ضریب نفوذ اینترنت در کشور از ادعا تا واقعیت
صادق سلمانی – ایران : هفته گذشته، سامانه مدیریت ضریب نفوذ اینترنت کشور (متما) با ارائه گزارشی رسمی و با استناد به آمارهای ارائه شده، در حالی از کاهش 93/11 درصدی ضریب نفوذ اینترنت کشور در سال 92 به نسبت سال 91 خبر داد که در سال 92 و با روی کار آمدن دولت یازدهم، علاوه بر اینکه دولت پهنای باند اینترنت کشور را تاحدی افزایش داد، به واسطه ورود تکنولوژی‌های نوین مانند تلفن‌های همراه هوشمند و انواع تبلت‌ها، شاهد گسترش روز افزون استفاده از اینترنت همراه توسط کاربران هستیم که مقادیر مشاهده شده، با آمارهای ارائه شده توسط متما، تفاوت آشکار دارد. بر همین اساس علی اصغر انصاری، معاون سازمان فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با ایران با بیان اینکه آماری که اخیراً ارائه شده است باید اصلاح شود گفت: «اطلاعات سال گذشته اپراتورهای تلفن همراه کاهش مصرف GPRS را نشان می‌داد که در آمار جدید به این موضوع استناد شده است و بر همین اساس در تلاش هستیم تا بتوانیم اطلاعات جدید را دریافت کرده و آمار دقیق را اعلام کنیم.»
محاسبه ضریب نفوذ از طریق شاخص‌ها
سال‌هاست که همزمان با اعلام آمار استفاده کاربران ایرانی از اینترنت، حاشیه‌های آن هم تا مدت‌ها دامنگیر فعالان اینترنت میشود؛ چرا که تعدد مراکز ارائه آمار و همچنین ارائه نکردن آمار ضریب نفوذ اینترنت و میزان استفاده کاربران، سیاست گذاران و طراحان اینترنت کشور را با مشکلات عدیده روبه‌رو کرده است.
بر همین اساس احمد نخجوانی، مدیر عامل شرکت شاتل هم در گفت‌وگو با ایران در واکنش به آمار ارائه شده توسط متما درباره ضریب نفوذ اینترنت در کشور گفت: نحوه محاسبه میزان ضریب نفوذ اینترنت چند شاخص مهم دارد، «در یک مقطع زمانی، هر کسی که به اینترنت دسترسی داشت به عنوان یک شاخص برای محاسبه ضریب نفوذ در نظر گرفته می‌شد، ممکن بود ;کاربر حتی از طریق سیستم دایل آپ به اینترنت متصل شود، اما در حال حاضر موضوع بسیار متفاوت است. به عنوان نمونه ما ایران را با کشورهای دیگر مقایسه می‌کنیم و کسانی را که از طریق GPRS یا دایل آپ به اینترنت متصل شده باشند به عنوان کاربر تلقی می‌کنیم به همین خاطر امروزه این شاخص در دنیا مطرح شده است که نسبت اینترنت پرسرعت به اینترنت کم سرعت تعریف خاص خود را دارد و کاربر باید نسبت به کل جمعیت، از حداقل سرعت اینترنت یعنی یک مگابیت بر ثانیه استفاده کند.»
به گفته نخجوانی، «در حال حاضر حدود 5 الی 5/5 میلیون نفر کاربر به اینترنت پرسرعت ADSL یا وایمکس دسترسی دارند که این موضوع هم می‌تواند یک شاخص برای اندازه‌گیری ضریب نفوذ اینترنت باشد. بنابراین مایه آبروریزی است که GPRS یا دایل آپ را در کنار هم به عنوان سطوح دسترسی به اینترنت در کشور تلقی کنیم. بعد از آن، با مقایسه آمارهای به دست آمده می‌توانیم نسبت کل جمعیت کشور و نسبت افراد بالای 18 سال که از اینترنت استفاده می‌کنند را به دست بیاوریم که از این طریق، ضریب نفوذ اینترنت در کشور به دست می‌آید. متأسفانه رقم‌های اعلام شده فعلی، بیشتر جنبه پروپاگاندا (تبلیغات سیاسی) دارد.»
مدیر عامل شاتل در ادامه با تأکید بر اینکه در برخی مراکز برای محاسبه میزان ضریب نفوذ اینترنت، کل پهنای باند کشور را تقسیم بر تعداد کاربران می‌کنند گفت: «در حال حاضر جمعیت کشور نزدیک به 78 میلیون نفر است که بالای 5 میلیون Node ( نقطه ای از یک شبکه ارتباطی ؛ که بر آن دو یا چند خط ارتباطی تلاقی می‌کنند) اینترنت پرسرعت در کشور واگذار شده است بر همین اساس، این شاخص، بسیار غیر دقیق است و به جای استفاده از آن برای محاسبه ضریب نفوذ اینترنت باید سراغ این شاخص برویم که چند نفر به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند و پهنای باند اختصاص یافته به آنها چقدر است.»
محمد علی یوسفی‌زاده، مدیرعامل شرکت آسیاتک هم در گفت‌وگو با ایران در واکنش به آمار ارائه شده درباره افت ضریب نفوذ اینترنت در کشور به ایران می‌گوید: «آن چه تاکنون شاهد آن هستیم و از نزدیک هم ملموس است، افزایش میزان کاربران اینترنت در کشور است و حتی در حال حاضر، رشد مشترکین در شهرستان‌ها به نسبت کلانشهرها، بسیار بیشتر شده که این موضوع، خود نشان دهنده ضریب بالای نفوذ اینترنت در جامعه ایران است و بعید می‌دانم که ضریب نفوذ اینترنت حتی درصد ناچیزی کاهش پیدا کرده باشد. یوسفی‌زاده با ارائه پیشنهادی در رابطه با نحوه محاسبه ضریب نفوذ اینترنت در کشور خاطرنشان کرد: «ضریب نفوذ اینترنت باید بر اساس تعداد خانوار محاسبه شود که بر همین اساس تقسیم کردن تعداد پورت اینترنت پرسرعت تحویل شده به نسبت تعداد خانوارها می‌تواند تا حدی معقول باشد.»
اما داوود زارعیان، سخنگوی شرکت مخابرات ایران از جنبه دیگر به موضوع ارائه آمار جدید درباره کاهش ضریب نفوذ اینترنت در کشور نگریسته و به ایران می‌گوید: « من فکر می‌کنم آماری که اخیراً توسط سازمان فناوری اطلاعات ارائه شده است درست بوده و آمار قبلی ایراد داشته که در این دوره از آمارگیری، ایرادهای آن رفع شده است. ممکن است که آمار ضریب نفوذ اینترنت در سال 92 واقعی شده باشد و این احتمال وجود دارد که آماری که در سال 91 ارائه شده، واقعی نبوده باشد. به عنوان نمونه شرکت مخابرات در سال 92 و در حوزه ADSL بیش از یک میلیون پورت واگذار کرده است که این یک میلیون پورت معادل حداقل 5/5 میلیون یا حداکثر 20میلیون مشترک اینترنت است.»
نمی‌توان به آمارهای متما اعتماد کرد
«از سال‌های پیش قرار بر این بود که با همکاری سازمان فناوری اطلاعات، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و مرکز آمار ایران، آمارهای ضریب نفوذ اینترنت، فقط و فقط توسط یک مرجع ارائه شود، اما متأسفانه ظاهراً این توافق اجرایی نشده است و ما بعضاً با آمارهای متناقض روبه‌رو هستیم. حتی بخش‌هایی از خود وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، آمارهای متناقضی درباره میزان ضریب نفوذ اینترنت ارائه می‌دهند و انتظار می‌رود که در دولت تدبیر و امید، آمار استفاده از اینترنت که برای تصمیم سازان و فعالان این بخش خیلی مهم است به صورت دقیق، به روز و بهنگام ارائه شود تا در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، بسیار مؤثر باشد.»
محمود رضا خادمی، عضو کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه استان تهران با بیان مطلب بالا به ایران گفت: در حال حاضر برای محاسبه میزان ضریب نفوذ اینترنت، دو تعریف کلی در دنیا موجود است «تعریف اول این است که اگر کسی حتی در ماه یک بار به اینترنت متصل شد کاربر اینترنت محسوب میشود، تعریف دوم می‌گوید که کاربر اینترنت کسی است که از خطوط اینترنت پرسرعت آن هم با تفکیک تکنولوژی و وسایل تعریف شده استفاده کند. متأسفانه مرکز متما بدون اعلام مبنا و ارائه تفکیک لازم، بعضاً آمارهایی اعلام می‌کند که فکر نمی‌کنم مورد استفاده نهادها و مراجع کارشناسی قرار بگیرد. حتی با یک مقایسه می‌توان فهمید که آمارهای متما مبنای علمی ندارد.»
مؤید حسینی صدر، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی هم در گفت‌وگو با ایران در واکنش به ارائه آمارهای جدید مبنی بر کاهش ضریب نفوذ اینترنت کشور در سال گذشته گفت: «ورود تلفن‌های همراه هوشمند و انواع تبلت‌ها به کشور و موج فراگیر عضویت در شبکه‌های اجتماعی حتی در نقاط دور افتاده کشور، نشان می‌دهد که اینترنت در حال فراگیر شدن است.» وی افزود: «اینترنت امکانات فوق‌العاده‌‌ای را فراهم و زحمت کارها را کم کرده است و دولت در این زمینه باید اقدامات بیشتری انجام بدهد و باید به سمت اینترنت پرسرعت گام برداریم. از زمانی که دولت یازدهم بر سر کار آمده، تصور من بر این است که کیفیت خدمات اینترنت افزایش پیدا کرده و ما امیدواریم که هزینه‌های آن هم کاهش پیدا کند.»
این روزها با روند رو به رشد استفاده از اینترنت بویژه در کشورهای رو به توسعه، دیگر نمی‌توان با ارائه آمارهای متناقض به نوعی برگشت به عقب داشت و اعلام کرد که ضریب نفوذ اینترنت کاهش پیدا کرده است بلکه شرایط می‌طلبد که مسئولان مربوطه ضمن تکیه بر تأسیس یک مرکز واحد برای ارائه آمار ضریب نفوذ اینترنت، از فرمول‌های روز دنیا برای محاسبه این ضریب استفاد کنند.