اسراری از پیدا و پنهان کارآفرین خبرساز چینی
بیش از دو سال است که جک ما، کارآفرین اسطوره‌ای و ثروتمندترین مرد چین از نظرها پنهان است و به دلایلی ظاهرا نامعلوم، زندگی در خفا را انتخاب کرده. اما یک هفته پیش ناگهان تصویری از او در حساب اینستاگرام رستورانی در بانکوک منتشر شد که نشان می‌داد او همراه با خانواده‌اش به این رستوران رفته بود. تنها چند ساعت بعد از انتشار این عکس بود که شرکت آنت (Ant Group) – یک شرکت فعال در حوزه فین‌تک و زیرمجموعه غول تجارت الکترونیک علیبابا- اعلام کرد جک ما کنترل این شرکت را واگذار خواهد کرد.
این خبر نخستین بار توسط وال‌استریت ژورنال منتشر شد و بعد از آن خبرگزاری رویترز به نقل از منابع محلی گزارش داد که جک ما همراه با رئیس هیات‌مدیره شرکت «کرون پوکفند» (Charoen Pokphand) بزرگ‌ترین شرکت خصوصی تایلند در این رستوران حضور داشته است؛ موضوعی که حدس و گمان‌های مختلفی را به دنبال داشت. با این همه آنچه تردیدی در آن وجود ندارد، موضوع واگذاری قدرت و کنترل جک ما در شرکت جنجالی آنت است که خودش آن را پایه‌گذاری کرد و حالا در برابر تهدیدها و فشارهای دولت چین ناچار به تسلیم شده است. به این ترتیب گروه آنت که در حال حاضر مالک بزرگ‌ترین پلتفرم پرداخت موبایلی جهان یعنی علی‌پی (Alipay) است، روز شنبه گذشته با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که این شرکت مشغول تسهیل و شفاف‌سازی حق رای بوده تا از اینکه هر کدام از سهامداران رای کنترلی داشته باشند، جلوگیری کند. سخنگوی این شرکت اعلام کرد که این اقدام، ثبات ساختاری و تداوم توسعه بلندمدت شرکت ما را تضمین می‌کند. این در حالی است که کارشناسان و تحلیل‌گران، این اقدام را حرکتی در جهت کاهش فشارهای سرکوبگرانه دولت چین بر شرکت آنت و بنیان‌گذار آن یعنی جک ما می‌دانند که درست از زمان تلاش این شرکت برای ورود به بازار سهام و همزمان انتقادهای این کارآفرین جنجالی از سیاست‌ها و قانون‌گذاری‌های دولت، از نظرها پنهان و به طرز عجیبی ناپدید شد!
توقف بزرگ‌ترین عرضه اولیه تاریخ
ماجرا از اواخر ماه اکتبر سال ۲۰۲۰ آغاز شد؛ زمانی که شرکت آنت بعد از پشت سر گذاشتن دوره‌هایی از رشد چشمگیر، خودش را برای عرضه اولیه سهام و ورود به بورس آماده می‌کرد. این شرکت قرار بود در ماه نوامبر همان سال چیزی نزدیک به ۳۷ میلیارد یورو از سهامش را در بورس واگذار کند تا به این ترتیب به یک شرکت سهامی عام تبدیل شود. چنین اتفاقی در صورت وقوع به بزرگ‌ترین عرضه اولیه عمومی سهام یک شرکت در تاریخ تبدیل می‌شد و البته جک ما را به جایگاه ثروتمندترین مرد چین می‌رساند. در همان روزها بود که بنیان‌گذار غول تجارت الکترونیک چین یعنی علیبابا و شرکت آنت که زیرمجموعه آن است، در یک سخنرانی جنجالی به انتقاد از قوانین و شیوه نظارت نهادهای رگولاتوری چین پرداخت. پس از این اتفاق بود که او ناگهان ناپدید شد.
درست یک هفته بعد از انتقاد جک ما از سیستم رگولاتوری، چین در دوم نوامبر ۲۰۲۰ مقررات جدیدی را برای وام‌دهی آنلاین اعلام کرد که بر اساس آنها گروه آنت برای عرضه اولیه عمومی سهامش واجد شرایط نبود و به این ترتیب فرآیند ورود این شرکت به بورس متوقف شد. تحلیل‌گران در آن زمان این اقدام چین را به عنوان هشداری به «جک ما» تفسیر کردند. بیل بیشاپ، نویسند روزنامه چینی «سینوسیزم» در آن زمان نوشت: «حزب کمونیست چین یک بار دیگر به همه کارآفرینان خصوصی یادآوری کرد که هر چقدر هم که پولدار و موفق باشید، می‌تواند زیرآب شما را بزند.» وال‌استریت ژورنال هم در آن زمان گزارش کرد که جک ما در دیداری که دوم نوامبر سال ۲۰۲۰ داشت پیشنهاد کرد بخش‌هایی از گروه آنت را به دولت چین واگذار کند، اما چین همچنان مقررات را تغییر داد. منابع آگاه به وال‌استریت ژورنال گفتند جک ما به رگولاتورهای چین گفته بود می‌توانید هر کدام از پلتفرم‌های آنت را که کشور نیاز دارد، بگیرید؛ پیشنهادی که نتوانست نظر مقامات دولت چین را جلب کند و در مقابل در ماه نوامبر همان سال جک ما از فهرست داوران قسمت نهایی برنامه استعدادیابی «قهرمانان کسب‌وکار آفریقا» که خود او پایه‌گذاری کرده بود، حذف شد. روزنامه فایننشال تایمز گزارش کرد عکس جک ما از وب‌سایت این برنامه برداشته شد و تصاویر او دیگر در ویدئوی تبلیغاتی آن نیست. سخنگوی گروه علیبابا علت این تغییر را مشغله و گرفتاری جک ما عنوان کرده بود.
بعد از آن و در ۲۳ دسامبر رگولاتورهای چینی تحقیقات ضد انحصارطلبی را درباره علیبابا آغاز کردند و جک ما همچنان ۹/ ۸ درصد سهام این شرکت را در اختیار داشت. رگولاتورهای چینی در آن زمان اعلام کردند که به ظن استفاده از شیوه‌های ضد انحصارطلبی درباره گروه علیبابا دست به تحقیق زدند. در نهایت در روز ۲۸ دسامبر دولت چین به گروه آنت اعلام کرد که از بلندپروازی‌های خود دست برداشته و به جای حوزه‌های بیمه و مدیریت سرمایه، روی خدمات پرداخت متمرکز شود. گروه آنت در بیانیه‌ای اعلام کرد که مجموعه‌ای از اصلاحات را برای انجام آنچه رگولاتور دولتی خواسته است، تشکیل می‌دهد.
غیبت ۲۵ میلیارد دلاری
به این ترتیب غول فین‌تک آنت که قرار بود بزرگ‌ترین عرضه اولیه عمومی سهام جهان را در سال۲۰۲۰ انجام دهد و بزرگ‌ترین وام‌دهندگان دولتی چین را به چالش بکشد، هدف سرکوبی قرار گرفت که رگولاتورهای چینی در این صنعت به راه انداختند. پس از متوقف شدن پروژه ورود گروه آنت به بورس که جک ما را به ثروتمندترین فرد چین تبدیل می‌کرد، او به مدت سه ماه ناپدید شد و حتی شایعاتی نیز در مورد ربایش او از سوی ماموران دولت چین بر سر زبان‌ها افتاد. شبکه سی‌ان‌بی‌سی در ژانویه سال ۲۰۲۱ به نقل از منابع آگاه نوشت که جک ما ناپدید نشده و فقط آفتابی نمی‌شود. یک منبع آگاه دیگر در این مورد گفته بود که جک ما به‌طور خودخواسته خودش را از چشم همه دور نگه داشته است. جک ما در مه ۲۰۲۱ در یک حضور عمومی کم‌سابقه، به دفتر مرکزی گروه آنت در شهر هانگژو رفت و در تعطیلات سالانه این شرکت از آن بازدید کرد؛ اتفاقی که در ماه‌های بعد هم چند بار دیگر رخ داد. از طرفی رسانه‌های دولتی چین در ماه مه گزارش کردند که فردی به نام «ما» تحت تحقیق قرار دارد. این گزارشها باعث به راه افتادن شایعاتی شد که فرد مذکور جک ما بوده و به این ترتیب میلیاردها دلار از ارزش بازار علیبابا کاسته شد، اما کمی بعد معلوم شد که آن فرد جک ما نبوده و قیمت سهام علیبابا بهبود یافت. در ماه اکتبر ۲۰۲۱ هم رسانه‌های مختلف خبر دادند که جک ما در بیش از یک سال گذشته و در نخستین سفر خارجی خود به اسپانیا رفته است. ساوت چاینا مورنینگ پست و ایست ویک هنگ‌کنگ هم سفر اسپانیایی جک ما را گزارش کرده بودند. او آخرین بار در ماه نوامبر سال ۲۰۲۲ در توکیو مشاهده شده بود و گویا پس از مقابله دولت چین با شرکتش و ناپدید شدن او از انظار عمومی، به مدت شش ماه در ژاپن زندگی کرده بود.
این غیبت و زندگی در خفا اما باعث شده است که دارایی خالص جک ما تا حالا بیش از ۲۵ میلیارد دلار کاهش پیدا کند. او که بیش از ۵۰ درصد از سهام گروه مالی آنت را در اختیار داشت، حالا و بعد از اعمال اصلاحات جدید، مالک کمی بیش از ۶ درصد از سهام این گروه خواهد بود. هر چند جک ما هیچ نقش اجرایی و صندلی مدیریتی در هیات‌مدیره شرکت آنت ندارد، اما کارشناسان معتقدند که نفوذ او در این شرکت همچنان تاثیرگذار خواهد بود. تغییر کنترل گروه آنت به معنای آن است که این شرکت باید برای ازسرگیری برنامه عرضه اولیه عمومی سهام خود، مدت طولانی‌‌‌تری صبر کند و البته امید شرکت فناوری چینی برای ورود به بورس را کمرنگ‌تر می‌کند. گروه علیبابا در ماه ژوئیه گذشته اعلام کرده بود که جک ما قصد دارد منافع اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم خودش در گروه آنت را به تدریج کاهش دهد و به کمتر از
۸/ ۸درصد برساند. طبق محاسبات بلومبرگ، جک ما پس از اعمال تغییرات جدید، حدود ۲/ ۶ درصد سهام دارای حق رای در گروه آنت خواهد داشت. بر اساس گزارش بلومبرگ، سرکوب چند ساله دولت چین، کل بخش اینترنت این کشور را از رشد باز داشته و باعث فرار سرمایه‌گذاران جهانی شده است. این سیاست‌ها رویکرد غول‌‌‌های فناوری چین را که زمانی رشد به هر بهایی را در اولویت قرار داده بودند، تغییر داده است.