چه کسی پیروز ۵G است: هواوی، اریکسون یا نوکیا؟ اپل یا سامسونگ؟ آمریکا یا چین؟
نسل پنجم شبکه تلفن همراه (۵G) که زمانی تنها مدیران شنژن تا سیلیکون ولی را مشغول خود کرده بود اکنون طیف وسیعی از زنجیره عرضه جهانی را پوشش می‌دهد و رقابت در این حوزه بالا گرفته است. سازندگان تجهیزات، فروشندگان گوشی هوشمند و طراحان چیپ همگی به دنبال بکارگیری ماشین‌ها و خدماتی هستند که از نسل پنجم شبکه ارتباطی استفاده می‌کنند چنانکه استفاده از آنها در بخش‌هایی از آسیا، اروپا و آمریکای شمالی بیشتر شده است. تکنولوژی ۵G که زمانی از لحاظ سرمایه‌گذاری و سوددهی در هاله‌ای از ابهام و تردید قرار داشت، امروز تبدیل به تجارتی میلیارد دلاری برای اکثر شرکت‌های تکنولوژی شده است که وال استریت ژورنال در گزارشی تحلیلی و آماری وضعیت ۵G در این سه عرصه تولید تجهیزات زیرساختی و تولید گوشی های هوشمند و رقابت کشورها در ۵G را بررسی کرده و در زیر می‌خوانید:
۵G ماهیت بازار جهانی گوشی‌های هوشمند را تغییر داده از همین رو به تجهیزات و زیرساخت جدیدی نیاز است و رقابت در این تولید این زیرساخت بالا گرفته است. از سوی دیگر مسئولان دولتی از توکیوی ژاپن تا واشنگتن تا امریکا هم وارد این رقابت شده‌اند و ۵G را ابزار مهمی برای رسیدن به اهداف اقتصادی و ژئوپولتیک خود می‌دانند. هرکشوری که بتواند بر ۵G مسلط شود تا چند دهه از منافع آن بهره‌مند می‌شوند.
حالا این سوال‌ها پیش می‌آید: چه کسی در این رقابت دست بالا را دارد؟ وضعیت تولید کنندگان تجهیزات نسل پنجم شبکه موبایل چطور است؟ کدام شرکت‌های گوشی هوشمند در اولین روزهای استفاده از ۵G عملکرد بهتری داشتند؟ دسترسی به ۵G در کدام کشورها بهتر است؟
عرضه کنندگان تجهیزات شبکه ۵G در جهان
اکنون که تمام اپراتورهای خدمات ارتباطی به دنبال راه اندازی و توسعه شبکه‌های ۵G هستند، به همین دلیل نقش عرضه کنندگان تجهیزات شبکه ۵G پررنگ‌تر شده است.
حجم بازار تحهیزات ۵G در حال حاضر بالغ بر ۹۰ میلیارد دلار برآورد شده که هواوی هنوز هم همچون سال‌های گذشته پیشتاز این بازار است. اما دیگر شرکت‌های تولیدکننده فاصه خود را با هواوی کم کرده‌اند. یکی از دلایل تغییر این موازنه را می‌توان منع خرید تجهیزات هواوی از سوی آمریکا دانست.
براساس داده‌های شرکت تحقیقاتی Dell’Oro، با اینکه در پایان سال ۲۰۲۰ هواوی بیش از ۳۰ درصد از بازار جهانی را در اختیار داشت در نیمه اول امسال سهم هواوی به ۲۸.۸ درصد کاهش یافته است.
اریکسون و سامسونگ سهم خود را از تولید تجهیزات ۵G افزایش داده‌اند.
شرکت سوئدی اریکسون نیمه اول امسال سهم خود را از ۱۴/۷ درصد در سال گذشته به ۱۵ درصد رساند و به رده دوم از لحاظ سهام بازار در تولید تجهیزات نسل پنجم شبکه تلفن همراه رسید. با این حال سهم نوکیا از این بازار از ۱۵/۴ درصد به ۱۴/۹ درصد کاهش یافت و به رده سوم سقوط کرده است.
تحلیلگران معتقدند از میان بازیگران کوچک این بازار، سامسونگ کره جنوبی اهمیت زیادی دارد. این شرکت سهم ۲/۴ درصدی سال گذشته خود را نیمه اول امسال به ۳/۲ درصد از بازار جهانی رساند. این در حالی است که در سال ۲۰۱۷ این شرکت تنها ۱/۵ درصد از بازار جهانی را در اختیار داشت.
استفان پانگراتز، تحلیلگر گروه Dell’Oro می‌گوید: «طبق برآورد ما، اریکسون و سامسونگ شرکت‌هایی هستند که خارج از چین در حال افزایش سهم خود هستند.»
اریکسون امسال پیشرفت‌های بزرگی در ۵G داشته اما بزرگترین اتفاق امسال قرارداد ۸/۳ میلیارد دلاری آنها با شرکت ورایزن (Verizon)، اپراتور خدمات ارتباطی، است. براساس این قرارداد اریکسون باید سیستم‌های رادیویی و نرم‌افزار ۵G از جمله تکنولوژی جدید آنتن سلولی معروف به «چندین-ورودی چندین-خروجی» (Multiple-input multiple-output) به اختصار MIMO را برای ورایزن تامین کند. اریکسون سرمایه‌گذاری عظیمی روی این تکنولوژی انجام داده است. این شرکت اواخر ماه سپتامبر خط محصولی MIMO خود را با یک واحد سبک‌تر به‌روزرسانی کرد که به گفته این شرکت استفاده از ۵G را برای اپراتورها ساده‌تر می کند.
با این حال اریکسون با مشکلاتی در چین مواجه است. اریکسون هشدار داده است که تصمیم سال گذشته قانون‌گذاران سوئدی مبنی بر ممنوعیت استفاده از تجهیزات هواوی در شبکه تلفن‌همراه ۵G سوئد احتمالا باعث از دست رفتن بازار اریکسون در چین میشود. مسئولان چینی نیز هشدار مقابله به مثل داده‌اند.
سهم تولید کنندگان تجهیزات ارتباطی از بازار ۵G – منبع:Dell’Oro Group
از سوی دیگر نوکیا هم پس از سرمایه گذاری روی یک تکنولوژی اشتباه بار دیگر در حال قدرت گرفتن است. این شرکت چند سال پیش روی یک پردازشگر گران قیمت به نام چیپ‌های FPGA (field-programmable gate array) سرمایه‌گذاری کرد و هدفش فروش این سخت افزار به ارائه دهندگان شبکه ۵G بود. با این حال اپراتورهای موبایل به تکنولوژی ارزان‌تر و کم مصرف‌تری به نام چیپ SoC (System-on-chip) روی آوردند و سرمایه گذاری عظیم این شرکت با شکست مواجه شد.
پس از این اتفاق شرکت نوکیا هم به تکنولوژی SoC روی آورد و به گفته تامی اویتو، رئیس بخش تجهیزات بی سیم این شرکت، چند سال گذشته را صرف بازسازی کرده‌اند. چنانکه نوکیا سبد محصول خود را به روز کرده و هزینه‌ها را کاهش داده است. این شرکت در تازه‌ترین اقدام خود در ماه مارس اعلام کرد که در طی ۲ سال آینده بین ۵ تا ۱۰ هزار نفر از نیرو‌های خود را برای رقابت بهتر در بازار ۵G کاهش می‌دهد. نوکیا با این کار هزینه بیشتری را صرف تحقیق و توسعه خواهد کرد.
شرکت دیگری که توجه تحلیلگران را جلب کرده سامسونگ است. این شرکت کره‌ای با محصولات متعددی از گوشی‌های هوشمند گرفته تا تجهیزات زیرساختی ۵G و چیپ‌های پیشرفته نقش مهمی در بازار ۵G ایفا می‌کند. طیف وسیع محصولات باعث برتری سامسونگ شده است و این شرکت می‌تواند پیش از ارائه محصولات مختلف عملکرد آنها را در ارتباط با یکدیگر بهینه‌سازی کند. سامسونگ در سال ۲۰۲۰ قراردادی ۶/۶۵ میلیارد دلاری را برای تامین تجهیزات شبکه و خدمات مربوط به آنها با ورایزن منعقد کرد که زیرساخت ۵G و ۴G را هم شامل میشود.
همچنین سامسونگ قراردادهای دیگری هم البته در مقیاس کوچکتر در حوزه ارتباطات بسته است. در ماه مارس اپراتور موبایل NTT Docomo ژاپن با خرید تجهیزات شبکه از سامسونگ موافقت کرد و سامسونگ در ماه ژوئن توانست برسر قرارداد تجهیزات ۵G با اپراتور بریتانیایی ودافون به توافق برسد.
این درحالی است که سیاست‌های آمریکا علیه فروشندگان چینی از جمله هواوی و ZTE باعث شده تا بازیگران کوچکتر ۵G رشد قابل توجهی را تجربه کنند. آمریکا همچنین قصد دارد تا با ترویج تکنولوژی جدیدی به نام Open RAN که براساس استاندارد‌های باز قرار است در عین کاهش هزینه، انعطاف‌پذیری را افزایش دهد راه را برای عرضه کنندگان غربی تجهیزات ۵G بازتر کند. هرچند که فروشندگان این تکنولوژی تنها سهم کوچکی از بازار تجهیزات را در اختیار دارند.
اپل در بازار گوشی‌های هوشمند ۵G جایگاه برتر را دارد اما رقابت هرلحظه تنگ‌تر میشود.
وضعیت تولیدکنندگان گوشی‌های هوشمند ۵G
اپل در گوشی‌های هوشمند ۵G فعلا دست بالا را دارد اما تحلیلگران معتقدند که حفظ این جایگاه در یک بازار فوق رقابتی کار دشواری است. اپل در حالی یک سال پیش اولین گوشی‌های ۵G خود را معرفی کرد که رقیبش سامسونگ چند ماه پیش از آنها وارد این بازار شده بود. اما تا ارائه آیفون ۱۳ در سال جاری، اپل جایگاه برتر را در این بازار از آن خود کرد. برهمین اساس اپل ۲۸/۳ درصد از بازار گوشی‌های ۵G را براساس محموله‌های ارسالی در نیمه اول امسال از آن خودکرده است. شرکت چینی اوپو (Guangdong Oppo Mobile Telecommunications) با ۱۴/۴ درصد دومین جایگاه را در اختیار دارد و پس از آن سامسونگ با ۱۳/۹ ، ویو موبایل با ۱۳/۵ و شیائومی با ۱۱/۲ درصد سهم از بازار در رده‌های بعدی قرار دارند.
رونار بیورهاودی، تحلیلگر شرکت تحقیقاتی کانالیس (Canalys) معتقد است که اپل «جهان ۵G را با اختلاف قبضه کرد.» به گفته او موفقیت اپل در بازارگوشی‌های ۵G تا حدی به دلیل معرفی چندین مدل مختلف بوده و تمام گوشی‌های اپل از مدل ۱۲ به بالای آیفون به تکنولوژی ۵G مجهز هستند. درنتیجه مصرف کننده‌ای که جدیدترین آیفون را خریداری می‌کند انتخابی بجز ۵G ندارد.
معرفی گوشی‌های آیفون مجهز به فناوری ۵G باعث شد تا بازار گوشی‌های ۵G طور کلی توسعه یابد. زمانی که اولین بار آیفون ۱۲ معرفی شد، تنها ۱۸ درصد از گوشی‌های در حال توزیع در جهان مجهز به ۵G بودند اما تنها سه ماه پس از معرفی آیفون با فناوری ۵G، گوشی‌های مجهز به فناوری نسل پنجم شبکه تلفن همراه، ۳۲ درصد از ‘موبایل های توزیع شده جدید را به خود اختصاص دادند.
طبق برآورد IDC(موسسه بین‌المللی داده‌ها) انتظار می‌رود که بازار گوشی‌های هوشمند ۵G از ۱۶۱/۴ میلیارد دلار در سال گذشته به ۳۶۱/۸ میلیارد دلار در سال آتی برسد و تا سال ۲۰۲۵ شاهد حجم بازاری بالغ بر ۴۵۴/۷ میلیارد دلار خواهیم بود.
سهم تولید کنندگان موبایل از بازار جهانی گوشی‌های ۵G تا پایان ۶ ماهه ابتدایی سال ۲۰۲۱. منبع: IDC Worldwide Device Trackers
نابیلا پوپال، تحلیلگر IDC، معتقد است که کار اپل برای حفظ جایگاهش در این بازار دشوارتر میشود. تا همین امروز گوشی‌های ۵G نزدیک به ۷۰ درصد از توزیع‌های جدید اپل را تشکیل می‌دهند در حالی که تنها ۲۶ درصد از گوشی‌های توزیعی سامسونگ و ۳۰ درصد از شیائومی مجهز به ۵G هستند. بنابراین رقبای آسیایی اپل فضای بیشتری برای افزایش سهم خود دارند. بیورهاودی می‌گوید با ورود گوشی‌های ۵G ارزان‌تر برندهای دیگر به بازار، سهم اپل کمتر میشود.
تولید گوشی‌های هوشمند ۵G در صنعت گوشی سازی سرعت گرفته است. کوالکام، شرکت بزرگ تولید چیپ آمریکا، در تازه‌ترین بیانیه خود اعلام کرده که افزایش پذیرش این تکنولوژی ممکن است تعداد گوشی‌های هوشمند مجهز به ۵G را تا پایان امسال به ۴۵۰ تا ۵۵۰ میلیون دستگاه برساند.
از سوی دیگری دسترسی به شبکه ۵G هم بر میزان تقاضا در این عرصه تاثیرگذار است. طبق اعلام اپل این شرکت انتظار دارد تا پایان امسال بیش از ۲۰۰ اپراتور در ۶۰ کشور جهان خدمات ۵G خود را اجرایی کنند.
تحلیلگران می‌گویند که توسعه اپلیکیشن‌های خاص ۵G هم یکی دیگر از عواملی است که باعث افزایش تقاضا در این حوزه میشود. در گذشته نیز تقاضا برای گوشی‌های ۴G تا حدی به دلیل همه گیری اپلیکیشن‌هایی مثل تاکسی‌های آنلاین و خدمات استریم ویدیویی افزایش یافت. پوپال می‌گوید: «فعلا چیزی به این صورت وجود ندارد.» اما با توسعه تکنولوژی ۵G شرایط تغییر می‌کند.
چین در راه‌اندازی سایت‌های زمینی ۵G پیشتاز است.
کشورها در میدان رقابت ۵G چه می‌کنند؟
چین در جدال ۵G جهانی از رقبای بین‌المللی خود به پیش افتاده است اما آمریکا و برخی همسایگان آسیایی چین هم در این حوزه عملکرد خوبی دارند.
آغاز به کار زودهنگام چین یکی از دلایل پیشی گرفتن این کشور است. در ماه جولای، وزارت صنعت و تکنولوژی اطلاعات چین اعلام کرد که این کشور ۹۶۱ هزار پایگاه زمینی ۵G را راه‌اندازی کرده است که این رقم بیشتر از هرکشور دیگری است. این آمار به معنای وجود یک پایگاه زمین در ازای هر ۱۵۰۰ نفر است.
دسترسی گسترده و طرح‌های حمایتی دولت در زمینه توسعه ۵G بستر مناسبی را برای استفاده از قابلیت‌های ۵G فراهم کرده است. این یعنی توسعه تکنولوژی‌های نوینی که قرار است از اینترنت و قدرت اتصال بسیار سریع ۵G استفاده کنند.
از اولین پیشرفت‌های این حوزه می‌توان به استفاده از ۵G برای استخراج از معادن اشاره کرد که در این روش ماشین‌های خودکاری با تکیه بر سرعت و ظرفیت شبکه‌های ۵G بجای انسان‌ها به اعماق معادن ذغال‌سنگ و دیگر مکان‌های خطرناک می‌روند. در ماه ژوئن گذشته، اپراتور China mobile که از حمایت دولتی برخوردار است از استفاده از ۵G برای استخراج ذغال سنگ در منطقه شانشی خبر داد. تکنولوژی مبتنی بر ۵G این معدن که با همکاری شرکت China mobile و هواوی تامین شده است امکان استخراج خودکار ذغال سنگ و نظارت از راه دور را فراهم می‌کند. طبق اعلام هواوی این شرکت قصد دارد توسعه ۵G در سراسر چین برای استفاده در استخراج معادن چین افزایش دهد.
به گفته هاندل جونز، مدیرعامل شرکت مشاوره Business Strategies، دیگر کاربردهای ۵G که چین روی توسعه آنها تمرکز کرده است عبارتند از: فعالیت‌های پزشکی از راه دور از جمله جراحی و MRI از راه دور و حمل و نقل خودکار مردم و کالاها.
جونز می گوید: «یکی از کارهای اصلی دولت و صنعت چین، ایجاد تقاضا برای تکنولوژی‌های جدید است. پشتیبانی از ایجاد تقاضا یکی از دلایل اصلی پیشی گرفتن چین از آمریکا است. چین به همین واسطه در تکنولوژی‌های جدیدی مثل ۵G و شاید هوش مصنوعی از آمریکا پیشی گرفته است.»
البته اگر منطقی نگاه کنیم، بسیاری از این استفاده‌ها هنوز در چین یا جای دیگری فراگیر نشده‌اند زیرا برای این کار به شبکه‌های ۵G بسیار پایدار و با تاخیر پایین نیاز است که هنوز به آن صورت در دسترس نیست. اما چین در حال پیشرفت در این زمینه است.
آمریکا در زمینه توسعه ۵G از چین عقب مانده است اما فاصله این دو کشور چندان زیاد نیست. آمریکا تا اواسط امسال ۱۰۰ هزار سایت زمینی ۵G را راه‌اندازی کرده است. با توجه به جمعیت کمتر آمریکا نسبت به چین، این رقم به معنای یک سایت زمینی برای حدود ۳ هزار ۳۰۰ نفر است.
آمریکا همانطور که پیش‌بینی می‌شد در زمینه کاربردهای ۵G هم بار اصلی را بر دوش بخش خصوصی گذاشته است. بسیاری از شرکت‌های آمریکایی هم شبیه به چین در حال نوآوری در این زمینه هستند.
یکی از موانع توسعه و افزایش کاربردهای ۵G، عدم دسترسی یک سری از ارائه دهندگان به بهترین فرکانس‌های رادیویی مورد نیاز برای پوشش ۵G است. کمیسیون ارتباطات فدرال (FCC) سال گذشته طیف «میان‌بند» را که بخش مهمی از طیف موج‌های رادیویی است را برای ارائه دهندگان خدمات ارتباطی آزاد کرد. ارائه دهندگان بعدا در سال جاری استفاده از موج‌های هوایی را آغاز کردند.
ایان فاگ، تحلیلگر شرکت تحقیقاتی Opensignal، می‌گوید: «مشکل ارائه دهندگان آمریکایی عمدتا عدم دسترسی به طیف جدید بود.» کشور‌های دیگر نیز در زمینه کاربردهای ۵G فعالیت دارند که البته بسیاری از طرح‌ها در ابتدای راه خود هستند.
بازدید کنندگان از معدن ذغال‌سنگ مجهز به تکنولوژی ۵G در شانشی چین
برای مثال کشور ژاپن در زمینه استفاده از ۵G و کاربردهای آن عقب افتاده است. ژاپن در المپیک توکیو ۲۰۲۱ در فیلمبرداری پهبادی و ارسال سینگال به ناظران از تکنولوژی ۵G استفاده کرد و عملا ۵G در مارس ۲۰۲۰ برای استفاده تجاری در این کشور راه‌اندازی شد. این در حالی است که کشور‌هایی مثل آمریکا و کره تا آن زمان استفاده از ۵G را آغاز کرده بودند.
حالا دولت ژاپن به دنبال بهبود وضعیت خود در این میدان رقابت است و تخفیف‌های مالیاتی برای تشویق و توسعه شبکه‌های خصوصی ۵G و استفاده‌هایی از فناوری ۵G در صنایع و کارخانه‌های مختلف و مزارع هوشمند است.
کره جنوبی که یکی از سریع‌ترین شبکه‌های ۵G جهان را در اختیار دارد و یکی از اولین کشور‌هایی بود که از این تکنولوژی استفاده کرد نیز به فکر کاربردهای خاص ۵G است. در ماه جولای، وزارت علوم و ICT این کشور از برنامه‌هایش برای سرمایه‌گذاری حدود ۴۱ میلیارد دلاری در چهار سال آینده خبر داد که با هدف ایجاد شبکه‌های تخصصی ۵G برای پشتیبانی از کاربردهای جدیدی مثل کارخانه‌های هوشمند هزینه خواهد شد.