باز نشر پست‌های «سردار دل‌ها» رمز پیروزی در اینستا گرام است
از بامداد روز جمعه که خبر شهادت سردار قاسم سلیمانی منتشر شد، فضای مجازی در تسخیر کاربران ایرانی قرار گرفت به‌گونه‌ای که هنوز هم # قاسم سلیمانی، #انتقام سخت و… از ترندهای توئیتر محسوب می‌شوند. اینستاگرام نیز البته نسبت به این حضور پرشور کاربران ایرانی بی‌تفاوت نماند و همچنان در حال حذف پست‌ها و تصاویر مرتبط با این سردار شهید است. در پی این مسدودسازی‌ها، روزنامه ایران سراغ کارشناسان حقوقی رفت تا نظر آنان را دراین باره جویا شود. به اعتقاد این کارشناسان، فیلتر پست‌های حاوی مطالب شهید سردار سلیمانی ازسوی اینستاگرام نقض آزادی بیان است و با توجه به اینکه این پلتفرم متعلق به کشور امریکاست کاربران باید همچنان به بازنشر پست‌های خود ادامه دهند تا بتوانند صدای خود را به‌گوش جهانیان برسانند.
نگاه حقوقی به حذف پست‌های اینستاگرام
محمدجعفر نعناکار مدیرکل نوآوری سازمان فناوری اطلاعات درباره حذف پست‌های اینستاگرامی مربوط به شهید سردار سلیمانی می‌گوید: پلتفرم اینستاگرام متعلق به فیس‌بوک است و آنها تحت قوانین کشورشان امریکا قرار دارند از این‌رو علاوه بر قواعد و قوانین خاص خود، به هرحال تحت سیاست کشورشان فعالیت می‌کنند.
وی افزود: اکنون شاهد جنگ در فضای سایبری هستیم و طبعاً آنها از توان خود برای مدیریت اتفاقی که از سوی کشورشان رخ داده است، استفاده می‌کنند. به هرحال آنها در این جنگ سایبری منفعلانه عمل نمی‌کنند و محتوایی که در همین راستا از سوی کاربران ایرانی منتشر میشود را روباتیکی حذف می‌کنند.
مدیرکل نوآوری سازمان فناوری اطلاعات در ادامه گفت: پلتفرم اینستاگرام درواقع زمین دشمن است و ما اکنون با قواعد آنها و البته علیه آنها در حال فعالیت هستیم بنابراین اگر آنها پست‌های ما را حذف می‌کنند ما باید همچنان به انتشار چنین پست‌هایی ادامه دهیم. به هر حال آنها هنوز دسترسی ما را نبسته‌اند پس باید به جنگ سایبری خود در زمین دشمن ادامه دهیم و مغلوب نشویم.
وی ادامه داد: از سوی دیگر باید پست‌های خود را نه تنها در اینستاگرام و توئیتر و… بلکه در دیگر پلتفرم‌های خارجی و داخلی که اپن سورس هستند نیز منتشر کنیم تا بتوانیم صدای خود را به گوش جهانیان برسانیم، چون به هر حال این امکان وجود دارد که دشمن زمین فعالیت خود را برای کاربران ایرانی غیرفعال کند.
نعناکار درباره اینکه آیا این اقدام اینستاگرام مغایر با آزادی بیان است یا خیر نیز گفت: اینکه طبق اسناد بین‌المللی، آزادی بیان به چه معناست و تفسیر از آن چگونه است، بستگی به جوامعی دارد که آن را قبول می‌کنند. از این‌رو برخورد اینستاگرام با پست‌هایی با محتوای شهادت سردار قاسم سلیمانی و حذف آنها با توجه به قواعد و قوانین خاص خود و سیاست امریکاست که به این شبکه اجتماعی ابلاغ میشود هرچند به نظر نمی‌رسد از سوی دیگر کشورهایی که در حال استفاده از این پلتفرم هستند قابل شکایت و پیگیری حقوقی نباشد.
وی درباره تهدید مراکز فرهنگی ما نیز گفت: باید حواسمان باشد که به‌صورت رسمی، یک فرد رسمی از کشور ما را در یک کشور ثالث ترور کرده‌اند. این صحبت رئیس جمهوری امریکا درباره تهدید 52مرکز فرهنگی تنها به حاشیه بردن اصل واقعیت یعنی شهادت سردار قاسم سلیمانی است. به نظرم امریکا هیچ وقت این کار را انجام نخواهد داد و در حال به حاشیه بردن شهادت سردار سلیمانی است. نعناکار همچنین یادآور شد: تهدید حمله به مراکز فرهنگی طبق قوانین بین‌المللی، یک جرم جنگی است و برخلاف 4 کنوانسیون ژنو است، او هرگز این کار را انجام نخواهد داد.
خلاف عرف بین الملل
بهداد عباسی حقوقدان فضای مجازی نیز دراین باره گفت: اقدام اینستاگرام به‌طور قطع مخالف آزادی بیان و گردش آزاد اطلاعات است از سوی دیگر این اقدام اینستاگرام برخلاف عرف و رویه مسلم انسان‌های متمدن و کاری غیرحقوقی و غیرعرفی محسوب میشود.
وی در خصوص بحث حمله به مراکز فرهنگی ایران از سوی رئیس جمهوری امریکا نیز گفت: ادعایی که رئیس جمهوری امریکا کرده کاملاً بر خلاف قوانین بین‌المللی، جرم جنگی و خلاف عقل و منطق است، چرا که آثار و میراث فرهنگی متعلق به کل بشریت است و کسی نمی‌تواند با آن دشمنی کرده و آنها را از بین ببرد. این حرف او به جز استیصال و به حاشیه بردن اقدام ترور و تروریستی، معنای دیگری ندارد.
محمد علی اسفنانی یکی دیگر از حقوقدانان نیز با تأیید اینکه اقدام اینستاگرام در زمینه حذف پست‌های کاربران ایرانی درباره شهادت سردار قاسم سلیمانی مخالف آزادی بیان است، افزود: کار آنها ناپسند و مذموم است چراکه ادعای خود را زیر سؤال می‌برند. امریکایی‌ها همیشه در بوق و کرنا می‌کنند که ما موافق آزادی بیان هستیم و این کشور دارای بالاترین میزان آزادی بیان است. آنها حتی بسیاری از کشورها را به نداشتن آزادی بیان متهم کرده و به عناوین مختلف به آنها حمله می‌کنند ولی اکنون تحمل اظهارات کاربران درباره واقعیت‌ها را ندارند.
وی در ادامه گفت: اگر عقیده‌ای مطرح شده بود جای بحث داشت ولی وقتی واقعیتی رخ داده و رئیس جمهوری امریکا انجام این جنایت که تروریسم دولتی مشهود است را تأیید کرده است و از سوی دیگر اکنون تمام دنیا درباره آن سخن می‌گویند، ممانعت از انعکاس آن، نه تنها با آزادی بیان، بلکه با تمام اصول حقوقی آنها نیز در تضاد است.
این حقوقدان درباره تهدید مراکز فرهنگی ما از سوی رئیس جمهوری امریکا نیز گفت: هر گونه تهدید چه در عرصه داخلی و چه بین‌المللی جرم محسوب میشود و خلاف موازین قانونی است. تهدید یک کشور درباره تمامیت ارضی یک کشور دیگر نیز تخلفی محرز است. آنها منشور سازمان ملل و قرارداد بین کشورها را زیر سؤال برده‌اند چراکه نقض و تضعیف تمامیت ارضی کشورها خلاف منشور حقوق بشر و خلافی آشکار است.
رفتار دوگانه شبکه‌های اجتماعی
به دنبال مسدودسازی پست‌های اینستاگرامی کاربران ایرانی با محتوای شهادت سردار سلیمانی، سخنگوی شبکه اجتماعی فیس‌بوک در گفت‌و‌گو با یکی از رسانه‌های خارجی(بی‌بی‌سی) حذف برخی از پست‌های اینستاگرام کاربران در واکنش به ترور قاسم سلیمانی را مربوط به تعهدات این شبکه در قبال تحریم‌های دولت امریکا علیه ایران دانست و گفت: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرماندهان آن در فهرست تحریمی‌ها قرار دارند.
وی ادامه داد: ما مطابق مقررات وضع شده در ارتباط با تحریم‌های امریکا اقدام می‌کنیم که شامل تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و فرماندهان آن هم میشود.
این درحالی است که ما حتی شاهد حذف پست‌هایی در اینستاگرام هستیم که حاوی عکس شهید سلیمانی نیز نبوده است. از این نمونه‌ها می‌توان به پست اینستاگرامی مربوط به دیدار لاریجانی با فرزند سردار سلیمانی اشاره کرد. اینستاگرام همچنین پست پیام تسلیت شهیندخت مولاوردی را نیز حذف و به دلنوشته نویسنده‌ای همچون دولت آبادی نیز رحم نکرد. نکته جالب دیگر در حذف پست‌های اینستاگرام نیز این است که این پلتفرم فقط سلبریتی‌ها یا چهره‌های شاخص اینستاگرام را هدف نگرفت و این بار حتی کاربرانی با فالوورهای کم تعداد نیز از این مسدودسازی و فیلتر در امان نماندند.
ازسوی دیگر درحالی که اینستاگرام از تعهدات و رعایت قوانین کشورش سخن می‌گوید، رئیس جمهوری امریکا در شبکه اجتماعی توئیتر در قالب یک توئیت، کشوری را تهدید می‌کند بدون آنکه این توئیت حذف شود و این در حالی است که اینستاگرام به بهانه اینکه نام شهید سردار سلیمانی در لیست تحریم قرار داشته، پست‌های مرتبط با وی را حذف می‌کند ولی برای پست تهاجمی ترامپ که عملاً مردم ایران را تهدید به حمله به 52نقطه فرهنگی می‌کند اتفاقی نمی‌افتد. موضوع حمله به نقاط فرهنگی ازسوی ترامپ در حالی مطرح میشود که بنابر بند دوم ماده 8 اساسنامه رم هدایت عامدانه، حملات علیه بناهای اختصاص یافته به دین، آموزش، هنر، علم و بناهای تاریخی از نقض‌های فاحش قواعد و عرف جنگ در مخاصمات مسلحانه بین‌المللی قلمداد میشود و یک جرم جنگی است. با توجه به این بند، عملاً ترامپ انجام یک عمل مجرمانه را از پیش خبر داده است. گفتنی است انتشار این توئیت، بسیاری از مردم ایران، امریکا و حتی سایر نقاط جهان به این موضع ترامپ واکنش نشان دادند اما نتیجه این شد که توئیتر نیز پس از اینستاگرام شروع به حذف چنین توئیت‌هایی کرد و عملاً دست به نقض آزادی بیان زد.
با توجه به این موارد حال این سؤال پیش می‌آید که چرا شبکه‌های اجتماعی یک رفتار دوگانه را در پیش گرفته اند؛ موضوعی که واکنش سخنگوی دولت را نیز به‌دنبال داشت. علی ربیعی در واکنش به محدودیت اینستاگرام در انتشار تصاویر سپهبد سلیمانی در فضای مجازی تأکید کرد: اینستاگرام در اقدامی غیر دموکراتیک و رسوا صدای مظلومیت ملت‌ها در مورد ترور شهید قاسم سلیمانی را بسته اما تروریست‌ها صدای رها شده دارند.
یک پویش برای دادخواهی
با تمام موارد ذکر شده در تازه‌ترین اقدام، مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد با هماهنگی مرکز ملی فضای مجازی، فراخوانی را به منظور احقاق حقوق کاربران ایرانی و انجام پیگیری‌های حقوقی جهت مسدود شدن صفحات مجازی انجام داد.
مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ضمن محکوم کردن استبداد و دیکتاتوری رسانه‌ای حاکم بر شبکه‌های اجتماعی و به منظور فراهم شدن امکان مطالبه حقوق تضییع شده کاربران ایران اسلامی، از صاحبان حساب‌ها و صفحات حذف شده در اینستاگرام خواست با مراجعه به نشانی https://www.farhang.gov.ir/fa/instagrammediaterror در این پویش شرکت کرده و زمینه ساز طرح شکایت در مجامع حقوقی بین‌المللی باشند.
اما این شکایت تا چه حد از نظر حقوقی اعتبار دارد و نتیجه آن چه خواهد شد؟ محمدجعفر نعناکار مدیرکل نوآوری سازمان فناوری اطلاعات درباره این پویش گفت: واقعاً سخت است که بگوییم چنین شکایتی قابل پیگیری است یا خیر چون با توجه به قواعد اینستاگرام از نظر حقوقی به بررسی‌های فراوانی نیاز دارد. ما باید بدانیم که از چه کسی، به چه کسی باید شکایت کنیم، به بیان دیگر به چه نهاد و مرجع صالح شکایت کنیم تا رسیدگی شود، ما به هرحال از یک پلتفرم امریکایی شکایت می‌کنیم که درحال فعالیت در زمین آن هستیم.
بهداد عباسی حقوقدان فضای مجازی نیز در این باره گفت: از آنجا که این پلتفرم‌ها بر اساس قواعد و قوانین و مقررات خود و کشورشان فعالیت می‌کنند در صورت شکایت ما به قوانین خود متوسل می‌شوند. به هرحال اینستاگرام از حذف پست‌های کاربران بر اساس این قوانین دفاع می‌کند.
وی البته راه‌اندازی پویش برای شکایت کاربران از اینستاگرام را گامی مثبت ارزیابی کرد و افزود:این شکایت را می‌توان از طریق مجامع بین‌المللی پیگیری کرد ولی مدیران خود پلتفرم را نمی‌توان درگیر آن کرد.
محمد علی اسفنانی یکی دیگر از حقوقدانان نیز در این باره گفت: اپلیکیشن‌ها بر اساس قواعد خود و قوانین کشورشان فعالیت می‌کنند و اگر کسی از این اپلیکیشن یا پلتفرمی استفاده می‌کند ابتدا آن قواعد و قوانین را پذیرفته است. حال اینکه ادعای حقوقی مطرح شود به نظر من امکانپذیر نیست چرا که آنها مدعی خواهند شد ما قوانین را پیش از این اعلام کرده بودیم و تابع مقررات خاص خود هستیم و با قبول آنها قراردادی بین ما و کاربرانی که از این پلتفرم استفاده می‌کنند، مطرح شده است.