رصد رخدادهای سال 96 از نگاه فعالان حوزه فاوا
ایران – میترا جلیلی و سوسن صادقی : ارتباطات و فناوری اطلاعات از حوزه‌های پرکار دولت یازدهم و در ادامه آن، دولت دوازدهم محسوب میشود؛ حوزه‌ای که هر روز اخبار تازه‌ای از آن به‌گوش می‌رسد. ازسوی دیگر با توجه به گستردگی فناوری و آنلاین بودن بیشتر مردم ایران، تصمیم‌هایی که در این حوزه گرفته میشود برخلاف سایر حوزه‌ها که نتایج آن شاید به طور آنی بر مخاطب تأثیرگذار نباشد، بلافاصله در زندگی کاربران نمود عینی پیدا می‌کند که این موضوع حساسیت حوزه ارتباطات را بیشتر می‌کند. در همین راستا سراغ فعالان این حوزه در بخش‌های مختلف رفتیم تا از نگاه آنان، بهترین و بدترین اتفاق حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال 96 را جویا شویم. همچنین این فعالان درباره مهم‌ترین خواسته خود از وزیرارتباطات و فناوری اطلاعات در سال جدید با روزنامه ایران به‌گفت‌و‌گو نشستند.
شبکه ملی اطلاعات با جدیت دنبال شود
انتخاب وزیری جوان به‌عنوان سکاندار وزارت ارتباطات یکی از مواردی است که برخی از آن به‌عنوان بهترین اتفاق سال 96 یاد می‌کنند که از این افراد می‌توان به «رمضانعلی سبحانی فر» رئیس کمیته ارتباطات مجلس اشاره کرد.وی اعتقاد دارد: از آنجا که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات جوان است، برای پیگیری کارها به نیرویی جوان نیاز دارد. از نگاه این نماینده مجلس، افزایش 10 برابری پهنای باند اینترنت کشور و راه‌اندازی نسل سوم و چهارم اینترنت و برقراری امکان تماس تصویری دیگر اتفاق‌های خوب سال 96 است. این نماینده مجلس از دیگر اتفاقات خوب 96 به افتتاح فاز سوم شبکه ملی اطلاعات و افزایش مراکز ترافیک داده و نیز ارائه سیم کارت‌ها از سوی اپراتورهای مجازی و نیز رونق کسب و کار و ایجاد بیش از 100 هزار شغل در فضای مجازی اشاره کرد. سبحانی فر افزود: ما از وزیر ارتباطات انتظار داریم که زمینه توسعه و تولید نرم افزار و محتوا را بیش از پیش فراهم کند تا به حداقل 2 درصد درآمد تولید ناخالص در بخش فاوا برسیم. ازدیگر انتظارات ما این است که شبکه ملی اطلاعات با جدیت دنبال شود تا از یک شبکه امن برخوردار باشیم. نماینده مردم در خانه ملت افزود: انتظار داریم در سال 97 ترانزیت پهنای باند از داخل کشور به 10 ترابیت برسد و به هاب منطقه تبدیل شویم. همچنین امیدواریم از استارتاپ‌ها بیشتر حمایت شود تا فضای کسب و کار توسعه یابد.
رجیستری بهترین اتفاق 96 بود
یکی از بخش‌هایی که در سال 96 فراز و فرودهای بسیاری داشت، موضوع رجیستری تلفن‌های همراه بود؛ طرحی که به منظور مقابله با قاچاق کالا، ضرورت آن احساس می‌شد ولی مدت‌های زیادی بر زمین مانده بود تا اینکه بالاخره به سرانجام رسید. «افشار فروتن لاریجانی» رئیس انجمن فروشندگان موبایل و سیمکارت با مناسب و ضروری خواندن این طرح، آن را یکی از اتفاقات خوب حوزه فاوا در سال 96 دانست و افزود: هر چند این طرح هنوز نواقصی دارد ولی به اعتقاد من اگر دقیق‌تر اجرا شود، می‌تواند با خارج کردن فعالان غیرمجاز تلفن همراه از بازار، میزان قاچاق گوشی را نیز به کمترین میزان خود برساند چرا که به این ترتیب تلفن‌های همراه فقط از مبادی رسمی وارد کشور میشود.
رئیس انجمن فروشندگان موبایل و سیمکارت البته معتقد است کارنامه وزیر ارتباطات در سال 96 نقاط خاکستری هم دارد که یکی از آنها به مواردی در بحث نقل و انتقال خطوط تلفن همراه مربوط میشود هرچند در این زمینه با نکات مثبت و منفی روبه‌رو هستیم. فروتن لاریجانی دراین باره گفت: هنگام فروش و انتقال یک خط تلفن همراه، در صورتی که این خط به اینترنت یکی از اپراتورها متصل باشد، اتصال قطع میشود تا در صورتی که کاربر جدید علاقه‌ای به داشتن اینترنت نداشته باشد هزینه‌ای به وی تحمیل نشود که این، یکی از نکات مثبت نقل و انتقال خطوط تلفن همراه محسوب میشود. وی درباره نقطه منفی این موضوع نیز گفت: با وجود انتقال خط، خدماتی مانند پیامک‌های متنی که کاربر قبلی خط مشترک بوده و هزینه هم برای آن پرداخت می‌کرده است، قطع نمی‌شود از این‌رو ارسال این پیامک‌ها کماکان ادامه می‌یابد و کاربر جدید، باید هزینه آن پیامک‌ها را بپردازد. فروتن لاریجانی ادامه داد: در سال جدید انتظار داریم سازمان رگولاتوری برای این موضوع تدبیری بیندیشد تا در حق کاربران اجحاف نشود.
رئیس انجمن فروشندگان موبایل و سیمکارت به موضوعی در رابطه با فعالان سیمکارت در دفاتر امور مشترکین نیز اشاره کرد و گفت: از آنجا که چندسالی است هزینه‌های خدمات دفاتر امور مشترکین با تورم تغییر نکرده است این فعالان خواهان تجدید نظر در بحث قیمت‌ها هستند. وی یکی از انتظارات خود در سال جدید را حل مشکل این فعالان عنوان کرد.
طرح رجیستری درست نبود
اما طرح رجیستری هرچند از نظر برخی فعالان حوزه فناوری بهترین اتفاق سال 96 است، برخی دیگر نه تنها از آن دفاع نمی‌کنند بلکه آن را بدترین اتفاق 96 می‌دانند. علیرضا پورنقشبند یکی از اعضای کمیسیون سخت افزار سازمان نصر ازجمله این فعالان است. از نگاه وی، رجیستری اصلاً اتفاق خوبی نبوده است و حتی می‌توان آن را به‌عنوان بدترین اتفاق دانست. پورنقشبند در این‌باره گفت: رجیستری یک طرح کاملاً اشتباه بود، اگر هدف دولت کنترل واردات یا جلوگیری از قاچاق کالا بود، به هیچ عنوان راهکار آن را نمی‌توان رجیستری دانست بلکه راه حل این بود که تعرفه واردات گوشی همراه را به حداقل ممکن می‌رساند. به اعتقاد این عضو کمیسیون سازمان نصر، دولت اکنون یک بار اضافی به نام طرح رجیستری درست کرده که اجرا و اداره آن، ساز و کار و تشکیلات بزرگی می‌خواهد درحالی که کافی بود مالیات بر ارزش افزوده حذف شود و تعرفه به 4 درصد کاهش یابد به این ترتیب تمام قاچاق حذف شده و واردات به صورت صد درصد، قانونی می‌شد.
پورنقشبند اما بهترین اتفاق سال 96 را انتخاب وزیر جوان و شایسته دانست و افزود: یکی دیگر از بهترین اتفاق‌ها ممانعت از فیلتر تلگرام بود. درواقع وزارت ارتباطات نشان داد که می‌خواهد مانع فیلترینگ شود درحالی که اگر این دیدگاه نبود، اوضاع به گونه‌ای دیگری رقم می‌خورد.
این فعال حوزه سخت افزار افزود: بخشی از مشکلات ما که در حوزه وزارت ارتباطات قرار دارد بخوبی در حال پیگیری است ولی انتظار داریم وزارت ارتباطات کمک کند تا مشکلات ما در حوزه‌های دیگر بویژه حوزه وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) حل شود. ما در بازرگانی خارجی مشکلات بسیار بزرگی داریم که روز به روز هم بدتر شده است. هنوز به آی تی به‌عنوان یک صنعت لوکس و تجملی نگاه میشود تا جایی که رسیدگی به سیگار و دخانیات در وزارت صمت نسبت به آی تی جایگاه بالاتری دارد. وزارت صمت هیچ وقت حاضر نشده که با فعالان آی تی تعامل داشته و مشکلاتشان را بشنود و حل کند.
جذب سرمایه‌های خارجی ضروری است
شاهین طبری فعال حوزه نرم افزار نیز بهترین اتفاق سال 96 را جذب سرمایه‌هایی دانست که به صورت سریالی اتفاق افتاد و یادآور شد: برخی از این سرمایه گذاری‌ها نیز منبع خارجی داشت و باعث رونق کسب و کار شد. وی افزود: این موضوع نشان داد که کسب و کارهای توسعه یافته و سودآور(دیجی کالا، علی بابا، کافه بازار و شیپور) می‌توانند سرمایه جذب کنند و به آنها در داخل و خارج از کشور اعتماد شده است.
طبری، تلخ‌ترین حادثه سال 96 را نیز از دست دادن تعدادی از فعالان و متخصصان حوزه ای تی در سانحه سقوط هواپیمای تهران- یاسوج دانست؛ جوانانی کارآفرین که در مأموریت بودند و متأسفانه با این اتفاق از جمع ما رفتند. این فعال حوزه نرم افزار افزود: نخستین فاکتور پیشرفت هر کشوری، وجود زیرساخت‌های مناسب است تا زمانی که دسترسی و امکان رفت وآمد امن و قابل اتکا وجود نداشته باشد معمولاً پیشرفت و توسعه پایدار اتفاق نمی‌افتد.
وی یادآور شد: کار دولت برقراری قانون، کمک به توسعه قانون و ایجاد قانون درجاهایی است که خلأ وجود دارد. از نگاه وی، ما قوانین خوبی داریم ولی در اجرا و تفسیر آن مشکلاتی وجود دارد. طبری افزود: ما همچنان شاهدیم که کسب و کارها از ناحیه قرائت‌های مختلف قانون، لطمه می‌خورد.
این فعال حوزه نرم افزار افزود: وقتی صحبت از حمایت میشود دولت دائم فکر می‌کند باید وام بدهد درحالی که پرداخت وام کار نهادهای مالی است نه دولت. دولت نهاد اقتصادی و مالی نیست و ساز و کار رصد کردنش را هم ندارد که بداند آیا این اعطای وام، مؤثر واقع شده یا نه.
رگولاتوری در بازار رقابت، فرمایشی عمل نکند
برخی فعالان حوزه وزارت ارتباطات نیز معتقدند که نمی‌توان به یک موضوع مشخص به‌عنوان برترین اتفاق سال 96 اشاره کرد. احمدرضا نخجوانی مدیر عامل گروه شرکت‌های شاتل (یک شرکت دارای پروانه FCP) یکی از این افراد است که اعتقاد دارد در سال 96 اتفاق خاص و بارزی در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات نداشته‌ایم که بتوان از آن به‌عنوان یک اتفاق برجسته یاد کرد چون در این صنعت اصولاً اتفاق خاصی نیفتاده است. وی اما درباره بدترین اتفاق 96 به مصوبه 266 اشاره کرد و گفت: در مصوبه 266 وزارتخانه و سازمان تنظیم مقررات مصوبه‌ای را به تصویب رساندند که بر اساس آن، ما تنها می‌توانیم سرویس‌های غیرحجمی به مشتری بدهیم. این کار در دنیا بی‌سابقه است که یک رگولاتوری یا حاکمیت، در بازار رقابت دخالت و مشخص کند که شرکت‌ها چه محصولی را با چه کیفیت و قیمتی به مردم ارائه بدهند. نخجوانی افزود: این کار ضربه اساسی به لحاظ درآمدی به ما وارد کرد و ماهانه حدود 30 درصد درآمد فعالان ارتباطات ثابت را کاهش داد. وی یادآور شد: این مصوبه، حق انتخاب را از مشتری گرفت درحالی که کاربر باید بتواند بسته به نیازش از سرویس‌های حجمی یا غیرحجمی استفاده کند که این موضوع نارضایتی بسیاری بین مردم ایجاد کرد و همه به سمت راهکارهای موبایل رفتند. نخجوانی تأکید کرد: این راهکار صرفاً به درد مصرف‌کننده‌های حرفه ای(دانلودرها) می‌خورد که از دید ما 5 درصد بازار بیشتر نیستند.
نخجوانی درباره انتظار خود از وزارت ارتباطات نیز گفت: امیدوارم وزارت ارتباطات در سال آینده از آزمودن آزموده‌ها پرهیز کند و در جایگاه واقعی خودش بنشیند چرا که کار وزارت ارتباطات، تنظیم بازار و تشویق به رقابت است. همچنین انتظار دارم که از تصمیمات هیجانی، اجتناب شده و مصوباتی که تصویب میشود همه در جهت توسعه رقابت باشد. در جهان بیش از 150 کشور، رگولاتوری دارند، ببینیم رگولاتوری کدام کشور دنیا این کار را انجام می‌دهد؟ با دستکاری قیمت‌ها و تحمیل کردن تصمیماتی به صاحبان پروانه، فقط کمر بازار ارتباطات ثابت می‌شکند.
چشم به راه توجه بیشتر به بخش خصوصی هستیم
با روند رو به رشد تعداد کاربران آنلاین در ایران، فعالیت کسب و کارهای اینترنتی و مجازی بشدت مورد توجه قرار گرفت ولی در این میان، نبود یک اتحادیه مشخص گاه دردسرهای زیادی برای فعالان این حوزه ایجاد می‌کرد که این موضوع مورد توجه بخشی از فعالان حوزه فناوری قرار گرفته است. در همین راستا «رضا الفت نسب» سخنگوی اتحادیه کسب وکارهای مجازی، بهترین اتفاق سال 96 را راه‌اندازی اتحادیه این صنف دانست. وی یادآور شد: دولت ظرف چندماه با تلاش‌های پیگیر، این اتحادیه را راه‌اندازی کرد تا کسب و کارهای مجازی دارای تشکل شوند. الفت نسب، دیگر اتفاق مناسب سال 96 را اجرای طرح رجیستری تلفن همراه دانست و افزود: شاید این اتفاق در ظاهر چندان با کسب و کارهای مجازی ارتباطی نداشته باشد ولی باید گفت با راه‌اندازی اتحادیه، وزارت صنعت، معدن و تجارت به منظور کاهش یافتن قیمت تلفن همراه در بازار، برای برخی از فروشگاه‌های اینترنتی نیز مجوز واردات تلفن همراه را صادر کرد که این موضوع نشان می‌دهد به کسب و کارهای مجازی و آنلاین اعتماد شده است. ما از این بابت بسیار خوشحالیم و جای قدردانی و تشکر دارد.
سخنگوی اتحادیه کسب وکارهای مجازی، بی‌توجهی سازمان مالیاتی به کسب وکارهای مجازی را یکی از بدترین اتفاق‌های سال 96 در این حوزه دانست و افزود: با اینکه درخواست‌های زیادی از اداره مالیات کرده‌ایم تا در نشستی، تکلیف مالیات این بخش از کسب و کارها را مشخص کند. متأسفانه از آنجا که این اداره هزینه‌های ما را به رسمیت نمی‌شناسد بسیاری از افراد جرأت اینکه کسب و کار مجازی راه بیندازند، ندارند چرا که مالیات‌ها مطابق با واقعیت این کسب و کارها نیست. وی افزود: ما انتظار داریم به‌دنبال راه‌اندازی اتحادیه، در سال آینده بتوانیم بحث مالیاتی را حل کنیم. الفت نسب همچنین ادامه داد: اعتماد وزیر ارتباطات به بخش خصوصی خوب بوده است ولی بخش خصوصی که فقط سازمان نظام صنفی رایانه‌ای نیست. بخش‌های دیگر نیز حق دارند حرف خود را بزنند و نظر دهند.
موانع پیش روی استارتاپ‌ها برداشته شود
سال 96 برای شرکت‌های پرداخت اینترنتی (فین تک‌ها) آبستن حوادث زیادی بود و البته با وجود دردسرهای زیادی که برای این فین‌تک‌ها ایجاد شد، فعالان این عرصه شاهد یک اتفاق مهم و متفاوت نیز بودند؛ اتفاقی که «میلاد جهاندار» رئیس انجمن فین تک‌ها آن را بهترین اتفاق سال 96 در این حوزه دانست. وی گفت: انتشار مستند پرداختی‌ها از سوی بانک مرکزی و به رسمیت شناختن پرداخت‌های فین تک‌ها از سوی نهاد قانونگذار، بهترین اتفاق بود. این فعال حوزه فین تک‌ها، بدترین اتفاق سال 96 را فیلتر شدن استارتاپ‌های مطرح فین تک در تیرماه عنوان کرد و افزود: این کار ضربه جدی به استارتاپ‌ها و کسانی که می‌خواستند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند، وارد کرد. رئیس انجمن فین تک‌ها ادامه داد: آمار‌های موجود نشان می‌دهد راه‌اندازی یک کسب و کار نو در کشور ما بسیار سخت است. از سوی دیگر کسب و کارهای نوپا با مشکلاتی مانند فیلترینگ، مالیات، بیمه، نبود قوانین لازم و کافی و تعداد زیادی متولی برای گرفتن مجوز‌ها و… مواجه هستند. وی یادآور شد: این موانع بسیار جدی هستند از این‌رو خواسته ما این است که تصمیم‌گیران در سال آینده در این زمینه‌ها گام‌های اساسی بردارند.
فیلتر تلگرام بهترین و بدترین اتفاق 96 بود
تلگرام هم یکی از موضوع‌هایی است که در این گزارش مورد توجه فعالان حوزه فناوری قرار گرفت. «رهام حیدری» فعال در حوزه برنامه‌نویسی یکی از این افراد است. وی در پاسخ به سؤال بهترین و بدترین اتفاق حوزه فناوری در سال ۹۶ از نگاه خود، گفت: شاید فیلتر تلگرام در ناآرامی‌های اخیر را بتوان با توجه به ابعاد مختلف آن، هم بهترین و هم بدترین اتفاق سال ۹۶ دانست. به هرحال کاربران با توجه به وعده‌های مختلفی که از رئیس جمهوری و وزیر ارتباطات شنیده بودند مبنی بر اینکه هرگز اجازه نمی‌دهند روند فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی که در گذشته وجود داشت تکرار شود، با فیلتر شدن تلگرام شاید بتوان گفت کمی ناامید شدند. کاربران انتظار فیلتر شدن را نداشتند و در همان دو هفته هم با وجودی که تلاش‌هایی برای این رفع فیلتر دیده می‌شد ولی به بسیاری از کاربران آسیب زد؛ کاربرانی که از تلگرام به‌عنوان پلتفرمی برای کسب و کار مجازی خود استفاده می‌کردند نیز با فیلتر شدن تلگرام با حجم وسیعی از مشکلات مواجه شدند.
حیدری ادامه داد: از یک بعد دیگر هم می‌توان به موضوع فیلتر تلگرام نگاه کرد و آن را یکی از بهترین اتفاق‌های سال ۹۶ دانست و آن هم اینکه در مردم و هم صنفان من ایجاد آگاهی کرد و دیدیم هر چیزی از جمله شبکه‌های اجتماعی، هر چقدر هم پیشرفت کند به هرحال شرکت سازنده در هرکجای دنیا که باشد، اگر بخواهد با یک دکمه می‌تواند جلوی آن را بگیرد بدون اینکه هیچ توجهی به این موضوع داشته باشد که با این ممانعت از دسترسی، چه اتفاقی برای کاربران می‌افتد.
این فعال حوزه برنامه‌نویسی درباره انتظارات خود در سال جدید نیز گفت: قوانینی که در کشور از نظر امور مالیاتی، حقوقی و تجاری کسب و کار وجود دارد، بیشتر مربوط به کسب و کارهای سنتی است و بسیاری از استارتاپ‌ها با توجه به نوع درآمدزایی و کسب و کارشان، با این قوانین منطبق نمی‌شوند و شرایط برایشان سخت میشود و انتظار دارم که در سال جدید این مشکل حل شود.