عصر طلایی شرکت‌های بزرگ فناوری رو به پایان است؟
گزارش Lackluster از درآمدزایی بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری نشان می‌دهد ۲۰۲۳ سال بهره‌وری محسوب میشود و سرعت رونق بسیاری از شرکت‌ها کاهش یافته است.
برخی افراد گمان می‌کردند دوران رونق شرکت‌های حاضر در سیلیکون‌ولی هرگز پایان نخواهد یافت. غول‌های بزرگ فناوری مسلط بر اینترنت هرسال میلیاردها دلار درآمد به‌دست آورده‌اند و بخشی از آن را صرف پرداخت حقوق، خرید یا اجاره‌ی دفاتر کاری مدرن و خرید شرکت‌های کوچک‌تر کردند.
به‌هرحال با افزایش نرخ بهره و کاهش ارزش سهام شرکت‌های مطرح فناوری در سال گذشته، این صنعت با تغییرات مهمی مواجه شده است. اکنون گوگل، مایکروسافت، آمازون، فیسبوک و ده‌ها شرکت دیگر هزاران کارمند خود را اخراج کرده‌اند که به‌وضوح نشان می‌دهد دوران طلایی آن‌ها به پایان رسیده است. اکنون در این شرکت‌ها، سخنرانی‌های مرتبط با تحمل شرایط سخت کنونی، جایگزین کمک‌های مالی بلاعوض و وعده‌های ناهار رایگان شده است.
اپل، آمازون و آلفابت (شرکت مادر گوگل) از بزرگ‌ترین محرک‌های اقتصادی ایالات متحده، همگی در روز پنج‌شنبه‌ی هفته‌ی گذشته جدیدترین گزارش درآمدزایی خود را منتشر کردند. تحلیلگران و سرمایه‌گذاران وال‌استریت از مدتی قبل چنین گزارش‌هایی را پیش‌بینی و توضیحاتی درمورد فشارهای احتمالی به شرکت‌ها برای کاهش هزینه‌ها ارائه کرده بودند.
آلفابت و آمازون هردو همچنان به رشد خود ادامه می‌دهند اما سرعت این روند نسبت به گذشته کاهش یافته است. درآمد اپل نیز در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۵ درصد کاهش یافته است. مدیران ارشد آمازون و آلفابت در کنفرانس‌های اخیر خود تأکید داشتند که شرکت‌های آن‌ها همچنین برای کاهش هزینه‌ها تلاش خواهند کرد.
سوندار پیچای، مدیرعامل گوگل می‌گوید:
ما در حال انجام اقدامات بسیار مهمی برای مهندسی مجدد ساختار هزینه‌های آلفابت هستیم تا به روشی پایدار دست یابیم و کسب‌وکارهای اقتصادی پایدار، پر جنب‌وجوش و در حال رشد را در سرتاسر شرکت ارائه دهیم.
– سوندار پیچای
متا، شرکت مادر فیسبوک روز چهارشنبه‌ی هفته‌ی قبل، ۲۰۲۳ را به‌عنوان سال بهره‌وری نام‌گذاری کرد و گفت سعی دارد برخی لایه‌های میانی مدیریتی خود را برای افزایش سرعت تصمیم‌گیری‌ها و بهره‌وری بیشتر، حذف کند. این اقدام باعث شد ارزش سهام این شرکت در روز کاری بعد از جلسه، بیش از ۲۳ درصد جهش داشته باشد.
مارک زاکربرگ گفت: «ما سال گذشته را با اخراج‌های سخت و تغییر ساختار برخی به پایان رساندیم و زمانی که این‌کار را انجام دادیم، به‌وضوح اعلام شد که اقدام مذکور درواقع شروع تمرکز بر کارایی خواهد بود و نه پایان آن.» اظهارات مدیرعامل متا در حالی مطرح شد که شرکت تحت امر او برای سومین سه‌ماهه‌ی متوالی، کاهش درآمدزایی را تجربه کرد.
پیام کاهش هزینه‌های متا باعث خوش‌بینی در سرتاسر بازار شد و نزدک نیز به بهترین حالت خود از ماه آگوست تا کنون رسید. البته این چشم‌انداز با تردید صنعت فناوری برای سال جاری در بحبوحه‌ی ابهامات گسترده درمورد اینکه آیا اقتصاد ایالات متحده می‌تواند افزایش نرخ بهره‌ی فدرال رزرو را به‌گونه‌ای جذب کند که از رکورد اقتصادی جلوگیری شود، مطرح میشود. دلایل مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهند تورم این کشور درحال کاهش است و به‌نظر می‌رسد بازار کار، غیر از بخش‌های فناوری، انعطاف‌پذیری بیشتری دارد.
به‌هرحال بسیاری از مدیران در طیف وسیعی از صنایع، ابراز اطمینان کرده‌اند که از آنچه طی ماه‌های آینده رخ خواهد داد اطلاع دارند. سهام آلفابت، آمازون و اپل در معاملات پس از ساعات کاری بیش‌از ۳ درصد کاهش یافته است.
مرکز شهر سانفرانسیسکو به آرامی از خواب زمستانی بیماری همه‌گیر خارج شده است زیرا گردشگران به شهر بازگشته‌اند و برخی کارکنان نیز اکنون فعالیت‌های خود را از دفاتر کاری ادامه می‌دهند. به‌هرحال زمان ناهار در ورودی دفتر مرکزی توییتر که نزدیک یکی از خیابان‌های شلوغ بازار قرار دارد، اخیراً بسیار ساکت شده و این در حالی است که طبق دستور ایلان ماسک، کارکنان شرکت متبوعش باید به دفتر این شرکت بازگردند. باشد اشاره کنیم ماسک از زمان خرید توییتر، بیش‌از دو سوم کارکنان این شبکه‌ی اجتماعی را اخراج کرده است.
براساس گزارش شرکت جهانی خدمات املاک و مستغلات به نام CBRE، در پایان سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۳۰ درصد از فضای اداری تجاری سانفرانسیسکو خالی بود درحالی‌که اواخر سال ۲۰۱۹ این رقم فقط به ۳ درصد می‌رسید. براساس اعلام وب‌سایت Layoffs.fyi، شرکت‌های فناوری از ابتدای سال ۲۰۲۲ تقریباً ۸۰ هزار کارمند خود را در منطقه‌ی سانفرانسیسکو اخراج کرده‌اند.
پس از یک دهه بزرگ‌نمایی، بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری، شهرت خود را به‌عنوان مکان‌هایی که شغل مادام‌العمر با غذای رایگان و حقوق‌های بالا ارائه می‌دهند، کنار گذاشته‌اند زیرا این واقعیت را قبول دارند که بیش از هر چیزی روی کسب درآمد متمرکز هستند. این شرکت‌ها در طی سال‌های رونق خود می‌توانستند درآمدهای سرسام‌آور خود را هرطور که تمایل دارند خرج کنند. اکنون سرمایه‌گذاران، مدیران این شرکت‌ها را تحت فشار قرار داده‌اند تا به اصول اولیه‌ی خود بازگردند. از نظر وال‌استریت، سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی مثل پهپاد‌های تحویل بسته‌های پستی و بالون‌های ارائه‌دهنده‌ی خدمات اینترنتی به‌جای اینکه نوآوری باشند بیشتر برای ایجاد حواس‌پرتی هستند.
در همان زمان، شرکت‌ها از انفجار علاقه‌ی مردم به فناوری هوش مصنوعی به‌عنوان فرصتی برای تبلیغ توانایی‌های خود استفاده کرده‌اند. مایکروسافت اخیراً قرارداد بزرگی با OpenAI منقعد کرده؛ استارتاپی که فناوری چت‌بات‌های مبتنی‌بر هوش مصنوعی ChatGPT را ارائه داده است. OpenAI به‌عنوان یک شرکت کوچک نسبت به بزرگان فناوری، موفق شده است به‌نحوی توجهات مردم جهان را به قابلیت‌های خود جلب کند که حتی رهبران هوش مصنوعی ازجمله گوگل هنوز موفق به انجام آن نشده‌اند.
شرکت‌های بزرگ همگی از هوش مصنوعی برای پیش‌برد بازاریابی خود بهره می‌برند و سعی دارند محصولات مرتبط با این فناوری را سریع‌تر عرضه کنند. زاکربرگ می‌گوید تصمیم دارد ابزارهای هوش مصنوعی جدیدی را به کار گیرد تا به مهندسان کمک کند بهره‌وری خود را افزایش دهند و پروژه‌هایی که قابلیت اجرایی ندارند یا دیگر در اولویت این شرکت نیستند را کاهش خواهد داد. فیسبوک همچنان به سرمایه‌گذاری های هنگفت خود برای ساخت محصولات مرتبط با متاورس ادامه می‌دهد و امیدوار است این تکنولوژی به‌عنوان پلتفرم اصلی بعدی برای انجام کار، تفریح و موارد دیگر مورداستفاده قرار گیرد. این شرکت به‌قدری روی متاورس امید دارد که حتی نام خود را درسال ۲۰۲۱ از فیسبوک به متا تغییر داد.
شرکت‌های بزرگ حوزه‌ی فناوری درحال‌حاضر بزرگ‌ترین تغییرات سال‌های اخیر فعالیت خود را تجربه می‌کنند. طی سال‌های گذشته این شرکت‌ها خود را به‌عنوان موتورهای نوآوری و تغییرات بزرگ در جهان توصیف می‌کردند درحالی‌که بخش عمده‌ی درآمد آن‌ها از حوزه‌های سنتی مثل تجارت الکترونیک، تبلیغات دیجیتال و فروش سخت‌افزار و نرم‌افزار به‌دست می‌آمد. بنیان‌گذاران گوگل در سال ۲۰۱۵، نام شرکت را به آلفابت تغییر دادند و اعلام کردند این اقدام به کسب‌وکار اصلی آن‌ها اجازه می‌دهد غیر از سرمایه‌گذاری‌های اصلی، از حوزه‌های جدیدی مثل خودروهای خودران و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی نیز کسب درآمد داشته باشد اما هشت سال بعد هنوز تقریباً همه‌ی درآمد آن‌ها از تبلیغات به‌دست می‌آید و بسیاری از پروژه‌های جانبی واحد MoonShot را هم تعطیل کرده است.
شرکت‌های فناوری در دهه‌ی گذشته رشد بسیار زیادی داشته‌اند و از شرایط موجود برای تثبت جایگاه خود میان سودآورترین و قدرتمندترین شرکت‌های تاریخ بهره گرفتند. در اوج بازار صعودی ارزش سهام فناوری در اواخر ۲۰۲۱، مجموع ارزش بازار گوگل، فیسبوک، آمازون، اپل و مایکروسافت به حدود ۱۰ تریلیون دلار رسید که دوبرابر تولید ناخالص داخلی ژاپن است. گوگل به‌تنهایی روزانه حدود ۷۵۰ میلیون دلار درآمد کسب می‌کند.
سیل عظیم منابع درآمدزایی در دهه‌های اخیر برای شرکت‌های فناوری باعث شد رقابتی جذاب از نظر ارائه‌ی خدماتی مثل غذا و ماساژ رایگان، دستمزدهای بیشتر و غیره بین آن‌ها شکل بگیرد. چنین شرایطی باعث شده بود دانشجویان پس از پایان دوره‌ی دانشگاه خود در یکی از شرکت‌های بزرگ فناوری مشغول کار شوند و از حقوق بسیار درخورتوجه سالانه ۱۸۰ هزار دلار بهره ببرند. علاوه‌براین درآمدهای بالا به چنین شرکت‌هایی اجازه داد مسیر خود را برای فعالیت در حوزه‌های دیگر باز کنند و قدرت خرید آن‌ها را نیز افزایش داد.
گوگل به‌طور خاص در سیلکون‌ولی شهرت بالایی داشت و به‌عنوان مکانی که افراد می‌توانستند همه‌ی مهارت‌های خود را در آن ارائه دهند و بین پروژه‌های مختلف مشارکت داشته باشند و در نتیجه سطح دستمزد خود را بهبود دهد، شناخته می‌شد.
گوگل هرگز اخراج‌های دسته‌جمعی انجام نداده بود و حتی پس از اینکه شرکت‌های مثل مایکروسافت و آمازون خبر اخراج دسته‌جمعی بسیاری از کارکنان خود را اعلام کردند، کارکنان غول جست‌وجوی اینترنت انتظار داشتند این شرکت در بدترین حالت ممکن، افراد کم‌کارکرد را به‌طور موقت از کار اخراج کند.
البته موج اخراج‌های دسته‌جمعی دامن گوگل را نیز گرفت. این شرایط به‌نحوی پیش رفت که برخی کارمندان اخراج‌شده‌ی این شرکت حتی ایمیل خبر پایان دوران کاری خود را مطالعه نکرده بودند و پس از مراجعه به دفتر محل کار خود متوجه شدند که کارت ورود آن‌ها دیگر فعال نیست.
شرایط صنعت فناوری مثل زمان حباب دات‌کام در سال ۲۰۰۰ است. تام اسای، رئیس Sevens Report Research می‌گوید پس از حباب دات‌کام، شرکت‌های فناوری تا حدودی از نظر مالی ضعیف بودند و بازار با احتیاط با آن‌ها برخورد می‌کرد. او می‌گوید شرکت‌های مذکور کنون تمایل ندارند دوباره با الگویی شبیه حباب دات‌کام مواجه شوند و بنابراین با کاهش نیروکار و هزینه‌های خود سعی می‌کنند سهام‌داران را همچنان راضی نگه دارند.
آمازون اخیراً از برنامه‌های خود برای گسترش فعالیت‌هایش در فروشگاه‌های خرده‌فروشی آجر و ابزارهای ساختمان‌سازی رونمایی کرد. اندی جاسی، مدیرعامل این بخش در یادداشت خود از اخراج ۱۸ هزار نفر خبر داده است. این غول خرده‌فروشی آنلاین به‌مدت چندین سال در فروشگاه‌های فیزیکی نیز سرمایه‌گذاری کرده بود و به‌عنوان مثال در سال ۲۰۱۷ فروشگاه‌های زنجیره‌ای مواد غذایی Whole Foods را با قراردادی به ارزش ۱۳٫۷ میلیار دلار به تصاحب درآورد.
آمازون گزارش داده است که فروش آن در سال ۲۰۲۲ بیش‌از ۹ درصد رشد داشته و به حدود ۵۱۴ میلیارد دلار رسیده است. این رقم نشان‌دهنده‌ی کاهش رشد ۲۲ درصدی آن در سال ۲۰۲۱ است. برایان اولساوسکی، مدیر ارشد مالی آمازون گفت این شرکت انتظار دارد نرخ رشد آن طی فصل‌های آینده کاهش یابد. کسب‌وکار خدمات ابری این برند نیز حوزه‌ای بسیار کلیدی است که سرمایه‌گذاران آن را زیر نظر دارند.
نیل ساندرز یکی از محققان شرکت تحلیلی GlobalData می‌گوید:
به‌طور خلاصه، مشکل کنونی آمازون این است که در زمان همه‌گیری فعالیت خود را گسترش داد اما با کاهش سطح تقاضا، ترمز اقدامات خود را با سرعت کافی فشار نداد.
– نیل ساندرز
فیسبوک نیز ساخت مراکز داده‌ی جدید را کاهش داده است درحالی‌که طی سال‌های اخیر، هزینه‌های مربوط به این اقدامات را افزایش داده بود. برنامه‌ی خرید سهام این شرکت در همان زمان گسترش یافت و سهامی را به‌عنوان هدیه و برای جبران ضرر سرمایه‌گذارانی که سال قبل شاهد سقوط ارزش سهام آن بودند ارائه کرد. گفتنی است ارزش این شرکت پس از اعلام جدیدترین عملکرد مالی آن حدود ۲۰ درصد جهش کرد.
اپل تنها شرکت بزرگ فناوری است که هنوز تصمیم به اخراج دسته‌جمعی کارکنان خود نگرفته است. سازنده‌ی آیفون مثل سایر شرکت‌های فناوری در دوره‌ی همه‌گیری کرونا، سرعت استخدام نیروی کار جدید را افزایش نداد و درآمد آن بیشتر از فروش سخت‌افزار و سرویس‌های اشتراکی به‌دست می‌آید. به گفته‌ی دن ایوز، تحلیل‌گر Wedbush Securities، درآمد این شرکت بینش بسیار جالبی درمورد نحوه‌ی هزینه کردن مشتریان آن در سرتاسر جهان ارائه می‌دهد. او می‌گوید اپل احتمالاً برخی هزینه‌های کاری خود را کاهش خواهد داد اما انتظار نداریم نیروی کار خود را مثل سایر شرکت‌ها به‌طور دسته‌جمعی اخراج کند.
تیم کوک، مدیرعامل گوگل روز پنج‌شنبه‌ی هفته‌ی قبل به سرمایه‌گذاران گفت کاهش درآمد شرکت تا حدودی به‌دلیل وقفه‌های موجود در زنجیره‌ی تأمین‌کنندگان مدل‌های جدید آیفون است. کوک همچنین اظهار داشت فروش آیفون نسبت به سال گذشته ۸ درصد کاهش یافته است. اپل انتظار دارد درآمد آن از فروش گوشی‌های هوشمند در کوتاه‌مدت بهبود یابد اما زمان خاصی برای آن اعلام نکرد.
قوانین کاری کالیفرنیا، شرکت‌ها را ملزم می‌کند حدود دو ماه قبل از اخراج کارمندان خود به آن‌ها هشدار دهند و این یعنی اکثر افرادی که شغل خود را از دست داده‌اند از نظر فنی همچنان شاغل به‌حساب می‌آیند. یکی از کارمندان گوگل که بیش از یک دهه در این شرکت کار کرده و حالا موج اخراج‌های دسته‌جمعی باعث بیکاری او شده است می‌گوید غول جست‌وجوی اینترنت واقعاً احساس می‌کند یک شرکت معمولی نیست و درواقع خود را به‌عنوان محلی برای تحقق پروژه‌های بزرگ تغییردهنده‌ی جهان توصیف می‌کند و اخراج‌های اخیر به‌وضوح این روحیه را ضعیف خواهد کرد.