قاچاق آنلاین حیات وحش، چالش جدید فیس بوک
فیس‌بوک که عنوان محبوب‌ترین شبکه اجتماعی جهان را در اختیار دارد و تعداد کاربران آن از مرز 2میلیارد نفر هم گذشته، چند سالی است با چالش‌های متعددی مواجه شده است. نشت اطلاعات و داده‌های میلیون‌ها کاربر در ماجرای کمبریج آنالیتیکا رسوایی بزرگی بود که سبب شد پای «مارک زاکربرگ» بنیانگذار این شبکه اجتماعی به سنا کشیده و مجبور به ادای پاره‌ای توضیحات شود. انتشار مطالبی با محتوای تروریستی و قاچاق غیرقانونی اشیای عتیقه، تاکنون بخشی دیگر از چالش‌های فیس‌بوک بوده است. با اینکه بنیانگذار این شبکه اجتماعی هر بار تلاش می‌کند تا مشکلات را برطرف کند ولی هربار با ماجرای تازه‌ای دست به گریبان میشود و این بار نیز فعالان محیط زیست نسبت به تجارت غیرقانونی گونه‌های جانوری در معرض خطر انقراض روی پلتفرم فیس‌بوک هشدار داده‌اند، چرا که فیس‌بوک به ویترینی برای فروش حیات وحش تبدیل شده است.
چرایی یک تجارت غیرقانونی آنلاین
تجارت غیرقانونی گونه‌های مختلف جانوری و محصولات آنها، بسیاری از گونه‌های در معرض خطر را در آستانه انقراض قرار داده و حالا پای این تجارت به اینترنت رسیده است؛ تجارتی که در کشورهای متعدد جهان جرم تلقی میشود و توسط نهادهای مختلف مورد پیگیری قرار می‌گیرد. هرچند پیش از این، خریداران گاه مجبور بودند خارج از مرزها دنبال یک گونه خاص جانوری باشند ولی حالا شبکه‌های اجتماعی مختلف کار آنها را بسیار ساده کرده و البته فیس‌بوک در صدر این پلتفرم‌های متخلف جای گرفته است.
اما چرا فیس‌بوک بیش از بقیه شبکه‌های اجتماعی مورد توجه سوداگران قاچاق جانوران خاص قرار گرفته است؟ دلیل این موضوع را می‌توان به تعداد بالای کاربران این شبکه اجتماعی نسبت داد. این پلتفرم2.3 میلیارد کاربر فعال ماهانه دارد و بجز کشوری مانند چین که عملاً کاربران نمی‌توانند به این پلتفرم دسترسی داشته باشند و نمونه‌های بومی جایگزین آن شده، در بیشتر کشورهای جهان تعداد قابل توجهی کاربر فعال وجود دارد که هریک برای قاچاقچیان به مثابه یک مشتری به شمار می‌روند و فروشندگان می‌توانند به دامنه بالایی از مشتریان آنلاین دسترسی داشته باشند.
اگر هم بخواهیم به پراکندگی کاربران فیس‌بوک در جهان نگاهی بیندازیم در پاسخ باید گفت که از کشورهای پیشتاز در زمینه فعالیت در شبکه اجتماعی فیس‌بوک می‌توان به هندوستان اشاره کرد. این کشور با بیش از 300میلیون کاربر فیس‌بوک در جایگاه نخست تعداد کاربر قرار دارد و پس از آن امریکا، برزیل و اندونزی هریک با بیش از 100میلیون کاربر جای گرفته‌اند. مکزیک، فیلیپین، ویتنام، تایلند، ترکیه و بریتانیا نیز از نظر این شاخص در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
تعداد بالای کاربران در برخی مناطق در کنار طبیعت بکر، جنگل‌های انبوه و… باعث شده خرید و فروش گونه‌های بومی این کشورها در معرض خطر بیشتری قرار داشته باشد. به‌عنوان مثال تایلند یکی از کشورهایی است که میزان قاچاق آنلاین گونه‌های مختلف جانوری در آن رشدی چشمگیر داشته است.
یکی دیگر از مواردی که می‌توان آن را دلیل علاقه قاچاقچیان به فیس‌بوک دانست، این است که این پلتفرم، بیشترین درآمد خود را از محل تبلیغات کسب می‌کند. از سوی دیگر بیش از 90درصد درآمد تبلیغات فیس‌بوک از تلفن همراه و سایر وسایل دیجیتال سیار ناشی میشود و رشد چشمگیر توسعه این وسایل دیجیتال در جهان می‌تواند به نفع قاچاقچیان تمام شود. گفتنی است 96درصد کاربران فعال فیس‌بوک ازطریق تبلت یا تلفن همراه به اکانت خود دسترسی دارند.
پیمانی برای حفاظت از حیات وحش
به هرحال با اینکه فیس‌بوک در میان کمپانی‌های فناوری قرار دارد که پیمانی را امضا کرده تا به موجب آن به قاچاق آنلاین حیات وحش پایان بدهند و این تجارت غیرقانونی را از پلتفرم‌های مختلف آنلاین ریشه کن کنند ولی این پلتفرم به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کمپانی‌های حاضر در این پیمان، موفقیت چندانی نداشته است.
اما کدام پیمان و معاهده می‌خواهد جان حیات وحش جهان را نجات دهد؟ این جنبش با همکاری گوگل و بنیاد جهانی حیات وحش آغاز شد و فیس‌بوک هم در سال گذشته تصمیم گرفت به این گروه بپیوندد. سرانجام در ماه مارس 2018، فیس‌بوک به 20کمپانی فناوری بزرگ جهان پیوست تا با تشکیل یک مجمع جهانی به قاچاق آنلاین حیات وحش پایان بخشد. گفتنی است که این مجمع انتظار دارد تا سال 2020 قاچاق آنلاین گونه‌های جانوری را تا 80درصد کاهش دهد؛ چشم‌اندازی که البته به اعتقاد بسیاری شدنی نیست، چرا که علاوه بر فروش حیوانات زنده، کالاهایی هم روی این پلتفرم به فروش می‌رسد که از پوست حیوانات ساخته شده است؛ به‌عنوان مثال تبلیغ کمربندهایی از جنس پوست ببر بنگال، یک گونه در معرض خطر که تنها 2 هزار و 500 نمونه از آن در حیات وحش وجود دارد، خود نشانه‌ای از ناکامی فیس‌بوک در تحقق هدف خود محسوب میشود.
«لیس کی» که برای مؤسسه بین‌المللی نجات حیوانات کار می‌کند، می‌گوید: اینترنت به این سوداگران کمک می‌کند تا راحت‌تر پنهان شوند و به‌دنبال بازار برای کالاهای قاچاق خود بگردند. این فروشندگان بیشتر به پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی ازجمله فیس‌بوک روی آورده‌اند و گونه‌های بومی و منحصربه فردی را که خرید و فروششان در مناطق بومی نیز جرم تلقی میشود روی این پلتفرم ارائه می‌دهند بدون اینکه بتوان براحتی آنها را ردیابی کرد.
روزنامه نگاران در نقش خریدار
شاید برخی متصور شوند که این خرید و فروش آنلاین تنها در کشورهای درحال توسعه ازجمله تایلند و فیلیپین وجود دارد اما واقعیت این است که این موضوع را در کشورهای توسعه یافته همچون بریتانیا نیز می‌توان دید. در همین راستا، خبرنگاران روزنامه «سان» بریتانیا در نقش خریدار به گروه‌های فیس بوکی فعال در زمینه خرید و فروش حیات وحش پیوستند تا ببینند چه گونه‌های جانوری در بریتانیا روی پلتفرم فیس‌بوک خرید و فروش می‌شوند.
چند ساعت پس از الحاق به این گروه‌های فیس بوکی، به آنها پیشنهادهایی ارائه شد که در میان آنها توله‌های چیتا، شیر و ببر دیده می‌شد. به‌عنوان مثال، یک فروشنده از ترکیه برای آنها آگهی تبلیغاتی فروش تعدادی توله ببر با بهای هر یک 2هزار و 300 پوند، توله شیر با قیمت 2هزار پوند و بچه پلنگ با قیمت هزار و 260 پوند ارسال کرد. این فروشنده یادآور شد که همگی اهلی و تربیت شده هستند و می‌توان آنها را به‌عنوان حیوان خانگی نگهداری کرد. وی مدعی شد که این توله‌ها حداکثر ظرف دو روز به بریتانیا فرستاده خواهند شد. در هر صورت، درحالی که قاچاق حیات وحش روی فیس‌بوک بر خلاف دستورالعمل این پلتفرم شبکه اجتماعی است اما این کار در قالب گروه‌های خصوصی صورت می‌گیرد هرچند سخنگوی فیس‌بوک دراین باره گفت: ما تجارت حیات وحش یا اجزای بدن آنها را بر پلتفرم خود تحمل نمی‌کنیم و به محض آگاه شدن از چنین فعالیت‌هایی حتماً اکانت را مسدود می‌کنیم. حال باید منتظر ماند و دید این پلتفرم با چالش جدید خود چگونه کنار خواهد آمد؟
طبق گزارش منتشر شده در مجله سیاتل تایمز، قاچاق آسان گونه‌های جانوری از طریق فیس‌بوک باعث شده تا بیش از 100هزار فیل در یک دوره سه ساله کشته شوند و غم انگیزتر اینکه حالا دیگر آفریقای مرکزی 64درصد از فیل‌های خود را از دست داده است و وضعیت کرگدن‌ها هم چندان بهتر نیست.