر اوج تازه‌ای نیست.
در سال ۲۰۱۸ فیسبوک، گوگل و شرکت‌های دیگری که پیشتر جزو بخش تکنولوژی محسوب می‌شدند به بخش «خدمات ارتباطات» منتقل شدند.
در عصر دات‌کام اگر قصد سرمایه‌گذاری در یک سهام تکنولوژی را داشتید، باید آن را جستجو می‌کردید و بسیاری همین کار را انجام دادند. اما در عصر حاضر شما حتی ناخواسته هم ممکن است روی تکنولوژی سرمایه‌گذاری کنید و دلیلش آن است که بزرگترین شرکت‌های تکنولوژی از جمله گوگل، فیسبوک و اپل، با بیش از ۴ هزار میلیارد دلار سرمایه بازار، در حال حاضر بخش مهمی از شاخص‌های بزرگ سهامی را به خود اختصاص داده‌اند. درنتیجه واسطه‌های محافظه‌کار سرمایه‌گذاری، همان صندوق‌های سهامی ونگارد (Vanguard) و فیدیلیتی (Fidelity)، سرمایه زیادی در شرکت‌های تکنولوژی دارند. پس حتی درصورتی که تنها ارتباط شما با بازار سهامی از طریق 401(K) یا IRA (نوعی دیگر از بسته‌های بازنشستگی) باشد، به احتمال زیاد با سهام‌های تکنولوژی در ارتباط هستید.
نسبت قیمت-به-درآمد سهام‌های تکنولوژی حتی به عصر دات‌کام نزدیک هم نشده است
یکی از راه‌های سنجش ریسک سهام، سنجش نسبت قیمت به درآمد (P/E) آن سهام است. قیمت سهام مورد نظر چیست و چه میزان سود به شما ارائه می‌کند؟ در عصر دات‌کام که تاسیس یک شرکت عمومی با درآمد کم و یا حتی بدون سود امکان پذیر بود، نسبت قیمت به درآمد سر به فلک کشید. امروزه شرکت‌های بزرگ تکنولوژی میلیارد‌ها دلار سوددهی دارند و درنتیجه نسبت‌های سالم‌تری را مشاهده می‌کنیم و می‌توان گفت قیمت سهام دوام بیشتری دارد.
یکی از استثناهای این حوزه شرکت تسلا است: سهام تسلا که ایلان ماسک را به ثروتمند‌ترین فرد جهان تبدیل کرده و درنتیجه امکان خرید ۴۴ میلیارد دلاری توییتر را برایش فراهم کرد، در حال حاضر با نسبت P/E ۱۰۰ معامله می‌شوند و این رقم بسیار بالا است. اگر این نسبت به حالت معمول خود بازگردد، ماسک همچنان ثروتمند خواهد بود اما نه به این اندازه.