بازار دیجیتال در آستانه لغو تحریم‌ها
ساماندهی بازار قاچاق و اصلاح قوانین گمرکی باید در اولویت قرار گیرد.
با وجود مشکلات بسیاری که این روزها بازار سخت‌افزار با آن مواجه است یک سوی نگاه همه کارشناسان به تغییر شرایط پس از برداشته شدن تحریم‌ها و رفع ممنوعیت فعالیت تجاری شرکت‌های بزرگ‌آی تی در ایران است. موضوعی که اگرچه بروز نشانه‌های تاثیر آن بر بازار ایران در کوتاه‌مدت خوش‌بینانه است؛ اما از سوی دیگر با این موضوع در فضای بازار همراه است که حضور شرکت‌های خارجی منجر به چه تاثیراتی خواهد شد. علیرضا پورنقشبند، یک کارشناس حوزه سخت‌افزار در گفت‌و گو با «دنیای اقتصاد» معتقد است مساله امروز بازار ایران صرفا برداشته شدن تحریم‌های تجاری نیست بلکه تغییر قوانین ایران و آمریکا است که ورود کالاهای سخت‌افزاری به داخل را با محدودیت مواجه می‌کند. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
آیا حضور شرکت‌های خارجی در ایران به معنای کاهش نیروی کار شاغل در حوزه شرکت‌های سخت‌افزاری است ؟
برای شروع می‌خواهم این سوال مطرح شود که اصولا شرکت‌ها چطور قرار است وارد کشور شوند و از کدام کشورها؟ اگر هم قرار باشد این شرکت‌ها وارد بازار کار کشور شوند، اصولا مگر قرار است همراه با خودشان نیروی کار هندی و پاکستانی بیاورند. به نظر نمی‌رسد چنین باشد چون در این صورت برای همان شرکت‌ها به صرفه خواهد بود که از افراد واقعی و متخصصانی که دوره دیده و آموزش دیده هستند و مشغول به کارند، استفاده کنند.
حضور شرکت‌های بزرگ در ایران را بعد از برداشته شدن تحریم‌ها چه‌قدر محتمل می‌دانید؟
ممکن است با لغو تحریم‌ها ممنوعیت فروش قطعه از کالای آمریکا برداشته شود و امکان ارسال پول به آمریکا ایجاد شود؛ اما این به معنای اینکه این شرکت‌ها در ایران حضور داشته باشند، نیست. برای حضور و ورود شرکت‌های بزرگ خارجی و به خصوص شرکت‌های آمریکایی مقدماتی لازم است از جمله ساماندهی موضوع قاچاق، تسهیل قوانین گمرکی و کار در ایران و ایجاد زمینه‌های ثبت نمایندگی و سرمایه‌گذاری خارجی. اصولا به اعتقاد من ما بعد از برداشته شدن تحریم‌ها در ایران به 6 یا 7 سال گذشته بر می‌گردیم زمانی که حتی در آن شرایط هم همین شرکت‌های خارجی در کشور حضور نداشتند. اگر به یاد داشته باشید بعد از انقلاب هم شرکت‌های خارجی و معتبر در ایران حضور نداشتند، بنابراین با برداشته شدن تحریم‌ها در بهترین شرایط ما به سال‌های 60، 61 و 62 بر می‌گردیم. در واقع بحث چیزی ورای تحریم است وگرنه کشورهای عربی هم در تمام این سال‌ها تحریم نبوده‌اند؛ اما شما می‌بینید همین چند ماه قبل تازه شرکت اپل اقدام به بازگشایی اپل استور در امارات کرده است. همین زمینه‌سازی و آماده‌سازی برای حضور برندهای خارجی در بازار ایران هم لازم است.
اما موضع کنونی شرکت‌های بزرگ حضور در بازارهای مصرف‌کننده جهان مثل خاورمیانه است و بازار مصرف ایران نیز می‌تواند یکی از گزینه‌ها باشد. البته اینکه شرکت‌ها هیچ ارتباطی با بازارها نداشته باشند درست نیست و ممکن است همین حالا هم این شرکت‌ها راه‌های ارتباطی خود را در ایران داشته باشند؛ اما تحریم‌هایی که مربوط به ارسال فناوری آمریکایی به ایران است متعلق به قوانین خزانه‌داری آمریکا و وضع تحریم‌هایی علیه ایران در زمان ریاست جمهوری کلینتون است. تمامی محصولات آمریکایی مشمول این تحریم هستند مثلا اینکه هر لپ‌تاپی که از فناوری‌های آمریکایی استفاده کرده باشد در تمام این سال‌ها امکان ورود به ایران را نداشت. همین موضوع هم باعث شد تا هیچ شرکت کره‌ای، ژاپنی و تایوانی که حداقل از یک یو اس بی آمریکایی یا سیستم عامل مایکروسافت استفاده کرده باشند نتوانند لپ‌تاپ‌هایشان را وارد ایران کنند. با وجود اینکه تمامی محصولات شرکت‌هایی مثل ال جی، سامسونگ و سونی در ایران وجود دارد؛ اما لپ‌تاپ‌هایشان وارد ایران نشد.
بنابراین خیلی خوش‌بینانه است که فکر کنیم از فردای برداشته شدن تحریم‌ها در ایران شاهد حضور شرکت‌های مایکروسافت، گوگل یا اپل در ایران باشیم چراکه ما با اصلاح قوانین داخلی و زمینه‌سازی‌های دیگر هم فاصله داریم. تاکید می‌کنم که درخصوص تحریم‌های آمریکا ممکن است اجازه صدور و ارسال پول و گردش پولی داده شود که همین موضوع هم اتفاق بزرگی است؛ اما در این حوزه همچنان با مشکلات بزرگی روبه‌رو خواهیم بود که با علامت سوال همراهند.
بنابراین شما معتقدید آنچه برای بازار ایران اهمیت دارد برداشته شدن محدودیت‌هایی است که پیش از تحریم‌های هسته‌ای وجود داشت.
بله، هرچند در این مسیر ممکن است برخی کالاها با مجوزهای خاص در زمینه کالاهای‌آی تی آمریکایی روبه‌رو شوند و صدور فناوری‌های خاص به‌صورت موردی امکان پذیر باشد؛ اما موضوع نگران‌کننده ادامه روند رکود است که اوضاع را به حالت نامناسب درآورده است. موضوع دیگری که انتظارات را بیش از حد برای مردم بالا برده است؛ موضوع برداشته شدن تحریم‌هاست که این تفکر را به وجود آورده است که برداشته شدن تحریم‌ها همه چیز را به حالت عادی بر می‌گرداند؛ اما این موضوع خودش جای سوال دارد که مگر قبل از تحریم‌ها این مشکلات وجود نداشت؟
بزرگ‌ترین مشکلی که برندهای سخت‌افزاری در بازار ایران با آن مواجه خواهند بود چیست؟
در حال حاضر بزرگ‌ترین مشکل حوزه سخت‌افزار در داخل ایران به‌جز تحریم‌ها در قوانین مشهود است و نیز مشکلات ناشی از قاچاق، اختلاف ارز و چند نرخی بودن آن؛ به‌خصوص موضوع چند نرخی بودن ارز بیش از هر حوزه دیگری به حوزه سخت‌افزار آسیب زده است. همچنین بالا رفتن تعرفه واردات لپ‌تاپ و تبلت به بهانه اینکه در کشور تولیدات داخل داریم که اساسا این طرحی است که برخی از افراد از قبال آن سود خوبی برده‌اند. برای شرکت‌های خارجی وضع قوانینی در حوزه ثبت برند و ایجاد نمایندگی می‌تواند از اصلی‌ترین مشکلات باشد. با تمام این اوصاف هرچند ممکن است شرکت‌های بزرگ اقدام به گشایش دفتر نمایندگی و دفاتر حفظ حقوقی معاملات کنند؛ اما این موضوع فرق دارد با شرایطی که شرکت‌ها به‌صورت مستقیم وارد معامله شوند و به افراد سرویس بدهند؛ بنابراین باید منتظر تحولات اقتصادی، روند بازار نفت، برجام و برداشتن تحریم‌ها بود، شاید یک سال دیگر بهتر بتوان درباره این مسائل حرف زد.