اینترنت اشیا؛ آینده جهان ارتباطی
در آینده تمام وسایل زندگی ما به اینترنت وصل میشوند اما مشکلات امنیتی پابرجا است
گفته میشود که نسل سوم اینترنت موسوم به اینترنت اشیا طی یک دهه آینده از راه میرسد، نوع ارتباطی که در کنار مزایای آن ممکن است دارای معایب و ضعفهایی هم باشد.به گزارش وایرد، اگر چه این پدیده مزایایی نیز به همراه می‌آورد و از جمله باعث هوشمند شدن هر چه بیشتر محیط زندگی میشود، اما حریم شخصی و امنیت مردم را نیز به‌طور جدی به خطر می‌اندازد.
مهمترین ویژگی اینترنت اشیا قابلیت اتصال تمامی وسایل زندگی و محیط اطراف به شبکه اینترنت و دیگر شبکههای اطلاع‌رسانی است. بر این اساس دیگر تنها تلفن همراه، رایانه و تلویزیون شما نیستند که ازقابلیت اتصال به اینترنت برخوردارند. بلکه تمامی وسایل آشپزخانه، لامپهای روشنایی، اتومبیل شخصی و دیگر انواع خودرو و حتی یک لیوان ساده را می‌توان به اینترنت متصل کرد.
ویژگیها و مزایای اینترنت اشیا
فایده اصلی این کار دریافت اطلاعات شخصی کاربران با استفاده از حسگرها و مصرفسنجهای نصب شده بر روی این وسایل است. از این طریق می‌توان از عادات زندگی مردم در محیط کار و خانه مطلع شد و ابزارآلات خانگی را به‌طور خودکار به شیوهای تنظیم کرد که در اوقات مختلف شبانه روز وظایف برنامهریزی شده را بدون نیاز به دخالت انسان انجام دهند.
به گزارش فارس به‌عنوان مثال یک خودرو در نزدیکی خانه رانندهاش با استفاده از حسگرهای نصب شده چراغ‌های منزل را روشن کرده و قفل در را باز میکند. تهویه مطبوع را روشن میکند و کتری را برای به جوش آمدن آب و تهیه چایی یا قهوه به‌کار می‌اندازد. تصور چنین دنیایی بسیار هیجان انگیز است. اما بسیاری از چهرههای بسیار مشهور دنیای فناوری معتقدند که این تحول بر امنیت، حریم شخصی و شرافت انسانی تاثیرات منفی داشته و حتی منجر به تشدید نابرابری‌های اجتماعی میشود.
تحقیقات تازه موسسه Pew Research Center که یکسال وقت صرف تکمیل آن شده و در جریان تهیه آن با هزاران نفر از متخصصان و صاحب‌نظران دنیای فناوری اطلاعات مصاحبه شده نشان میدهد آینده اینترنت لزوما بی‌مشکل هم نیست. از جمله افرادی که برای تهیه این گزارش با آنها مصاحبه شده می‌توان به وینت سرف مشهور به پدر اینترنت و مدیران دهها شرکت بزرگ آیتی اشاره کرد.
انجام مصاحبههای مفصل با بزرگان فناوری رویهای است که طی 10 سال گذشته از سوی موسسه Pew Research Center پیگیری شده است، اما امسال برخی افراد مصاحبه‌شونده در مورد آینده اینترنت اظهار بدبینی کردهاند و این نشان میدهد که نگاه دقیقتری به آینده اینترنت، مزیتها و معایب آن معطوف شده است.
از میان 1606 مصاحبه شوندهای که در جریان تحقیق با آنها گفتوگو شده، اکثرا تردیدی در مورد مزایای اینترنت اشیا نداشتهاند. به عنوان مثال از جمله دیگر مزایای اینترنت اشیا امکان صدور فرامین صوتی و همین‌طور استفاده از حرکات دست و سر برای انتقال پیامهای مورد نظر به وسایل مختلف است. استفاده از ابزارهای برقی و خانگی با این روش بسیار سادهتر از گذشته خواهد بود.
به‌عنوان مثال می‌توان با این روش انقلابی در نحوه استفاده از وسایل پزشکی و درمانی به وجود آورد یا از ابتلا به بیماریهای مختلف که به خاطر تماس دست آلوده منتقل میشوند جلوگیری کرد. همچنین می‌توان به همین شیوه حسگرهای زیست محیطی را به‌طور شبکهای متصل کرد و موارد آلودگی زیست محیطی را شناسایی و با آن مقابله کرد. صرفه‌جویی در مصرف آب و برق و گاز از طریق هوشمندتر کردن خانه‌ها ازجمله دیگر مزایای استفاده از چنین سیستم‌هایی است.
پیامدهای امنیتی اینترنت اشیا
اما اینترنت اشیا مانند هر چیز دیگر نیمه تاریکی نیز دارد. امنیت مهمترین مسالهای است که اکثریت مصاحبه‌شوندگان به آن اشاره کردهاند. اکثر وسایل برقی که قرار است به این شیوه به اینترنت متصل شوند آسیب پذیر و قابل نفوذ بوده و توسط هکرها، سارقان اینترنتی، دولت‌ها و نهادهای اطلاعاتی قابل سوءاستفاده خواهند بود، لذا یک جاسوس دولتی یا یک هکر میتواند، کنترل تمامی ابزار و وسایل مورد استفاده فرد در منزل، محل کار و دیگر محیطها را به دست بگیرد و اطلاعات مفصل و دست اولی در مورد عادات زندگی خصوصی و حرفه‌ای مردم جمع‌آوری کند.
ممکن است تا سال 2025 یعنی زمان همه‌گیر شدن اینترنت اشیا دیگر اثری از حریم شخصی باقی نماند و انسانها روح خود را از دست بدهند.
پیش از این، این نوع سوءاستفاده‌ها محدود به هک کردن دوربینهای امنیتی و مداربسته یا وبکمها بود، اما اگر قرار باشد یخچال اتومبیل، لامپ، شیر آب منزل و… هم به اینترنت متصل باشند، پیامدهای حملات هکری به آنها فاجعه‌بار بوده و میتواند به بهای جان انسانها تمام شود.
بحث دیگر افزایش پیچیدگی زندگی در جهان پس از همه‌گیر شدن اینترنت اشیا است. در شرایطی که اشتباهات و نقصهای فنی کوچک رایانهها و گوشی کاربران را کلافه میکند و پیشبرد امور شخصی و حرفه‌ای مالکانشان را برای مدتی کوتاه یا طولانی مختل میکند، تصور از کار افتادن یا نقص فنی وسایل خانگی متصل به اینترنت بسیار نگران کننده خواهد بود. ممکن است به همین علت در آینده شاهد از کار افتادن بسیاری از وسایل ضروری زندگی باشیم و یافتن راه‌حلی برای مشکلات به وجود آمده بسیار دشوار یا غیرممکن باشد.
احتمال افزایش تبعیض و شکاف دیجیتال
پیچیدگی جهان مبتنی بر اینترنت اشیا و تبعات امنیتی آن ممکن است بسیاری از افراد یا کشورها را به عدم استفاده از دستاوردهای این پدیده ترغیب کند. کاربرد فناوریهای یاد شده به نفع بسیاری از کشورهای در حال توسعه است، اما ممکن است این کشورها به دلایل دیگری از جمله هزینههای سنگین قادر به استفاده از آن نباشند.
بنابراین از راه رسیدن اینترنت اشیا به جای کاهش شکاف دیجیتال ممکن است حتی آن را تعمیق کند. بسیاری از افراد ممکن است نتوانند یا نخواهند از این سبک زندگی نوین استقبال کنند و آن را به دلایل اقتصادی، سیاسی، مالی، امنیتی و فرهنگی در تعارض با آنچه مطلوب میپندارند، بدانند. حال اگر بنگاههای بزرگ اقتصادی و دولت‌ها تصمیم بگیرند به سمت استفاده از اینترنت اشیا حرکت کنند و عدهای از شهروندان تمایلی به این امر نداشته باشند، شکافها و اختلافات اجتماعی تشدید خواهد شد. چون با نصب دستگاهها و سیستمهای جدید فناوری مبتنی بر اینترنت اشیا به عقاید و دیدگاههای این افراد بیتوجهی خواهد شد. مجبور کردن مردم به خرید لوازم خانگی قابل اتصال به اینترنت و طراحی آنها به گونهای که عدم استفاده از چنین قابلیتهایی مشکلاتی ایجاد کند نیز از جمله دغدغه‌های دیگر مصاحبه‌شوندگان بوده است.
باید توجه داشت که امروزه هم با قطع اتصال رایانه و گوشی به اینترنت نمی‌توان از حفظ امنیت و حریم شخصی مطمئن بود و همین نگرانی در سطوحی بالاتر در مورد دیگر وسایل قابل اتصال به اینترنت وجود خواهد داشت.
البته آنهایی هم که به استفاده از اینترنت اشیا علاقه دارند، ممکن است کاربرد آن را به‌خصوص در محیط‌های کاری غیرانسانی بدانند. امروزه از وسایل الکترونیک پوشیدنی برای کنترل کارمندان در محیط‌های کاری استفاده میشود. در آینده انجام این کار با پیشرفت فناوری به مراتب آسان‌تر بوده و موجب نقض حریم شخصی افراد و تبدیل آنها از نظر کارفرمایان به اعداد خواهد شد.
بنابراین ممکن است تا سال 2025 یعنی زمان همه‌گیر شدن اینترنت اشیا دیگر اثری از حریم شخصی باقی نماند و انسانها روح خود را از دست بدهند.
راه چاره چیست؟
برخی مصاحبه شوندگان معتقدند باید در برابر این روند ایستادگی کرد و لزومی ندارد انسانها برای آسایش بیشتر و بهرهمندی از مزایای فناوری حریم شخصی خود را قربانی کنند. لزومی ندارد همه چیز به اینترنت متصل باشد و همچنین می‌توان وسایل متصل به اینترنت را به گونهای تنظیم کرد تا برقراری ارتباط میان آنها و سرورها به صورت رمزگذاری شده صورت بگیرد تا جلوی سوءاستفاده شرکت‌های بزرگ از دادههای شخصی افراد گرفته شود.
همچنین می‌توان از شبکههای خصوصی و فناوری کلود برای خصوصی‌سازی و شخصی‌سازی اطلاعات به اشتراک‌گذاری شده استفاده کرد. تعریف دقیق مفاد موافقتنامههای کاربری میان کاربران، شرکت‌ها و دولت‌ها هم میتواند به افراد در جهت دفاع از حقوقشان کمک کند و تا حدی جلوی سوءاستفاده دولت‌ها و شرکت‌ها را بگیرد.
همچنین می‌توان پلتفرمهای متن باز و ایمنی را بر همین اساس طراحی کرد. با این حال هیچ‌یک از این راهحلها قطعی و یقین‌آور نیست و هیچ فردی در زمان استفاده از اینترنت اشیا نمیتواند از حفظ حریم شخصی و امنیتش مطمئن باشد.