وزیر ارتباطات میگوید مشکل اصلی توسعه اینترنت ثابت سرمایه گذاری است
نشریه پیوست در شماره ۵۱ خود در مورد معضلات اصلی توسعه نیافتن اینترنت ثابت در کشور به گفتگو با وزیر ارتباطات، محمدجواد آذری جهرمی نشسته که متن کامل آن بدون تغییر در پی می‌آید:
شرکتهای فعال در بازار اینترنت ثابت بر این باورند که به دلیل سیاست گذاری‌های اشتباه در این حوزه آنها در زمان شروع به کارشان امکان رشد و توسعه نداشتند و حالا به دلیل ورود اپراتورهای تلفن همراه و ارائه دیتا با قیمت بسیار پایین، امکان رقابت در بازار را از دست دادند.
از سوی دیگر پروانه‌های FCP نیز کمکی به خروج این شرکت ها از بن‌بست توسعه شبکه‌شان نکرده و حتی محدودیت‌های جدیدی پیش روی آنها گذاشته است.
در مقابل اما مدیران وزارت ارتباطات اعلام می‌کنند که مشکل اصلی توسعه نیافتن اینترنت ثابت، نه قانون‌گذاری و نه قیمت پایین دیتای موبایل در کشور، که نبود سرمایه‌گذاری کافی در این حوزه است.
وزارت ارتباطات به‌صورت مشخصں چه برنامه‌ای برای توسعه اینترنت ثابت در کشور دارد؟
در برنامه ششم توسعه و برنامه اقتصاد مقاومتی یک عنوان برنامه بسیار مهم دیده‌شده و آن‌هم رسیدن به سرعت متوسط ۲۰ مگ برای مصارف خانگی است.
طبیعتاً در شرایط مناسب روی تکنولوژی ADSL امکان ارائه سرویس بیشتر از ۱۶ مگ بیت بر ثانیه وجود ندارد. این به مفهوم پشت سر گذاشتن ADSL در این چهار سال و خاتمه یافتن آن است.
برای رسیدن به سرعت متوسط ۲۰ مگ وزارت ارتباطات دو وظیفه مهم دارد. اولین وظیفه تعیین اهداف و برنامه مشخص در بحث شبکه مادر مخابراتی است که در اختیار زیرساخت است. بزرگ‌ترین مانع در بخش توسعه اینترنت ثابت نیز همین انحصار است.
متأسفانه در سال‌های گذشته و بعد از خصوصی سازی نه مخابرات اقدام به توسعه شبکه زیرساختی کشور کرد و نه به بخشی خصوصی فعال در این حوزه اجازه توسعه داد. هرچند به‌تازگی این شرکت با پروژه تانوما ارائه سرویس فیبرنوری را شروع کرده و بر اساس آخرین اطلاعاتی که دارم تاکنون ۱۴هزار پورت واگذار کرده است. تکنولوژی واسطه‌ای که به کمک این زیرساخت می‌توان از آن استفاده کرد VDSL است.
درزمینهٔ توسعه شبکه بر مبنای VDSL تاکنون چه اقدامی انجام شده است؟
براساس پروانه FCP به شرکتهای اینترنتی مجوز فراهم کردن زیرساخت بر اساسی FTTC (کشیدن فیبر تا کابینت‌ها) داده شده است. اما یک سال است که این پروانه به شرکتهای اینترنتی ارائه شده، اما کاری جدی صورت نگرفته است.
دلیل عمده وارد نشدن شرکتهای دارای پروانه FCP به حوزه FTTC چیست؟
دلیل عمده این اتفاق همکاری نکردن مخابرات با این شرکت‌ها است. درنهایت این شرایط باعث تدوین یک مصوبه دیگر در رگولاتوری به نام مصوبه ۲۳۰ شد. در این مصوبه اصول تعامل اپراتورهای FCP و مخابرات و اینکه این شرکت باید به چه شیوهای با دارندگان پروانه FCP همکاری کند ترسیم‌شده است.
درواقع تلاش کردیم به کمک این مصوبه موانع قانونی‌ای که بر سر راه شرکتهای خصوصی اینترنت در خصوص توسعه FTTC است برداشته شود؛ اما با این مصوبه هم مشکلات به‌پایان نمی‌رسد، چراکه در حال حاضر به ۱۷ شرکت مجوز FCP داده شده و هر ۱۷ شرکت خواهان فیبر کشی به‌موازات مخابرات، نصب کابینت و … هستند.
این شرایط یک هدررفت سرمایه به همراه خود دارد. جاهایی که پروژه اقتصادی است همه شرکت‌ها به دنبال نصب کابینت‌ها و فیبرکشی هستند، اما در مقابل جایی که صرفه اقتصادی ندارد هیچ شرکتی حاضر به ورود نیست و این چالشی است که بین خود دارندگان پروانه FCP وجود دارد. مشکلی سومی هم در بحث توسعه شبکه فیبر نوری وجود دارد و آن سرمایه‌گذاری نکردن دارندگان پروانه FCP در این بخش است.
صحبت‌های زیادی در مورد سرمایه گذاری چند صد میلیارد تومانی آنها در بخش فیبر نوری و گذاشتن کابینت شنیده میشود، اما در عمل تنها دو شرکت هستند که حدود هزار یا دو هزار کابینت فیبر نوری نصب کرده‌اند.
تا چه حد مشکل سرمایه گذاری در حوزه توسعه اینترنت ثابت کشور جدی است؟
شاید بتوان گفت بخش بزرگی از مشکل بر سر توسعه اینترنت ثابت نبود سرمایه کافی است. مشکل سرمایه گذاری هم محدود به شرکتهای FCP نمی‌شود، چراکه مخابرات به‌عنوان شرکتی که عمده سهم از بازار اینترنت ثابت را در اختیار دارد نیز با نبود سرمایه گذاری کافی روبه‌رو است.
در واقع سهامداران این شرکت در زمان لازم سرمایه‌گذاری کافی در این شرکت انجام نداده‌اند و سود به‌دست‌آمده از محل درآمدهای شرکت نیز به سرمایه گذاری و افزایش سرمایه اختصاص داده نشده است.
اما دارندگان پروانه FCP اعلام می‌کنند مشکلات توسعه شبکه بر اساس فیبر نوری بیشتر به مقررات گذاری و همکاری نکردن شرکت مخابرات بازمی‌گردد نه نبود سرمایه.
این چیزی است که آنها اذعان می‌کنند، اما واقعیت نبود سرمایه کافی است. دارندگان پروانه FCP باید یک ترکیبی داشته باشند و با یک ترکیب بزرگ شده در مقابل مخابرات دست به سرمایه گذاری بزنند تا کار توسعه در این بخش پیش رود. متأسفانه ادبیات گفتمانی مناسب بین دارندگان پروانه FCP وجود ندارد؛ نمی‌توانند در رابطه با منافع همسو با یکدیگر به نقطه اشتراک برسند و نقطه اختلافشان باهم بسیار زیاد است.
منطقی هم هست که با یکدیگر به حجم سرمایه گذاری مناسب برسند، نه اینکه تک تک اقدام به سرمایه گذاری کنند. اگر تاکنون شرکتهای اینترنتی رشد کرده‌اند به خاطر سرمایه گذاری‌ای بوده که مخابرات در بخش زیرساخت شبکه انجام داده. هیچ‌کدام از این شرکت‌ها تاکنون برای شبکه سازی سرمایه گذاری نکرده‌اند. در حال حاضر نیز با توجه به اینکه مخابرات نمی‌تواند در بخش شبکه‌سازی سرمایه گذاری لازم را انجام دهد این شرکت‌ها از بازار عقب افتاده‌اند.
با چه راه حلی می‌توان هم شرکتهای اینترنتی و هم مخابرات را از این بن‌بست نجات داد؟
راه‌حل اصلی می‌توانست فعال شدن پروانه ایرانیان نت (اپراتور فیبرنوری) و انجام تعهدات این شرکت باشد.
از زمان دریافت پروانه در سال ۹۱ تکالیفی بر عهده این شرکت گذاشته شد که متأسفانه سهامداران، آن زمان سرمایه گذاری لازم برای انجام این تعهدات را به کار گرفتند. در نهایت شرایط برای ورود سرمایه‌گذاری خارجی فراهم و MTN وارد این پروژه شده است.
ورود سرمایه MTN در اپراتور چهارم در چه مرحله‌ای قرار دارد؟ اساساً این شرکت خارجی وارد این پروژه شده است؟
در حال حاضر جزئیات امضای قراردادشان (term sheet) نهایی شده و در حال انجام ارزیابی اولیه قرارداد (Due diligence) هستند. ثبت شرکت و موضوعات اداری فعالیتشان در کشور نیز در حال پیگیری است.
چرا سرمایه‌گذاری لازم در این حوزه صورت نمی‌گیرد؟
سرمایه‌گذاری نیاز به بازگشت سرمایه دارد یعنی مدل بازگشت سرمایه آن باید توجیه اقتصادی داشته باشد از دید ما ازآنجاکه در بخش‌های موبایل به نقطه نزدیک به اشباعی رسیدیم، بازار اینترنت ثابت قابلیت زیادی برای رشد دارد. اما اشکال این بازار در چند نکته اساسی خلاصه میشود که از اصلی‌ترین آن هزینه اجرای پروژه است بخشی از هزینه‌های پروژه مربوط به سرمایه‌گذاری اولیه (Capex) است که کاملاً طبیعی است و بخشی دیگر مربوط به همین هزینه‌های (Opex) عملیاتی است.
این هزینه‌های عملیاتی به هزینه‌های انتقال شبکه مخابرات و زیرساخت بازمی‌گردد. هر فرد یا نهادی هم که برای سرمایه‌گذاری وارد این بازار میشود یک مطالعه اختصاصی انجام می‌دهد که بعد از راه اندازی شبکه چه میزان از سهم خود را باید مخابرات زیرساخت پرداخت کنند بنابراین به خاطر بالا بودن هزینه انتقال شبکه برای بسیاری سرمایه‌گذاری در این بخش به‌صرفه نیست.
چرا وزارت ارتباطات از ابتدا ارائه پروانه FCP، راه‌حلی برای جلوگیری از تعدد پروانه در این زمینه در نظر نگرفت؟ از ابتدا هم قرار بود پروانه‌های جدید ارتباطی بازیگران این حوزه کاهش پیدا کنند.
فراموش نکنید که تا قبل از پروانه FCP نزدیک به ۱۲۰۰ فعال در بازار اینترنتی کشور داشتیم و رساندن آنها به این ۱۷ شرکت کار بسیار بزرگی بوده است؛ قبل از ارائه پروانه FCP این تحلیل وجود داشت که با توجه به حجم بازار حضور شش [شرکت] فعال کافی است اما وقتی درزمینهٔ ارائه پروانه سیاست باز گذاشته میشود نمی‌توانیم بگوییم فقط به شش شرکت پروانه می‌دهیم.
در مصوبه جدیدی که قرار است تنظیم کنید نمی‌توان برای تجمیع شرکت‌ها راه حلی در نظر گرفت؟
برای تجمیع اپراتورهای FCP باید مشوق‌های در نظر گرفت که این کار هم در مصوبه ۲۳۷ در نظر گرفته شد. نظام پله‌ای برای تعرفه اینتر کانکشن و ارتباطات در این مصوبه به این خاطر در نظر گرفته شد تا آنها به سمت تجمیع و کاهش هزینه‌هایشان پیش بروند.
از سوی دیگر در بند ۵ حکم انتصاب مهندس حسین فلاح، رئیس جدید سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، در این رابطه درخواست راه‌حل کرده‌ام؛ ازجمله اینکه شرکت‌ها با وارد شدن به بازار بورس از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری این بازار استفاده کنند.
بازار اینترنت ثابت ما نیازمند چه میزان حجم سرمایه‌گذاری است؟
درآمد سالانه مخابرات در حدود ۶ هزار میلیارد تومان و درآمد همه شرکتهای دارای پروانه FCP در حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان است؛ از دید بنگاهی نیز سایزمخابرات همچنان خیلی بزرگتر از ۱۷ دارنده پروانه FCP است. MTN اعلام کرده که برای توسعه شبکه فیبر نوری در ۸ شهر اصلی نیازمند ۳۰۰ میلیون دلار سرمایه است. براساس همین میزان می‌توانیم نیاز بازار اینترنت ثابت کشوربه سرمایه گذاری را تخمین زد.
با توجه به بررسی‌های که وزارت ارتباطات در این زمینه انجام داده امکان دارد رقم دقیق قرار دهید؟
بازار اینترنت ثابت ایرانی نیازمند یک میلیارد دلار سرمایه گذاری است.
یکی از دلایلی که شرکتهای دارنده پروانه FCP عامل بازدارنده رشد خود عنوان می‌کنند تعرفه پایین اینترنت همراه در ایران در مقایسه با سایر کشورهاست به باور آنها در این زمینه اپراتورهای همراه کم فروشی می‌کنند و همین امر باعث شده ماهانه ۱۵ هزار پورت پرسرعت آنها در کشور تخلیه شود این تحلیل را قبول دارید؟
اینترنت همراه ما نسبت به کشورهای دیگر ارزان نیست اینترنت همراه کشور ازنظر به صرفه بودن (affordability) جز ۱۰ کشور اول است.
اپراتورهای ثابت چون توان رقابت با کیفیت و قیمت اینترنت همراه را ندارند از ما می‌خواهند تعرفه‌های موبایل را افزایش دهیم؛ یعنی ما از جیب مردم خرج کنیم تا شرکت‌هایهای FCP بتوانند مشتریان خودشان را حفظ کنند؛ این سیاست درستی نیست.
اینترنت ثابت زمانی می‌تواند با موبایل رقابت کنند که کاربران در خانه بدون تأخیر، قطع و اختلال به محتوای ویدیویی و … باکیفیت hd دسترسی داشته باشند.
شرکت‌ها با کمک اینترنت ثابت می‌توانند سرویس‌هایی به کاربران ارائه کنند قابل قیاس با دیتای موبایل نیست. شرکتهای FCP می‌تواند بر اساس مصوبه ۲۳۷ اینترنت غیر حجمی در اختیار کاربرانشان بگذارند و با اینکار مشترکان موبایل را به شبکه خود بازگردانند اما این کار را انجام نمی‌دهند درمقابل انتظار دارند که ما قیمت دیتای موبایل را افزایش دهیم. رقابت اصلی با ارائه سرویس نوین و باکیفیت صورت می‌گیرد نه بالا بردن تعرفه موبایل.
امیدوارم با مصوبه جدیدی که به‌زودی به تصویب رگولاتوری می‌رسد با در نظر گرفتن سیاست گذاری‌های مشخص مشکلات حوزه اینترنت ثابت کشور را حل کنیم.