وزارت ارتباطات 141 ساله شد
امروز سالروز تأسیس وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است. در چنین روزی در سال 1255 هجری شمسی به دستور ناصرالدین شاه وزارت ارتباطات تأسیس شد. از تأسیس وزارت ارتباطات تاکنون تغییرات و تحولات زیادی ایجاد شده است و کشور در حال حرکت به سمت ایجاد نسل پنجم موبایل و اینترنت اشیا و ایجاد فناوری‌های اطلاعات بر بستر ایجاد شده در کشور است. از تأسیس وزارت ارتباطات 141 سال می‌گذرد اما در این مدتاما در این مدت زمان بحث تحول در این عرصه چگونه ارزیابی میشود؟
صابر فیضی رئیس سابق شرکت مخابرات ایران درباره تغییر و تحولات ایجاد شده در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات به «ایران» گفت: وقتی وزارت تلگراف، پست و تلفن راه‌اندازی شد ابتدا بیشتر بخش پست و تلگراف آن پررنگ‌تر بود که بعدها که تلفن ثابت راه‌اندازی شد و اوج گرفت. هر چند هنوز پست جایگاه خود را در کشور و جهان حفظ کرده است و تلگراف هم جای خود را به ایمیل و فاکس داده است.
فیضی افزود: در دنیا تحول مهمی رخ داده و این تحول خروج دولت‌ها از بخش سرمایه‌گذاری در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات است. دولت‌ها بیشتر به سمت رگولاتوری پیش رفته‌اند. به‌عبارتی بخش اعظم حاکمیتی ارتباطات کشورها به سمت نظارت و قانونگذاری سوق پیدا کرده است درحالی که در کشور ما این اتفاق رخ نداده است.
صابر فیضی رئیس اسبق مخابرات ایران: تحولات خوبی را در بخش ارتباطات شاهد بوده‌ایم ولی هنوز جای تحول بسیاری دارد و ساختار ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور باید به سمت حاکمیتی که همان رگولاتوری و قانونگذاری و نظارت است پیش رود و از سرمایه گذاری و تصدیگری خارج شود و کار را به دست بخش خصوصی بسپارد
این کارشناس حوزه فاوا با بیان اینکه کشور ما تحولات خوبی را در بخش ارتباطات شاهد بوده ولی هنوز جای تحول بسیاری دارد، گفت: اما ساختار ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور باید به سمت حاکمیتی که همان رگولاتوری و قانونگذاری و نظارت است پیش رود و از سرمایه‌گذاری و تصدیگری خارج شود.
رئیس اسبق مخابرات ایران یکی از راه‌های سرعت گرفتن تحولات در عرصه ارتباطات و فناوری اطلاعات را واگذاری کارها به بخش خصوصی عنوان کرد و گفت: اکنون در دنیا بیشتر فناوری اطلاعات مطرح است از این‌رو دولت نباید در این بخش ورود کند اگر بخش حاکمیتی در بخش فناوری اطلاعات ورود و سرمایه‌گذاری را به دست بگیرد باز ما از دنیا عقب می‌مانیم. دولت باید ضمن انجام کارهای رگولاتوری باید به مردم اطمینان دهد که سرمایه آنها بازخواهد گشت تا بتوانند سرمایه‌گذاری کنند. وقتی اطمینان ایجاد شد قطعاً مردم در این بخش‌ها ورود کرده و سرمایه‌گذاری می‌کنند.
این کارشناس فاوا با بیان اینکه بخش فناوری اطلاعات در دنیا در بخش‌های اقتصادی و کشاورزی و دیگر بخش‌ها تأثیرات زیادی گذاشته است، گفت: ولی ما در کشور خود این نوع تأثیرات را شاهد نیستیم و تقریباً از فناوری در صنایع دیگر استفاده نمی‌کنیم و اگر هم عده‌ای از فناوری‌ها استفاده می‌کنند و در این بخش سرمایه‌گذاری کرده‌اند، تنها از سوی بخش خصوصی بوده است.
فیضی با اشاره به اینکه کشور ما از نظر تکنولوژی از دیگر کشورها عقب نمانده و با تکنولوژی‌های روز رو به جلو حرکت کرده است، افزود: اما چون وزارتخانه‌ها و کارهای آنها همیشه وابسته به بودجه‌های دولتی بوده است، به همین علت سرمایه گذاری‌ها آنگونه که باید در مسیر درستی پیش نرفته و کمتر تأثیرگذار بوده است.
تمرکز روی «تحول» به جای «بهبود»
حسین اسلامی دیگر کارشناس فاوا نیز درباره تحولات رخ داده از گذشته تاکنون در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات به «ایران» گفت: تحولات ارتباطات در ایران وابسته به تحولات جهانی است. همین که اسم وزارت پست، تلگراف و تلفن عوض شده است و به آن بحث‌های جدید مانند پست بانک، اینترنت، پهنای باند و حتی بحث‌های فضایی و… اضافه شده، نشان می‌دهد که در سراسر جهان در این حوزه تحولات بسرعت در حال رخ دادن و پیش رفتن است و ما نیز با این پیشرفت‌ها پیش رفته‌ایم.
اسلامی با اشاره به اینکه در دنیا دیگر وزارتخانه‌ای به‌نام ICT تشکیل نمی‌شود و بیشتر کشورها روی بحث رگولاتوری که بحث نظارت و تنظیم مقررات و قانونگذاری است، تمرکز کرده‌اند، گفت: ما به نسبت رشدی که در 50 سال اخیر در کشورهای مترقی و پیشرفته جهان افتاده است خیلی عقب هستیم. به عبارتی اگر بخواهیم میزان پیشرفت خود را در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات با میزان پیشرفت کشورهای توسعه یافته مقایسه کنیم، ما عقب مانده‌ایم. ولی اگر بخواهیم با کشورهای در حال توسعه مقایسه کنیم در حوزه فعالان ICT و در حوزه وزارتخانه ما حرفی برای گفتن داریم از این‌رو اگر به‌دنبال تحول هستیم باید در کشور سازمان‌های توسعه‌ای تشکیل شود.
این کارشناس فاوا با بیان اینکه دیگر «بهبود» در حوزه ارتباطات و فناوری به درد کشور ما نمی‌خورد و باید روی «تحول» حساب ویژه باز کرد، گفت: تحول زمانی ایجاد میشود که بخش خصوصی ورود کند. بدون ورود بخش خصوصی تحولی را شاهد نخواهیم بود. باید وزارتخانه به‌عنوان حاکمیت تنها به‌دنبال قانونگذاری و نظارت و سیاستگذاری باشد و کار را به بخش خصوصی واگذار کند، اگر این فرهنگ در کشور جا بیفتد تحول بسیار سریع اتفاق می‌افتد. باید دولت از تصدیگری فاصله بگیرد و موانع پیش پای بخش خصوصی را بردارد و با این روش می‌توان جهش کرد و عقب ماندگی‌ها را نیز بسرعت جبران کرد.
وی افزود: به نظر من از گذشته تاکنون وزارتخانه‌های ارتباطات متکی به فرد یعنی همان وزیر بوده‌اند. از این‌رو از وزیر جوان و وزیر‌های آینده می‌خواهم کاری کنند تأثیر فرآیند‌ها وابسته به فرد نباشد یا کمتر باشد چرا که می‌توان با تغییر نگاه اتفاقات خوبی رقم زد و شاهد تحولات خوبی در عرصه ارتباطات و فناوری اطلاعات بود.
اسلامی درباره تأثیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در بخش اقتصادی نیز گفت: از سال 90 به بعد شاهد تحولات اقتصادی در این حوزه و اشتغالزایی آن هستیم و بحث اقتصادی در این بخش شروع شده است. قبل از سال 90 نگاه مسئولان به IT نگاه لوکس و سخت‌افزاری بود ولی از سال 90 به بعد، به بحث فناوری اطلاعات پرداخته و رشد ایجاد شده است. اکنون دیگر شاهد جوانه زدن فعالیت‌های اقتصادی بر بستر فناوری اطلاعات هستیم به نظرم در سال‌های آتی نیز بزرگتر خواهد شد.
کند بودن تحول در فناوری اطلاعات
سهیل تقوی کارشناس فناوری اطلاعات نیز به «ایران» گفت: در دهه‌های اول شکل‌گیری ارتباطات در کشور بیشتر روی بحث سخت‌افزاری و ارتباطات مانند تلفن، تلگراف و پست متمرکز بود ولی از 20 سال پیش که اینترنت به این حوزه اضافه شد و ضریب نفوذ اینترنت و موبایل را در کشور افزایش یافت و زیرساخت‌های لازم فراهم شد، رشد نسبی را در این بخش شاهد هستیم.
تقوی روند تحولات در برخی از بخش‌ها را خوب توصیف کرد و افزود: ضریب نفوذ تلفن ثابت خوب است و تلفن ثابت در تمام روستاها بخوبی توسعه پیدا کرده است. در بخش موبایل ضریب نفوذ خوبی در حدود 120 درصد شاهد هستیم ولی آنچه با وجود زیرساخت‌ها کارها به کندی پیش رفته در بخش استفاده از زیرساخت‌ها مانند پهنای باند و اینترنت است. شاید پهنای باند ایجاد شده در کشور ما نسبت به کشورهای توسعه یافته اندک باشد اما موضوع این است که از همین بستر هم به اندازه کافی استفاده نمی‌شود و خدمات داخلی کمتری ارائه میشود. به عبارتی در زیرساخت خوب عمل کرده‌ایم اما در بحث خدمات و محتوا کند پیش رفته‌ایم و باید در این زمینه بیشتر کار شود.
این کارشناس فناوری اطلاعات با بیان اینکه لایه ارائه خدمات نیزمورد غفلت واقع شده است، افزود: این خدمات باید روی بستر شبکه ملی اطلاعات ارائه شود از این‌رو این بخش به‌توجه بیشتری نیاز دارد. از سوی دیگر باید به بحث محتوا نیز توجه شود و در این بخش نیز باید دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی فعال‌تر شود.
وی با بیان اینکه چندسالی است فناوری اطلاعات نیز به وزارت ارتباطات اضافه شده است، گفت: طبق تخمین‌ها 30 هزار میلیارد تومان بحث گردش مالی در زمینه فاوا وجود دارد که 70 تا 80 درصد آن مربوط به بخش ارتباطات و مخابرات و 20 درصد آن مربوط به فناوری اطلاعات است اما در دنیا سال‌ها است که این روند برعکس شده. البته کشور ما نیز به سمت استفاده از فناوری اطلاعات حرکت کرده، چرا که فضای استارتاپی در کشور ایجاد شده است از این‌رو به نظر می‌رسد باید در سال‌های آتی به وزارتخانه، وزارتخانه فناوری اطلاعات و ارتباطات گفته شود هرچند نگاه وزیر جدید و جوان وزارتخانه نیز به‌سمت و سوی فناوری اطلاعات است.
کارشناس فناوری اطلاعات گفت: از منظر اقتصادی هم باید گفت تا 10 سال پیش سوددهی اقتصادی وجود نداشت ولی بعد از آن با سرمایه‌گذاری در بخش موبایل و… سوددهی در بخش اقتصادی را نیز شاهد هستیم، چرا که بخش خصوصی ورود کرده است ولی باز چند برابر دیگر باید سرمایه‌گذاری بخش خصوصی انجام شود تا بتوان شاهد تحول خوبی باشیم.