تردید کاربران به پیام‌رسان‌های داخلی
لیدا ایاز – دنیای اقتصاد : نه اینکه رقابتی در کار نباشد اما کمتر دارنده امتیاز یک پیام‌رسان بومی حالا رغبت به رقابت دارد. فیلتر کردن تلگرام و اصرار مسوولان به مهاجرت کاربران به پیام‌رسان‌های داخلی نتیجه چندانی نداشته و آن‌طور که ناظران می‌گویند حتی باعث عقب‌نشینی برخی کاربران از پذیرش و اعتماد به اپلیکیشن‌های ساخت داخل هم شده است. به ویژه اینکه در روزهای اخیر اتفاقی که کاربران دردیگر شبکه‌های اجتماعی از آن خبر داده‌اند بر این فضای به وجود آمده دامن زده و کاربران را نسبت به امنیت نگهداری اطلاعات در پیام‌رسان‌های داخلی نگران کرده است. برخی از چهره‌های شناخته شده از مواجه شدن با اکانت خود در پیام‌رسان ایرانی «سروش» خبر داده‌اند که به گفته آنها پیش از آن هیچ عضویت و فعالیتی در این شبکه نداشته‌اند. با افزایش یافتن این مستندات و انتشار عکس‌هایی از پروفایل‌های جعلی در روزهای اخیر، مدیر این پیام‌رسان این موضوع را تکذیب کرده است. میثم سیدصالحی در پاسخ به ابهامات ایجاد شده مبنی بر غیرواقعی بودن اکانت‌های ایجادشده در سروش گفت تمامی کاربران سروش واقعی هستند و ایجاد هرگونه اکانت بدون اطلاع صاحب شماره به هیچ عنوان امکان‌پذیر نیست.
او گفت که تنها روش فعال‌سازی اکانت در سروش اعلام شماره همراه و ورود کد فعال‌سازی است و کاربران تنها با واردکردن کد دریافتی می‌توانند از امکانات پیام‌رسان استفاده کنند. همچنین آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات دیروز در حاشیه جلسه هیات دولت در واکنش به ابهاماتی درخصوص عضویت غیرارادی در پیام‌رسان سروش گفت: مرکز ملی فضای مجازی در حال بررسی این موضوع است و این وزارتخانه مطالب واصل شده به آنها را در اختیار این مرکز قرار داده است. وقوع خطای امنیتی در پیام‌رسان‌های داخلی و به ویژه این پیام‌رسان موضوع جدیدی نیست و مسبوق به سابقه است. در روزهای نخست فعالیت پیام‌رسان سروش یک کارشناس شبکه‌های مجازی از وجود باگ امنیتی در این نرم افزار خبر داد و آن را فاش کرد.
میلاد نوری گفت که پیام‌رسان سروش از شماره موبایل افراد به‌عنوان آی‌دی استفاده می‌کرده و در پاسخ وب‌سرویس‌ها امکان مشاهده شماره موبایل ادمین کانال و نیز اعضای گروه وجود دارد. این کارشناس برای اثبات ادعای خود به داده‌ها و شماره تلفن ادمین کانال محمد جواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، دسترسی پیدا کرد و آنها را به‌عنوان سند مدعای خود منتشر کرد. همین موضوع کافی بود که کاربران شبکه‌های اجتماعی و کارشناسان، جایگزین کردن پیام‌رسان‌های بومی که احتمال وجود خطای امنیتی از آنها می‌رود را با پیام‌رسان‌های خارجی که از امتحان اعتماد عمومی عبور کرده‌اند، به باد انتقاد بگیرند. خود آذری‌جهرمی بعدا گفت اگر جای سروش بودم به کسی که باگ امنیتی پیدا می‌کند جایزه می‌دادم.
انحصار داخلی
حتی اصرار مسوولان برای نشان دادن اقبال عمومی به پیام‌رسان‌های داخلی و ترک تلگرام نیز با آمارهای متناقض همراه است و در شرایطی که دبیر شورای عالی فضای مجازی اعلام می‌کند استفاده از تلگرام تا۲۷ درصد کاهش یافته، آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات که چند روز پیش به مجلس و کمیسیون اقتصادی و امنیت ملی رفته بود با اعلام اینکه اگر انحصار خارجی خوب نیست، به همین دلیل انحصار داخلی نیز مناسب نیست، اعلام کرد که تاکنون تنها یک میلیون نفر کاملا پیام‌رسان تلگرام را حذف و به پیام‌رسان‌های دیگر مهاجرت کرده‌اند. «تا به امروز ۷ میلیون نفر پیام‌رسان‌های داخلی را نصب کرده‌اند که البته هر فرد ممکن است در یک تا چند پیام‌رسان عضو باشد اما نصب فعال پیام‌رسان‌های داخلی به میزان ۵/ ۱۰ میلیون کاربر است.» از سوی دیگر موضوع امنیت اطلاعات کاربران از زمان فیلترینگ تلگرام تا به امروز همچنان وجود داشته و همین هفته یک کاربر صفحه‌ای را در اینترنت ایجاد کرده تا کاربران از طریق آن متوجه شوند آیا یک پیام‌رسان شماره تلفن آنها را بدون اطلاع آنان در یک پیام‌رسان به‌عنوان کاربر ثبت کرده یا نه. بسیاری از کاربران بعدا در توییتر نوشتند که شماره تلفن و نامشان در این پیام‌رسان ثبت شده بدون آنکه خودشان اقدام به این کار کرده باشند.
وام به پیام‌رسان‌های منتخب
اما تصمیم برای فیلتر کردن تلگرام با این هدف انجام شد که انحصاری که گفته می‌شد به دست تلگرام افتاده شکسته و فضا برای رقابت پیام‌رسان‌های داخلی با یکدیگر باز شود. با این هدف سال گذشته فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی از ابلاغ مصوبه‌ای جدید از سوی این شورا درباره حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی خبر داد که بر اساس آن وام بدون بهره تا سقف ۵ میلیارد تومان، بدون ضمانت‌نامه سخت و با سفته به تمامی پیام‌رسان‌های داخلی داده میشود. وامی که البته به‌طور لفظی اشاره شد به پیام‌رسان‌های منتخب واگذار و به گفته فیروزآبادی با این هدف پرداخت میشود که در طول یک سال از انحصار پیام‌رسان خارجی خارج شویم. معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات ماه پیش اعلام کرد که وام ۵ میلیارد تومانی به سه پیام‌رسان ایرانی پرداخت شد. علیرضا پوربخش یک کارشناس توسعه تکنولوژی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: استراتژی دولت طی دو دهه اخیر در زمینه توسعه سیستم‌های بومی به پرداخت وام (عمدتا بلاعوض یا با سود بسیار کم) محدود شده اما این استراتژی که به خصوص با اعطای وام‌های میلیاردی به جست‌و‌جوگرهای ملی طی سال‌های قبل پیش رفته عملا به تولید محصولی در سطح ملی منجر نشده است. پوربخش می‌افزاید: در مقابل اغلب محصولات تکنولوژی که در سطح ملی برند شدهاند از سوی بخش خصوصی توسعه داده شدهاند.
حمایت همه جانبه
متولیان فضای مجازی در کشورمی گویند حاضرند هرآنچه در چنته دارند را برای حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی خرج کنند؛ تهیه مکان، تخفیف پهنای باند و دریافت یک سوم هزینه تعرفه اینترنت از کسانی که از پیام‌رسان داخلی استفاده می‌کنند. با این حال برخی از پیام‌رسان‌ها این میزان حمایت را کافی نمی‌دانند. مدیر پیام‌رسان سروش در یک سخنرانی در دانشگاه الزهرا گفت نیازی به پهنای باند ندارد و در ازای آن نیاز به پایگاه کاربری ۱۰ میلیونی دارد که تلگرام پیش از این در کشور داشته و دولت برای شکستن انحصار باید آن را در اختیار وی قرار دهد. آنچه که پیداست فیلترینگ تلگرام از یکسو و انتشار مطالب مختلف درباره جایگزین‌های ایرانی از سوی بسیاری از کاربران تعبیر به اجبار به مهاجرت شده و همین باعث مقاومت بسیاری از کاربران در ترک نکردن تلگرام و از سوی دیگر تردید نسبت به بسیاری از اپلیکیشن‌های داخلی شده است. بی سبب نیست که در این فضا مدیران برخی پیام‌رسان‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که فعلا تحرکی نشان ندهند تا بعدا در فضای متعادل به فعالیت بپردازند. فضایی که تردید نسبت به پیام‌رسان‌های داخلی کاهش پیدا کرده باشد.