سونیتا سراب‌پور – پایگاه خبری شهر الکترونیک : شبکه‌های تلفن همراه و ثابت، نخستین شبکه‌هایی هستند که در شرایط بحران‌ مورد استفاده قرار می‌گیرند. در زلزله آذربایجان اگرچه به دلیل افزایش ترافیک شبکه اختلال‌هایی به وجود آمد اما مسؤولان مخابراتی عملکرد شبکه ارتباطی در این حادثه را موفق ارزیابی می‌کنند.

برقرای ارتباط در زمان وقوع حوادث‌، جزو نکاتی است که مورد توجه مسئولان هر کشوری قرار می‌گیرد. امروزه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ابزاری برای پرکردن خلا‌ها در مدیریت بحران است. براساس گزارش­های منتشر شده در دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران، ایران مقام سوم ازنظرتعداد آسیب دیدگان بلایای طبیعی را بعد از کشورهای هند و چین به خود اختصاص داده است. همچنین از  مجموع 40 نوع بلای طبیعی شناخته شده، 31 بلا در ایران اتفاق می‌افتد که با این شرایط باید گفت ایران یکی از بلاخیز ترین کشورهای جهان به شمار می‌آید.

این شرایط این انتظار را ایجاد می­‌کند که مسئولان کشور و مخصوصا وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با برنامه­‌ریزی و اجرای پروژه‌های کاربردی، مانع از قطع شبکه ارتباطی در مواقع بحران شوند. تا کنون برنامه‌­ها و کنفرانس‌­های مختلفی در خصوص ثبات شبکه ارتباطی در شرایط بحران برگزار شده است اما باید پرسید که این کنفرانس‌ها تا چه میزان بر آمادگی مسئولان در زمان وقوع بلایای طبیعی تأثیر داشته است؟

برای مثال، در آخرین روز از خرداد ماه سال جاری، دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران با محوریت نقش فناوری‌های نوین در کاهش آسیب‌پذیری ناشی از حوادث غیرمترقبه برگزار شد. در این کنفرانس هر یک از اپراتورهای مخابراتی کشور اقدام به  معرفی برنامه­‌های مربوط به شبکه ارتباطی خود در شرایط بحران کردند. همچنین با پرپایی کارگروه­های تخصصی به ارائه دستاوردهای ارتباطی خود در زمان بروز حوادث غیرمترقبه پرداختند. با این حال، زلزله اخیر در روستاهای استان آذربایجان شرقی، نشان داد که فناوری ارتباطات و اطلاعات کشور برای مدیریت بحران آماده نیست.

مشکل حجم بالای تماس‌ها

فرق نمی‌کند که چه اتفاقی افتاده باشد؛ زلزله، آتش ­سوزی یا سیل. اولین اقدامی که هر یک از ما با شنیدن این خبرها انجام می­‌دهیم تماس با عزیزان خود در مناطق آسیب­ دیده است تا از سالم بودنشان مطمئن شویم.

شبکه‌های تلفن همراه و ثابت کشور، نخستین شبکه‌هایی هستند که در مواقع بحران برای برقراری تماس مورد استفاده قرار می‌گیرند اما به دلیل افزایش ترافیک شبکه با اختلال مواجه می‌شوند و علیرغم ادعای مسئولان وزارت ارتباطات چندان هم در این شرایط پایدار نیستند. برای اثبات این ادعا، کافی است اتفاقاتی که در زلزله اخیر استان آذربایجان شرقی افتاد را مرور کنید.

تقریبا یک روز پس از این زلزله، مسئولان شرکت مخابرات و زیرساخت اعلام کردند با راه اندازی خدماتی که در زمان‌های بحران شکل می‌گیرد، وضعیت ارتباطات و اطلاعات در مناطق زلزله زده در حالت عادی قرار داشته است. با این حال، گفته‌‌های کسانی که به مناطق زلزله زده مراجعه کرده بودند، با این ادعا تفاوت داشت. البته مسئولان مخابراتی اعلام کردند یکی از علت‌های عدم دسترسی به شبکه ارتباطی، بالارفتن ترافیک در شبکه بوده است که بعد از حدود یک ساعت این مشکل نیز به کلی حل شده است.

داوود زارعیان، مدیر روابط ­عمومی شرکت مخابرات ایران در خصوص استفاده از امکانات شبکه ارتباطی در شرایط بحران می­گوید: با توجه به برنامه­‌ها و پروژه­‌هایی که شرکت مخابرات برای شبکه ارتباطی کشور در زمان بحران در نظر گرفته است، بدون اغراق می‌توان گفت که شبکه ارتباطی در شرایط بحران آمادگی ارائه هر نوع خدمتی را به شهروندان دارد. برخلاف آنچه بعد از زلزله استان آذربایجان شرقی، اطلاع رسانی شد، شبکه ارتباطی کشور در این واقعه با کوچکترین مشکلی روبه رو نشد.

او در  واکنش به این خبر که در  زلزله ورزقان بسیاری از شهروندان ساکن تهران نتوانستند با عزیزان خود در این مناطق تماس داشته باشند، می‌­گوید: درزلزله اخیر ما با  هیچ بحران ارتباطی نه برای زلزله زدگان و نه برای امداد رسانان رو به­ رو نبودیم. اما تعداد تماس‌های شهروندان در ساعت اولیه این حادثه بالا رفت. به دنبال این مسئله در بخش تلفن همراه فورا ظرفیت شبکه را بالا بردیم و مشکل را حل کردیم. باید توجه داشت که وجود چنین مشکلی در ساعات اولیه زلزله برای هر کشوری کاملا طبیعی است.

 زارعیان با اشاره به  میزان تخریب مراکز مخابراتی در مناطق زلزله زده می­‌افزاید: تمام مراکز اصلی مخابراتی استان اعم از تلفن ثابت و همراه سالم بوده و هیچ نوع اختلال یا قطعی در این شبکه‌ها صورت نگرفته است و تنها در دو روستا که صددرصد تخریب شده‌اند، شبکه مخابراتی نیز از بین رفت. با این حال شرکت مخابرات بلافاصله با نصب  تجهیزات BTS اضطراری پرتابل در این دو روستا و استفاده از  سیستم wll برای  شبکه تلفن ثابت‌، مشکل ارتباطی اهالی این مناطق را حل کرد .

در همین حال، آرش ­کریم بیگی، مدیر روابط عمومی شرکت ایرانسل، در خصوص وضعیت شبکه این اپراتور در شرایط بحران می‌­گوید: به  علت پیاده سازی طرح پایداری شبکه در شرایط اضطراری از زمان راه اندازی شبکه تلفن همراه ایرانسل، تمامی اقدامات لازم بر اساس برنامه از پیش طراحی شده در شرایط اضطراری صورت می‌گیرد و در شرایط بحرانی، این شبکه با کمترین مشکل مواجه می‌­شود. برای مثال، شبکه ایرانسل در مناطق زلزله زده استان آذربایجان شرقی با مشکل یا اختلال فنی خاصی مواجه نشد و هیچ گونه قطعی در شبکه به علت وقوع زلزله در این مناطق دیده نشد.

وی درادامه می­‌افزاید: اگر مشترکان در برخی مناطق در لحظات اولیه وقوع زلزله با مشکلی در برقراری تماس مواجه شدند، تنها به دلیل حجم بسیار بالای ترافیک درخواست‌ها برای برقراری تماس‌ها بوده است و کاملا طبیعی است که هیچ شبکه مخابراتی تجاری، به دلایل اقتصادی برای این حجم از ترافیک مقطعی مکالمات، طراحی نمی­‌شود.

کریم بیگی بر این باور است که  پس از انتشار خبر اولیه در خصوص وقوع زلزله در استان آذربایجان شرقی، به یکباره تماس‌های بسیاری از سوی هموطنان داخل و خارج کشور برای کسب اطلاع از سلامتی عزیزان خود به این منطقه سرازیر شد و به یکباره شبکه مخابراتی کشور با ترافیک بالایی روبه به رو شد که این ترافیک برای کل شبکه مخابراتی کشور غیرقابل پاسخگویی بود.

به شبکه اضطراری نیاز نداریم

قطع برق در یک منطقه زلزله‌دیده یا دچار بحران­‌های دیگر، می‌­تواند یکی از دلایل اختلال در شبکه ارتباطی باشد؛ چرا که اپراتورها به سختی می‌­توانند از انرژی پشتیبان خود استفاده کنند و همین موضوع به ادامه قطعی شبکه آنها دامن می­زند. برای مثال، در زلزله اخیر، شرکت ارتباطات زیرساخت که مسئول برقراری ارتباطات کشور است (و البته اعلام کرده بود که  هیچ قطعی در شبکه خود نداشته است) به علت قطع شدن برق با قطعی سه ساعت لینک‌های خود مواجه شد و همین امر بر ناپایداری شبکه زیرساخت ارتباطی کشور دامن زد. با این وجود، مسئولان مخابراتی اعلام کردند که به دلیل عدم وجود مشکل جدی در زلزله اخیر حتی از شبکه بحران ارتباطی نیز استفاده نشده است.

داوود زارعیان در این خصوص می­‌گوید: معمولا در مواقع بحران مهم‌ترین وظیفه شبکه اضطراری، تأمین ارتباط برای نیروی امدادی و خدمات‌رسان است. بنابراین این یک فکر اشتباه است که همه مردم در شرایط بحران بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند‌. اما به اعتقاد من آن‌قدر ظرفیت شبکه ارتباطی کشور بالا است که حتی در بسیاری از مواقع بحرانی نیازی به استفاده از شبکه اضطراری وجود ندارد و به همین علت در زلزله اخیر از این شبکه استفاده نشد.

او می­‌افزاید: در مناطق زلزله زده این استان شرایط شبکه بسیار عادی بود و با همان شبکه معمولی ­توانستیم نیاز ارتباطی شهروندان را پاسخگو باشیم. برای مثال، به شخصه خودم از زمان وقوع زلزله یعنی حدود ساعت 4 تا 7 با استفاده از شبکه عادی با مسئولان مخابراتی استان آذربایجان شرقی در ارتباط بودم؛ بدون اینکه با مشکل قطعی تماس مواجه باشم.

در بین تمامی اقداماتی که دو اپراتور همراه اول و ایرانسل برای حل مشکل ارتباطی شهروندان در مناطق زلزله زده انجام داده‌ اند، ارائه سیم­کارت و تماس رایگان یکی از طرح­های به شمار می‌آمد که در عین جالب بودن این سوال را مطرح می‌کرد که آیا در شرایطی که مردم مناطق زلزله‌زده به امکانات اولیه دسترسی ندارند. ارائه یک سیم­کارت رایگان می­‌تواند کمکی برای آن­ها باشد.

کریم­ بیگی در خصوص طرح سیم کارت و مکالمه رایگان اپراتور دوم کشور می­‌گوید: پس از وقوع این ضایعه، علاوه بر اقدامات امدادی، تأمین زیرساخت‌های ارتباطی چه به منظور تأمین ارتباطات تیم‌های امدادی از طریق تلفن همراه؛ و چه به منظور امدادخواهی توسط هموطنان، کسب خبر از سلامت و وضعیت هموطنان توسط آشنایان از اقصی نقاط کشور و جهان یکی از نیازهای اولیه بود. به همین علت ایرانسل با فراهم ساختن امکان مکالمه رایگان و توزیع سیم‌کارت رایگان در این مناطق تلاش کرد براساس مسئولیت اجتماعی خود و در حد توان، نیاز هموطنان آسیب دیده از زلزله اخیر را پاسخ دهد.

زارعیان نیز اعلام می­ کند که اجرای چنین طرحهایی با توجه به برآوردهای صورت گرفته و گزارش همکاران مخابراتی صورت می­‌گیرد. در واقع، گزارش­هایی از این مناطق به دست ما رسید که شهروندان از نظر در اختیار داشتن گوشی همراه با مشکلی روبه رو نبوده‌­اند و حتی اگر فردی به گوشی نیاز داشت، اپراتورها این نیاز را برآورده می­کردند. همچنین بعد از اجرای این طرح آن‌قدر حجم تماس با این سیم­ کارت­ها بالا بود که نشان از موفقیت آمیز بودن این طرح داشت.